آیا می دانید اتوماتیسم در فرد مبتلا به صرع چه مفهومی دارد؟

اتوماتیسم به رفتار و حرکات غیرارادی گفته می شود که ممکن است در بیمار مبتلا به صرع مشاهده شود. چنانچه پزشک از بیمار مبتلا به صرع و اطرافیان او در مورد اتوماتیسم سؤ;ال و تجسس نکند احتمال دارد آن را تشخیص ندهد. زیرا ممکن است رفتار و اعمال اتوماتیسم به نظر اطرافیان بیمار که در آن لحظه او را می بینند غیرعادی نباشد. افزایش آگاهی بیمار و خانواده او در مورد اتوماتیسم و شرایط تشخیص مشاهده ای آن می تواند پزشک را به سوی تشخیص صرع سایکوموتور رهنمون ساخته و منجر به تغییر نوع داروی ضدصرع و یا افزایش مقدار آن شود. حدود نیمی از بیماران با صرع سایکوموتور و اتوماتیسم، تشنجات منتشر تونیک و کلونیک نیز دارند که ممکن است با دارو کنترل شده باشد ولی حملات اتوماتیسم بیمار ادامه یافته و تغییر در درمان دارویی را طلب کند. برای تشخیص اتوماتیسم چهار شرط وجود دارد.

شرط اول ) بیمار در حین انجام اتوماتیسم نسبت به محیط اطراف و وضعیت خودش آگاهی ندارد در حالی که ظاهراً; بیمار بیدار و در حال انجام فعالیت است.

شرط دوم ) پس از اتمام اتوماتیسم بیمار از حرکات و رفتار غیرارادی قبلی خویش چیزی را به خاطر نمی آورد و یا قسمت کوچکی از آن را به خاطر می آورد.

شرط سوم ) پس از اتمام اتوماتیسم که جزء حرکتی صرع سایکوموتور است بیمار در مرحله گیجی و منگی بعد از تشنج تا مدتی قرار دارد.

شرط چهارم ) معمولاً; مدت اتوماتیسم کمتر از 2 دقیقه است. چنانچه در حین انجام اتوماتیسم از بیمار سؤ;الی کنید دو نوع واکنش ممکن است نشان دهد. اول آنکه به ما نگاه نکرده و هیچ پاسخی ندهد. دوم آنکه بیمار مات و مبهوت به ما نگاه کرده و چند کلمه نامفهوم و یا نامربوط به ما بگوید. غالباً; اتوماتیسم در محل زندگی بیمار و خارج از مطب و بیمارستان رخ می دهد. بنابراین دانستن اطلاعات مربوط به اتوماتیسم برای اطرافین بیمار مهم است. زیرا پزشک با سؤ;الاتی که از آنها می پرسد تشخیص اتوماتیسم و صرع سایکوموتور را می گذارد. دو طبقه بندی توصیفی کلی و جزیی برای اتوماتیسم وجود دارند. در طبقه بندی کلی اتوماتیسم به 3 گروه تقسیم می شود.

گروه اول) رفتار و اعمال غیرارادی با اختلال آگاهی که به طور خودبخودی و بدون محرک خارجی در بیمار ایجاد می شوند.

گروه دوم) رفتار و اعمال غیرارادی با اختلال آگاهی که به دنبال یک محرک خارجی در بیمار ایجاد می شوند. مثلاً; اگر آدامسی را در دهان بیمار قرار دهیم به طور غیرارادی و ناخودآگاه شروع به جویدن آن می کند و یا اگر یک لیوان آب در دست بیمار بگذاریم به طور غیرارادی و ناخودآگاه شروع به نوشیدن آب لیوان می کند.

گروه سوم) ادامه دادن رفتار و اعمال پیچیده حرکتی قبلی توسط بیمار ولی در حالت اختلال آگاهی و به طور غیرارادی مثلاً; بیماری که قبل از شروع اتوماتیسم در حال رانندگی بوده در زمان اتوماتیسم نیز به رانندگی خود ادامه می دهد ولی اختلال آگاهی دارد و چنانچه ناگهان فردی جلوی اتومبیل وی قرار بگیرد، نمی تواند به موقع پدال ترمز را فشار دهد. یا بیماری که قبل از شروع اتوماتیسم در حال مطالعه بوده است اکنون نیز ظاهراً; به کتاب نگاه کرده و صفحات آن را ورق می زند ولی اختلال آگاهی نسبت به محیط اطراف خود دارد.

