سرطان روده بزرگ، خاموش و مرگبار-مجله مادر گوپی

سرطان روده بزرگ به عنوان یک بیماری شایع و در عین حال قابل پیشگیری، همواره توجه مراکز سلامت و بهداشتی سراسر دنیا را به خود جلب کرده است.

این سرطان دومین علت مرگ و میر ناشی از سرطان ها را به خود اختصاص داده است. اکثر موارد، سرطان روده در کشورهای غربی تحت عنوان سرطان روده ای منفرد و بعد از 50 سالگی بروز می کند.

در سال های اخیر در کشور ما آمارهای به دست آمده از سرطان روده نشان می دهد که حدود 30 الی 40 درصد موارد این سرطان در سنین پایین تر از 50 سال بوده و سابقه خانوادگی از نظر وجود سرطان های غیر روده ای و همچنین روده ای در بین افراد مبتلا بیشتر است و این خود مؤ;ید وجود الگوی اپیدمیولوژی متفاوت با کشورهای غربی می باشد.

توجه ویژه کشورهای غربی به امر بیماریابی و پیشگیری از سرطان روده، باعث کاهش چشمگیر میزان مرگ و میر بر اثر سرطان روده در این کشورها شده است. از هر 18 نفر یک نفر به سرطان روده مبتلا شده و نیمی از افراد مبتلا در نتیجه بیماری از بین می روند.

طبق برآورد سازمان بهداشت جهانی، سالانه حدود 875 هزار مورد جدید به بیماران اضافه می شود.

این سرطان، مقام چهارم را در بین انواع سرطان ها و مقام دوم را در بین سرطان های دستگاه گوارش (بعد از معده) دارد. این سرطان در زنان در رتبه سوم و در مردان در رتبه پنجم قرار گرفته است. آمارها نشان می دهد، شیوع بیماری در کشور ما رو به افزایش است و به عنوان یکی از مهم ترین سرطان ها در هر دو جنس مطرح می باشد.

● انواع سرطان های روده

سرطان روده بزرگ را می توان به سه نوع تقسیم کرد:

▪ نوع منفرد (Sporadic):

که حدود 70 تا 80 درصد سرطان روده را تشکیل می دهد. در این نوع سرطان، سابقه مشخصی در بستگان بیمار از نظر ابتلا به سرطان روده و یا سایر سرطان های مرتبط وجود ندارد و فرد به صورت اسپورادیک (موارد تک گیر) به بیماری دچار می شود. این فرم اغلب در افراد بالای سن50 سال مشاهده می شود.

در این نوع سرطان، سن و عوامل محیطی نقش مهم تری نسبت به عوامل ژنتیکی ایفا می کنند. غربالگری برای این نوع سرطان از سن 50 سالگی در تمامی افراد شروع می شود که این غربالگری نقش عمده ای در شناسایی بیماران در مراحل اولیه بیماری و کاهش میزان مرگ و میر آن داشته است.

▪ نوع ارثی :

حدود 5 تا 10درصد از سرطان ها را تشکیل می دهد که در این فرم ژن فرد، نقش بسیار مهمی در ابتلای وی به بیماری ایفا می کند. شایع ترین سندرم ارثی شناخته شده سندرم لینچ ((Lynch syndrome است که دو نوع آن وجود دارد:

ـ سندرم لینچ یک :

معمولاً; در فامیل فرد بیمار، سرطان روده شایع است.

ـ سندرم لینچ دو :

علاوه بر سرطان روده، تومور تیرویید، رحم، تخمدان و سینه در افراد فامیل شایع است که تا 80 درصد این افراد به سرطان دچار می شوند.

▪ نوع خانوادگی:

امروزه مشخص شده که سرطان روده در بعضی خانواده ها بیش از حد طبیعی مشاهده می شود. بر اساس مطالعات اپیدمیولوژی، میزان خطر ابتلا به سرطان روده در افراد فامیل درجه یک بیمار، به 6/1 تا 8 برابر افزایش می یابد. در حال حاضر اخذ شرح حال و تاریخچه فامیلی از اقدامات بسیار مؤ;ثر برای تعیین میزان خطر ابتلا به سرطان روده در افراد فامیل است. این نوع از سرطان ها در حدود 10 تا20 درصد کل موارد سرطان روده را شامل می شود.

● علایم بالینی و میزان بقا

اکثر تومورهای روده تا مراحل پیشرفته بدون علامت هستند و حتی علایم دیررس آن برای این بیماری اختصاصی نیست و ممکن است در سایر بیماری های روده نیز مشاهده شوند. اغلب بیماران مبتلا به سرطان با علایم خونریزی و درد شکم و تغییر در اجابت مزاج مراجعه می کنند. از آنجا که علایم بر اساس محل تومور تفاوت دارد، باید به این نکته توجه شود که اغلب تومورهای قسمت چپ با درد، خونریزی، اسهال، دل پیچه و نفخ همراه هستند، در حالی که تومورهای قسمت راست روده، اغلب بی سر و صداتر و با ضعف، بی حالی، کم خونی و لاغری تظاهر پیدا می کنند.

میزان بقای عمر بیماران شدیداً; به مرحله پیشرفت بیماری بستگی دارد. متأ;سفانه 45 درصد بیماران در زمان تشخیص، در مرحله 3 یا 4 بیماری هستند که شانس زنده ماندن 5 ساله این افراد زیر 50 درصد است، حال آنکه اگر بیماری در مرحله یک تشخیص داده شود، احتمال نجات فرد تا 95 درصد بالا می رود. این امر اهمیت تشخیص زودرس بیماری را بیش از پیش روشن می کند.

علاوه بر مرحله بیماری، محل قرار گرفتن تومور نیز در میزان بقای بیمار تأ;ثیرگذار است. تومور انتهای روده بدترین پیش آگهی را دارد حال آنکه معمولاً; پیش آگهی موارد درگیری ناحیه روده عرضی بهتر است. وجود مایع شکمی نیز اغلب با پیش آگهی پایین همراه است.

در سال های اخیر، پس از چندین دهه سیر صعودی این بیماری در کشورهای غربی، اکنون به تدریج شیوع و مرگ و میر آن رو به کاهش گذاشته است و مهم ترین دلیل آن غربالگری با استفاده از تست های ژنتیک و برداشتن پولیپ ها، تشخیص زودرس و دقیق تر و درمان های مؤ;ثرتر بوده است.

بدین ترتیب اهمیت غربالگری و تست های ژنتیک در پیشگیری و تشخیص زودرس بیماری و در نهایت افزایش طول عمر بیماران مشخص می شود.