کنترل صحیح تب در کودکان-مجله مادر گوپی

تب از علایم شایع بیماریها در کودکان می باشد. تب در بسیاری از مواقع خوش خیم بوده و به علت افزایش پاسخ های ایمنی ممکن است مفید باشد (اگر چه بیماری که منجر به تب می شود ممکن است خطرناک باشد، مانند سپتی سمی و مننژیت). اما وجود تب در کودکان باعث ناراحتی بیمار و نگرانی والدین و پزشکان می شود. تاکنون بارها کودکانی را معاینه کرده ایم که به علت یک تب ساده ناشی از سرماخوردگی و عدم کنترل آن، در طول روز توسط والدینشان چندین بار به پزشکان و کلینیک های متعدد مراجعه کرده اند و در نهایت هم نتیجه ای نگرفته اند و یا کودکانی را شاهد بوده ایم که به دنبال عدم کنترل به موقع تب دچار Febrile Convulsion شده اند.

چندین علت جهت عدم کنترل تب در کودکان متصور است:

1) عدم مصرف به موقع داروها و یا از یاد بردن یک نوبت از مصرف داروها

2) عدم مصرف داروهای ضد تب با دوزاژ مناسب

3) خود درمانی با داروهای ضدتب و تعلل در مراجعه به مراکز درمانی. گاهی این داروها به مدت طولانی در یخچال های خانگی مانده اند و تاریخ مصرفشان نیز گذشته است.

4) نبود آگاهی در امر کنترل تب در خانه، برای مثال بارها شاهد آن بوده ایم که به علت لرز ناشی از تب، بچه را با دو عدد پتو پوشانده اند و یا کنار بخاری قرار داده اند که منجر به افزایش شدید تب (و گاهی تشنج) شده است.

چندین علت نیز مربوط به ما پزشکان است که عبارتند از:

1) آموزش: مهمترین مساله در امر کنترل تب کودکان، مساله ی آموزش و توجیه چگونگی کنترل تب توسط والدین است. باید اعتراف کنیم که ما پزشکان وقت زیادی را جهت آموزش اقدامات غیردارویی جهت کاهش تب کودکان به والدین اختصاص نمی دهیم. باید روش انجام صحیح یک پاشویه ی خانگی را به والدین توضیح داده و تاکید نماییم که حتما از پوشش های سبک برای کودکان تب دار استفاده کنند.

2) رهیدراتاسیون: به والدین توضیح دهیم زمانی که کودک تب دار است مایعات اضافی به وی بدهند تا آب تبخیر شده به علت تب جانشین گردد.

3) پزشک باید علت اصلی تب را تشخیص داده و نسبت به درمان صحیح آن اقدام نماید.

4) مهمتر از همه تجویز داروهای ضد تب با دوز صحیح است. این مورد مهمترین قسمت کنترل تب در کودکان است تا به موقع از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری به عمل آید. بارها دیده ام که برای یک کودک شش ساله با وزن 20 کیلوگرم نوشته شده: شربت استامینوفن، یک قاشق مرباخوری هر شش ساعت و یا قطره ی استامینوفن برای یک کودک 5 ساله با وزن 18 کیلوگرم: 20 قطره هر شش ساعت.

عدم تجویز دوز صحیح استامینوفن یکی از عوامل بسیار مهم در امر عدم کنترل تب اطفال است. به نکات زیر در امر تجویز صحیح استامینوفن در کودکان توجه فرمایید:

استامینوفن بیشترین داروی مصرفی جهت کاهش تب در کودکان بوده و دوز آن 10-15mg/kg هر 4 تا 6 ساعت به صورت خوراکی یا رکتال می باشد.

● شربت استامینوفن:

با توجه به اینکه این فرم دارویی به صورت 120mg /5cc فرموله شده است، در هر سی سی از این فرم دارویی 24 میلی گرم استامینوفن موجود است و بنابراین در نوزادان حدود 0.5cc هر چهار تا 6 ساعت کافی است. در شیرخواران 2-5cc هر 4 تا 6 ساعت و برای اطفال بزرگتر از 2 سال، 6-20cc هر 4 تا 6 ساعت از این فرم دارویی قابل استفاده است. به طور کلی 0.4 cc/kg میزان مصرف شربت استامینوفن است.

● قطره استامینوفن:

در هر سی سی از این فرم دارویی 100mg ماده موثره موجود است. بنابراین اگر هر سی سی را معادل 15 قطره حساب کنیم، در هر قطره 6.5mg استامینوفن وجود دارد. براین اساس، میزان مصرف قطره ی استامینوفن در نوزادان 6 قطره هر 4 تا 6 ساعت، در شیرخواران حدود 15 قطره هر 4 تا 6 ساعت و در اطفال بزرگتر 20 تا 70 قطره هر 4 تا 6 ساعت است. بنابراین منطقی به نظر می رسد که در اطفال بزرگتر از 5 سال از قطره ی استامینوفن استفاده نشود. به طور متوسط دوز اطفال برای قطره ی استامینوفن، 2 قطره به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است.

● شیاف استامینوفن:

این فرم دارویی دارای 125mg ماده ی موثره بوده و با دوز10-15mg/kg هر 4 تا 6 ساعت قابل استفاده است (مخصوصاً; در موارد اورژانسی و مواقعی که بلع کودک مختل است).

به طور کلی استامینوفن با دوز 15mg/kg در کاهش تب کودکان به مراتب بیشتر از دوز 10mg/kg موثرتر است.

● ایبوپروفن:

یکی از داروهای موثر در کنترل التهاب و تب اطفال است. این دارو به دو فرم قرص های 200 و 400 میلی گرمی و سوسپانسیون 100mg/5ml موجود است. به عنوان ضد تب در کودکان 6 ماه تا 12 سال، 5mg/kg برای تب کمتر از 17/39 درجه سانتی گراد و 10mg/kg برای تب های بالاتر مصرف می شود. مقدار مصرف را در صورت نیاز هر 4 تا 6 ساعت می توان تکرار کرد.