طبقه بندی توصیفی جزیی، اتوماتیسم را به انواع زیر تقسیم می کند:

1) اتوماتیسم ژستی: بیمار حالت خاصی به اندام ها و یا بدنش می دهد. مثلاً; با انگشتان دست خود دکمه های لباسش را لمس می کند. یا کف دستانش را بدون هدف به هم می مالد؛; یا ساق پاهای خود را به طور ضربدری و متناوب روی هم قرار می دهد و سپس باز می کند و یا بازوهای خود را مانند قورباغه حرکت می دهد. ممکن است بیمار به طور ناگهانی در مکانی نامناسب و در وضعیت اختلال آگاهی لباس خود را درآورده و خود را برهنه کند.

2) اتوماتیسم دهانی گوارشی: بیمار به طور ناگهانی شروع به لیسیدن و مزمزه کردن لب ها و یا ملوچ ملوچ کردن و جویدن با دهان خالی می کند و بزاق فراوان از گوشه دهانش سرازیر می شود.

3) اتوماتیسم با جابجایی: بیمار به طور ناگهانی و غیرارادی شروع به راه رفتن و یا دویدن می کند که ممکن است به دیوار و اشیا مسیر خود نیز برخورد کند. احتمال دارد بیمار در مسیر یک دایره فرضی یا دور مبل راه برود و یا آنکه اشیا را با دستش جابجا کند. گاهی اوقات این بیماران در حالی که سوار ماشین در حال حرکت هستند به طور ناخودآگاه ماشین را ترک می کنند. دیده شده این بیماران به طور ناگهانی شروع به راه رفتن در حالت سرگردان و با اختلال آگاهی کرده و شبیه به افراد مجنون به نظر می رسند.

4) اتوماتیسم کلامی: بیمار یک عبارت مختصر را به طور غیرارادی و در وضعیت اختلال آگاهی تکرار می کند که قابل درک توسط دیگران است ولی احتمال دارد کلمات و اصوات شکل نگرفته و نامفهوم را در حالت اختلال آگاهی تولید و تکرار کند.

5) اتوماتیسم به صورت رفتار خشن و تهاجمی: بیمار به طور غیرارادی در وضعیت ناخودآگاه به دیگران حمله می کند و یا اشیا دردسترس خود را به سوی دیگران پرتاب می کند و با مشت و کتک می زند. اتوماتیسم تهاجمی، رفتاری ساده و تکراری است. رفتارهای تهاجمی پیچیده و آموختنی چند مرحله ای، اتوماتیسم نیستند. مثلاً; ادعای فردی که تفنگ را از داخل لباسش درآورده و با نشانه گیری دقیق گلوله را به سوی فردی شلیک کرده و او را به قتل رسانده است و اکنون مدعی است به طور غیرارادی و در وضعیت اختلال آگاهی این عمل را انجام داده است و تاکنون چنین عملی از وی دیده نشده است، مورد قبول نیست. بدیهی است که بحث اتوماتیسم از نظر حقوق جزایی و قانونی نیز حایزاهمیت است.

6) اتوماتیسم جنسی: بیمار به طور ناگهانی و غیرارادی در وضعیت اختلال آگاهی شروع به رفتار و اعمال جنسی می کند. بدیهی است که مدت این اتوماتیسم مانند سایر انواع اتوماتیسم معمولاً; کمتر از 2 دقیقه است. بنابراین ادعای فردی که با حیله و نیرنگ و اغفال دیگران و یا به صورت آدم ربایی با نقشه قبلی انسانی را مورد هتک حرمت قرار داده است و اکنون مدعی است که متوجه اعمال خود نبوده و این اعمال را به صورت غیرارادی انجام داده است، مورد قبول نیست. در این مورد نیز بحث اتوماتیسم از نظر حقوق جزایی و قانونی حایزاهمیت است.

7) اتوماتیسم خنده: بیمار به طور ناگهانی و با صدای بلند و به طور غیرارادی شروع به خندیدن کرده و در آن هنگام اختلال آگاهی دارد.