کیفیت بیماران مبتلا به سرطان در ایران-مجله مادر گوپی

واژه سرطان در دهه اخیر تغییرات قابل توجهی را بیانگر شده که متعاقب فعالیت شبانه روزی متخصصان علم شناخت سرطان در مراکز گوناگون در جهان ایجاد شده و موارد گوناگون و متعددی را شامل می شود که می توان از قسمت های ذیل نام برد:...

▪ اپیدمیولوژی و ثبت موارد سرطان بر مبنای جمعیت هر منطقه

▪ شناخت فاکتورهای موثر خارج سلولی پیدایش یا پیشرفت بیماری

▪ شناخت عوامل داخل سلولی (ژنتیک ـ مولکولار) برای پیدایش سرطان در بدن و پیشرفت بیماری

▪ استفاده از طرق درمانی فعلی شامل جراحی، رادیوتراپی و شیمیوتراپی، هورمون تراپی، تارگت تراپی (استفاده از آنتی بادی های مونوکلونال)، ژن تراپی و....

▪ کیفیت زندگی مبتلایان به سرطان در رابطه با درمان هایی که دریافت می کنند.

▪ آموزش به بیماران و ایجاد محیط مناسب جهت دو منظور خاص: شناخت از واقعیت بیماری و مطالب جنبی آن و قبول طرق درمانی پیشنهاد شده به خصوص از نظر عوارض زودرس و تاخیری

▪ بررسی وضعیت روحی بیمار پیش از شروع درمان و ایجاد موقعیت روحی و جسمی مناسب که در سال های اخیر با عنوان psycho-oncology مورد توجه قرار گرفته.

▪ Rehabilitation بیماران

▪ Palliative care برای مبتلایان

▪ اقتصاد (cost benefit) و سرطان

▪ درمان های جدید سرطان، با توجه به قیمت های گزاف داروهای سایتوتوکسیک و یا تکنیک های خاص با استفاده از دستگاه های جدید رادیوتراپی (شتاب دهنده های خطی، برنامه ریزی کامپیوتری سه بعدی جهت planning و دوزیمتری)

طبق گزارش های مکرر وزارت بهداشت، سومین علت مرگ و میر در مملکت ما بیماری سرطان است که ظاهرا باید مسوولان محترم وزارتی و حتی دولت محترم توجه خاص به این نکته مهم داشته و برای رفع کاستی های موجود در زمینه های گوناگون مربوط به کاهش مرگ و میر از سرطان، برنامه ریزی های صحیح برای انجام اموری که مربوط به 10 سرفصل ارایه شده حداقل به طور کلی و یا در بیشتر فصول آن داشته باشند.

با عنایت به مطالب ارایه شده که بسیار خلاصه بیان شده، وضعیت درمان و پیگیری بیماران مبتلا به سرطان در کشور چگونه است؟ گرچه بیان واقعیت بسیار دردناک است ولی باید قبول کنیم که دستگاه های رادیوتراپی تا پیش از سال 85 (سه سال پیش) در بیشتر مراکز استفاده از کبالت 60 را شامل می شد و فقط پیرو پیشنهاد ریاست محترم جمهوری متعاقب سفرهای دوره ای ایشان با هیات دولت به مناطق محروم و پیگیری کمیته راهبردی رادیوتراپی- انکولوژی وزارت بهداشت در سال 85 اعتباری نسبتا مناسب برای تامین هزینه های تجهیز پنج مرکز آموزشی رادیوتراپی-انکولوژی کشور تحولی در نگرش به درمان سرطان ایجاد شد که این مهم به علت تحریم های اقتصادی و مشکلات هزینه کرد مالی به شکل ناکامل در بعضی از مراکز در حال انجام است.

از سوی دیگر می دانیم که برای کاهش مرگ و میر بیماری ها باید عوامل موثر در ایجاد پیشرفت شناسایی و از آنچه امروزه به نام علم شناخت بیماری در مراحل ابتدایی (تشخیص زودرس) مورد استفاده قرار گیرد که فراتر از این در کشورهای پیشرفته با کمک از علم اپیدمیولوژی و ثبت موارد بیماری بر مبنای جمعیت توانسته اند عوامل احتمالی یا موثر را در ایجاد بیماری شناسایی کرده و برنامه پیشگیری از بیماری را با برنامه ریزی صحیح علمی به انجام رسانند که سرطان هم در این مقوله مطرح است.

اما تا سال 1383 آمار مناسب و قابل قبولی بر مبنای جمعیت از سرطان های شایع منطقه ای در نقاط گوناگون کشور ارایه نشده است. گرچه از سال 1360 تا به حال آمارهای سالیانه ولی پراکنده از مراکز دانشگاهی متعدد (شیراز، تهران و مشهد) ارایه نشده و هیچ یک بر مبنای جمعیت (popular based) نبوده، هنوز متجاوز از 50 درصد از بیماران مبتلا به سرطان در کشور در مراحل پیشرفته مراجعه می کنند که حتی متاسفانه این حالت در سرطان های پوست هم صادق است. امروزه بیماری سرطان را که به جرأ;ت می توان گفت در بیش از 80 درصد در مراحل ابتدایی قابل درمان است نمی توان بدون حساسیت خاص مورد نظر داشت.

