قاتل خاموش در کمین است

فشار خون بالا یکی از شایع ترین بیماری ها در غرب و به نوعی در کل دنیای امروز است. گمان می رود از هر چهار فرد بالغ یک نفر فشار خون بالای متوسط و از هر 13 نفر یک نفر فشار خون خیلی بالا دارد. اگرچه بسیاری از مردم تصور می کنند فشار خون بالا، بیماری مهمی نیست، اما در صورت درمان نکردن به عواقب وخیم پزشکی منجر می شود. تحقیقات نشان داده است ناتوانی در درمان فشار خون بالا سبب بروز سکته می شود. فشار خون بالا همچنین فرد را در معرض خطر ابتلا به آنژین صدری (حملات قلبی)، نارسایی قلبی و آسیب کلیوی قرار می دهد. در افرادی که دیابت (افزایش قند خون) دارند، فشار خون بالا باعث بروز مشکلات چشمی جدی شده که ممکن است به کوری منجر شود. حسب تعریف، فشار خون نیروی وارد شده بر دیواره سرخرگ ها ناشی از تخلیه خون از قلب به درون شبکه وسیع سرخرگ ها و سیاهرگ ها و میلیون ها مویرگ است. در بدن سالم، دیواره عروق خونی قابلیت انعطاف دارد و هیچ مانعی در مسیر جریان خون وجود ندارد، به طوری که جریان خون به طور مداوم در سراسر بدن حرکت می کند و خون اکسیژن دار سرشار از مواد غذایی را به سلول ها می رساند و مواد زاید و دی اکسید کربن را از دور خارج می کند. وقتی دیواره عروق تحت تاثیر شرایط نامطلوب قرار می گیرد، قابلیت انعطاف خود را از دست می دهد و جریان خون دچار مشکل می شود، در نتیجه قلب مجبور است بیشتر تلاش کند تا خون را به بدن برساند.

توجه، مشکل در اینجاست که افزایش فشار خون ممکن است بدون علامت باشد. فکر نکنید در صورت داشتن فشار خون بالا حتماً; باید سردرد داشت یا دچار خون دماغ شد. مهم است همه بدانند که باید به طور مرتب فشار خون خود را بررسی کنند تا در صورت افزایش، با استفاده از داروهای کاهنده فشار خون درمان شود. امروزه با توجه به فهم اثرات سوء فشار خون بالا روی قلب و کلیه، درمان این بیماری بیشتر صورت می گیرد. اگر مبتلا به فشار خون (هیپرتانسیون) هستید، بدانید راه های ساده، موثر و منحصر به فردی برای درمان آن وجود دارد. هر قدر فهم ما در خصوص چگونگی و سبک زندگی روی سلامتی زیادتر می شود، بیماران توانایی بیشتری در خودیاری برای درمان فشار خون بالا پیدا می کنند. نکات ساده یی مانند چه غذاها و نوشیدنی هایی بخوریم، سیگار یا قلیان نکشیم و چگونه از استرس دوری کنیم، به مقدار زیادی در کنترل فشار خون بالا موثرند. در موارد خفیف بیماری، رعایت معیارهای ذکرشده باعث پایین آمدن فشار خون بدون نیاز به دارو خواهد شد. حتی اگر برای درمان فشار خون بالا (هیپرتانسیون) به دارو نیاز داشته باشید، رعایت موارد فوق الذکر در رابطه با کنترل بیماری به شما کمک کرده و احساس موثر بودن درمان را القا می کند.

● فشار خون چیست

قلب از طریق رگ های بزرگی که سرخرگ نامیده می شوند، خون را به سراسر بدن فرستاده، اکسیژن و مواد غذایی مورد نیاز مغز و دیگر سلول های بدن را تامین می کند. فشار خون سرخرگ ها به وسیله میزان تلاش قلب و سلامتی عروق خونی مشخص می شود. فشار خون بالا یا هیپرتانسیون زمانی رخ می دهد که این فشار افزایش یابد.

● میزان طبیعی فشار خون چقدر است

فشار خون طبیعی اغلب متغیر است. میزان فشار خون از فردی به فرد دیگر تغییر کرده و در هر فرد طی روز به طور طبیعی بر اساس کار قلب بالا یا پایین می رود. با افزایش سن فشار خون به آرامی بالا می رود. در یک فرد جوان طبیعی، متوسط فشار خون حدود 80/120 است. به طور ایده آل فشار خون باید زیر 85/140 باشد، اگر فشار خون به طور مداوم از این میزان بالاتر رفت و مثلاً; به 90/160 رسید، نیازمند درمان است.

● آیا فشار خون بالا بیماری است

فشار خون بالا به تنهایی یک ناخوشی نیست. در حقیقت بیشتر افرادی که فشار خون شان بالاست احساس خوبی دارند و فاقد علامت هستند. به هر حال درمان فشار خون بالا مهم است زیرا اگر فشار خون برای یک مدت طولانی بالا بماند به رگ های خونی آسیب می رساند و منجر به بروز مشکلات جدی مانند اختلالات بینایی، تصلب شرایین، حمله قلبی، سکته و نارسایی قلبی و کلیوی می شود.

● اندازه گیری فشار خون

▪ برای گرفتن صحیح فشار خون بازو باید عریان باشد، لذا در موقع اندازه گیری فشار خون لباس راحتی بپوشید که آستین آن به راحتی بالا رود.

