گرمازدگی و روشهای مقابله با آن

بیماریهای مـربوط به گرما هنگامی روی می دهند که دمــای بـدن فرد از حد طبیعی خود افزایش می یابـد. بدن انسان بطور عمده توسط منبسط ساختن عروق سـطـــحی پوست و تعریق دمای افزایش یافته بدن را کاسته و سبب تنظیم و کنترل گرمای بدن می گــردد.

اما در آب و هوای مرطوب عملکرد تعریق مختل و کنـد شده و بدن دیگر قادر به خنک ساختن خود نمیـباشد. دو عـــامل فعالیت بدنی شدید و طولانی مدت و آب و هوای گرم مسبب بیماریهای مربوط به گرما هستنـد.

همچنین زمانی که فرد دچار کم آبی در بدن خود میگردد در معرض عوارض گرمای زیاد قرار خواهد داشت زیرا در این حالت غلظت خون بدن افزایش یافته و جریان خون کند میگردد که سبب اختلال در عملکرد ارگانهای بدن می شود. عوارض ناشی از گرما به قرار زیر است:

1) گرمازدگی خفیف

در این حالت بدن بشدت عرق کرده و حجم خون کاهش می یابد.

▪ علایم:

تعریق شدید - ضعف - سرگیجه - سردرد - حالت تهوع - استفراغ - افزایش ضربان قلب - کاهش فشار خون-پوست مرطوب،سرد و رنگ پریده-افزایش درجه حرات مرکزی بدن تا 39-38 درجه سلسیوس.

▪ درمان:

انتقال بیمار به یک مکان خنک و سایه-دادن مایعات به بیمار برای جبران کم آبی بدن. برای جبران نمک بدن نیز باید اندکی نمک (به نسبت یک قاشق چای خوری نمک در یک لیتر آب) به آب اضافه کرد- لباسهای فرد گرمازده را در آورده و یک ملحفه مرطوب دور بدن وی بپیچید و یا توسط باد بزن مصدوم را باد بزنید.

2) گرمازدگی شدید

این حالت بسیار خطرناک بوده و خطر مرگ را نیز میتواند در پی داشته باشد. در این حالت حرارت مرکزی بدن از 40.5 درجه سلسیوس فراتر میرود. در این وضعیت اغلب ارگانهای بدن در معرض آسیب بافتی قرار میگیرند. گرمازدگی شدید یک وضعیت اورژانس بوده و دمای بدن فرد گرمازده باید سریعا کاهش یابد. عدم درمان گرمازدگی شدید به تشنج، کما و مرگ منجر خواهد شد. گرمازدگی شدید علاوه بر اثرات سوء آن بروی سیستم عصبی همچنین کبد، کلیه ها، قلب و عضلات را نیز در معرض آسیب قرار میدهد.

▪ علایم:

پوست قرمز رنگ، داغ، رنگ پریده و خشک - ضربان تند و قوی - سردرد ضربانی - پریشانی و سرگیجه - تنفس کم عمق- مردمک چشم ممکن است متسع شده و به نور واکنش نشان ندهد.

▪ عوامل ایجاد کننده:

قرار گرفتن در زیر آفتاب به مدت طولانی-فعالیت شدید بدن-کم آب شدن بدن.

▪ درمان:

تلاش برای کاهش حرارت بدن باید بسرعت انجام گیرد: بیمار را به مکان خنک و سایه انتقال داده و لباسهایش را از تن جدا کنید. روی دستها و پاها آب خنک ریخته و یا یک ملحفه خیس را دور بدن مصدوم بپیچید- بیمار را در معرض باد قرار داده و یا توسط پنکه و یا باد بزن اقدام به خنک کردن وی کنید. هنگامی که روی دستها و پاها آب میریزید حتما دستها و پاها را شدیدا ماساژ دهید تا خون خنک شده به سمت نواحی مرکزی بدن رانده گردد.

3) گرفتگی عضلات

همان گرفتگی عضلات میباشد که عامل آن گرما میباشد. این حالت پس از فعالیت شدید بدنی ایجاد میگردد. درمان آن خوراندن مایعات کافی همراه با اندکی نمک (به نسبت 4/1 قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب) به مصدوم و انجام حرکات کششی پس از آن میباشد.

4) سنکوب گرما

این حالت نوعی غش خفیف میباشد که به علت فعالیت شدید در آب و هوای گرم ایجاد میگردد. بدن در تلاش برای افزایش دفع گرما از بدن اقدام به منبسط ساختن عروق سطحی پوست میکند اما هنگامی که این مکانیسم بسرعت انجام میگیرد سبب کاهش جریان خون به مغز گشته و حالت غش را ایجاد میکند.

▪ علایم:

سرگیجه- سردرد- افزایش ضربان قلب- حالت تهوع- استفراغ- غش و بی هوشی.

درمان آن مانند درمان گرمازدگی خفیف میباشد.

5) عرق سوز

در این حالت نواحی خاصی در بدن (معمولا نواحی پوشیده شده توسط لباس) دچار خارش و سوزش شدید میگردد.

این حالت بیشتر در آب و هوای گرم و مرطوب و در افراد خردسال، دارای فعالیت شدید، بیماران بستری و تب دار مشاهده میگردد. این عارضه معمولا پس از چند روز بخودی خود بر طرف میگردد. هنگامی که تعریق بدن افزایش می یابد عرق به سلولهای سطح پوست آسیب وارد ساخته و یک سد در مقابل خروج عرق ایجاد میکند. بنابراین عرق در زیر پوست به دام افتاده و تجمع می یابد.

در این حالت برآمدگیهای ریزی روی پوست ایجاد میگردد. هنگامی که این برآمدگیهای جوش مانند ریز میترکند محتویات عرق تخلیه گشته و فرد احساس سوزش میکند.

▪ درمان:

هیچگاه از مواد کاهش دهنده تعریق و یا پودر بچه استفاده نکنید این عمل تنها علایم را تشدید میکند. تنها از لوسیون کالامین (CALAMIN) و یا کرم هیدروکورتیزون (HYDROCORTISON 1%) استفاده کنید.

▪ اقدامات پیشگیرانه:

ـ در تابستان و هوای گرم لباسهای سبک، گشاد و با رنگ روشن به تن کنید.

ـ در طول روز آب کافی بنوشید. 8 لیوان آب.

ـ در حین هر نوع فعالیت بدنی در فواصل زمانی معین به استراحت بپردازید.

ـ خود را در برابر گرمای آفتاب با به سر گذاشتن کلاه و یا استفاده از چتر محافظت کنید.

ـ فعالیتهای شدید خارج از منزل را در ساعاتی که هوا خنک تر میباشد یعنی پیش از 10 صبح و یا پس از 6 بعد از ظهر برنامه ریزی کنید.