بنابراین ضروری است، مسوولان محترم در دولت و مجلس در تمامی مراحلی که ضرورت ایجاب می کند، با مشورت و استفاده از نظرات و رهنمودهای پیشکسوتان باتجربه و دلسوز این رشته تخصصی برای بهبود وضعیت بیماران مبتلا به سرطان در کشور اسلامی ایران در کمیته های خاص مشابه کمیته راهبردی سرمایه گذاری خاص کنند که شامل تامین هزینه های مورد نیاز و نیروی انسانی مناسب است. با عنایت به خلاصه فوق پیشنهاد می شود:

1) ثبت موارد بدخیم بر مبنای جمعیت (که توسط مسوولان اداره بیماری های غیرواگیر وزارت خانه در حال انجام است) کامل تر شود.

2) نیازهای فعلی مراکز درمانگر، چه دانشگاهی و غیردانشگاهی در کمیته های تخصصی مربوط در وزارت بهداشت (کمیته راهبردی و یا...) دقیقا بررسی و بر مبنای برنامه ریزی فعلی (کوتاه مدت) و آینده نگر (طولانی مدت) مورد بررسی قرار گرفته و آنچه از سوی کمیته های تخصصی ارایه طریق می شود قابل اقدام و انجام باشد. ضروری است یادآور شود که انجمن رادیوتراپی ایران با تشکیل هیات مدیره مناسب و تخصصی که دارد شاید بهترین مرجع برای جمع آوری نظرات همکاران ارجمند از مراکز رادیوتراپی کشور بوده و برنامه ریزی مناسب را با همکاری مسوولان محترم در وزارت متبوع برای رفع معضل جدی کاستی های موجود باشد.

3) برنامه ریزی صحیح برای اطلاع رسانی عمومی واجب و ضروری است که می تواند از طرق متعدد به خصوص رسانه ها (روزنامه ها، رادیو، تلویزیون) انجام شود.

4) در بیشتر ممالک پیشرفته که در زمینه تشخیص و درمان سرطان پیشرفت های چشم گیر داشته و دارند، بیشترین هزینه ها همیشه از طریق کمک های غیردولتی و خصوصی انجام شده است؛; چیزی که در ایران خیلی کمرنگ دیده می شود. ضروری است با شناختی که سازمان های متعدد از مراکز اقتصادی و عوامل مالی قابل توجه دارند به هر گونه که صلاح باشد به صورت شایسته از کمک های مالی افراد متمکن و یا کارخانه هااستفاده شود.

5) به جای هزینه کرد سنگین برای درمان بیماران سرطان برنامه ریزی صحیح برای تشخیص زودرس و حتی برنامه های غربالگری که در بهبود نتیجه درمان (افزایش طول عمر و کاهش عوارض) بسیار موثر است، سرمایه گذاری صحیح انجام شود.

6) نکته مهم اینکه؛; در مقایسه با سه دهه گذشته خوشبختانه در حال حاضر تعداد قابل ملاحظه و نسبتا کافی متخصصان جوان و میانسال برای درمان سرطان که زمینه علمی شایسته داشته و تعهدکاری و اخلاقی دارند زیاد بوده، ضروری است وزارت متبوع با توجه به پیشنهادات انجمن رادیوتراپی ایران و همچنین نظرات همکاران ارجمند در انجمن سرطان ایران هر چه زودتر از نیروهای انسانی موجود در دانشگاه های متعدد به صورت تمام وقت و به شکل شایسته استفاده کند (این شایستگی شامل: شناخت موقعیت و جایگاه متخصصان رشته سرطان و توجه به خواسته های ایشان همراه با تامین مالی کافی و مناسب است که بتوانند بدون دغدغه خیال خدمات شایسته ارایه کنند).

درنهایت به این سوال می رسیم که برای رفع مشکلات موجود در بهبود درمان و افزایش طول عمر تعدادی از هموطنان عزیز ما که مبتلا به نوعی بیماری به نام سرطان هستند (سومین عامل مرگ و میر) و تجربیات و آمار مشخص کرده که هر سال افزایش چشم گیر دارد، چه کسانی در چه جایگاهی مسوول هستند؟‍! به نظر می رسد توجه و همکاران دولتمردان ما در هیات محترم دولت و مجلس محترم شورای اسلامی با متخصصان همکار در تشخیص و درمان سرطان کشور مطلوب ترین نتیجه را برای ایجاد وضعیت مناسب ارایه خواهد کرد.