▪ قاعدتاً; بین بازوی راست و چپ اختلاف فشاری وجود ندارد.

▪ زمانی که بازوبند یا کاف (کیسه قابل باد شدن) فشارسنج را دور بازویتان می بندند، خود را شل کرده و نفس بکشید.

▪ قبل از اندازه گیری فشار خون، چای، قهوه یا هر نوع نوشابه حاوی کولا ننوشید.

▪ یک تا دو ساعت قبل از اندازه گیری فشار خون، سیگار یا مواد حاوی نیکوتین مصرف نکنید.

● شیوه اندازه گیری فشار خون

1) بازوبند یا کافی که دور بازویتان بسته می شود، توسط معاینه گر باد می شود و موقتاً; جریان خون را قطع می کند و صدای نبض از طریق گوشی قرار داده شده روی بازویتان شنیده می شود.

2) وقتی فشار بازوبند به آهستگی کاهش می یابد، خون جریان پیدا کرده و معاینه گر ضربه یی را می شنود. اولین صدای شنیده شده را سیستول می نامند.

3) وقتی که قلب در بین دو ضربه استراحت می کند، ستون جیوه پایین آمده و صدای جریان خون به وضوح شنیده نمی شود، زمانی که صدا کاملاً; قطع شد، اندازه دوم یا فشار دیاستولیک ثبت می شود.

● قرایت فشار خون

قرایت فشار خون به دو صورت است؛; می نویسیم 80/120 می خوانیم 120 روی 80 . صورت کسر زمانی است که قلب منقبض شده و فشار سیستولی نامیده می شود و مخرج کسر یعنی قلب در حال استراحت است و فشار دیاستولی نامیده می شود.

فشار سیستولی؛; حداکثر فشار عروق خونی، زمانی است که قلب منقبض می شود و خون به داخل سرخرگ ها رانده می شود. وقتی اولین صدای ضربان قلب شنیده می شود، فشار سیستولی اندازه گیری می شود که منعکس کننده کار قلب است و می تواند وابسته به فعالیت فرد باشد. در یک شخص سالم فشار سیستولی در حالت نرمال بین 120تا140 میلیمتر جیوه است.

فشار دیاستولی؛; پایین ترین فشار عروق خونی، زمانی است که قلب در حال استراحت است و با خون پر می شود. در یک شخص سالم فشار دیاستول 80 میلیمتر جیوه است. به طور کلی پزشکان ترجیح می دهند این فشار بالاتر از 85 نرود، گرچه در بعضی شرایط تا 90 میلیمتر جیوه نیز قابل قبول است.

● ترس از پزشک

اضطراب باعث بالا رفتن فشار خون می شود، بنابراین مهم است که شخص قبل از گرفتن فشار خون آرام باشد. فشار خون بعضی افراد با دیدن پزشک بالا می رود، که به این حالت فشار خون روپوش سفید یا مطبی گفته می شود. هنوز علت این مساله به درستی شناخته نشده است. مشخص شده است بعضی از مردم وقتی به پزشک مراجعه می کنند از ترس تشخیص نگران کننده، دچار اضطراب شده و این اضطراب به تنهایی باعث بالا رفتن فشار خون می شود.

● پزشک به دنبال چیست

فشار خون بالا یا هیپرتانسیون به وسیله هر دو فشار سیستولی و دیاستولی تشخیص داده می شود. معمولاً; اگر فشار سیستولی بالا رود فشار دیاستولی نیز بالا می رود و بالعکس. اعتقاد بر این است که بالا رفتن فشار دیاستولی مهم تر از بالا رفتن فشار خون دیاستولی است، زیرا علامتی از سفتی و تنگی سرخرگ های کوچک و متوسط است. هیپرتانسیون به اشکال زیر است؛;

▪ فشار سیستولی 140 یا بالاتر

▪ فشار دیاستولی 90 یا بالاتر

▪ هم فشار سیستولی و هم فشار دیاستولی بالا باشند.

● کنترل فشار خون در منزل

گاهی اوقات پزشک به خصوص زمانی که برای اولین بار برای شما دارو تجویز می کند، به شما پیشنهاد می کند فشار خود را در منزل کنترل کنید تا اطلاعاتی در رابطه با پاسخ به درمان به وی بدهید. در این موارد می توانید فشار خون تان را روزانه یا حتی چند بار در روز بررسی کنید.

بایدها و نبایدها؛; اگر تصمیم به خرید و استفاده از فشارسنج دارید، به دنبال کسی باشید که به دقت به شما آموزش دهد و اگر در رابطه با استفاده صحیح از آن شک دارید از پزشک یا فرد مطلعی کمک بخواهید. بالاخره به یاد داشته باشید یک بار بالا بودن فشار خون مهم نیست بلکه بالا بودن فشار خون در یک دوره از زمان مهم است. برای به دست آوردن تصویر طولانی مدت از فشار خون تان باید هر روز در یک زمان مشخص و در شرایط یکسان فشار خون را اندازه گیری کنید. برای اجتناب از قرایت نادرست فشار خون، زمانی را انتخاب کنید که آرام هستید. (5 دقیقه استراحت قبل از اندازه گیری مفید است.)

برای نتیجه گیری بهتر به موارد ذیل توجه کنید؛;

▪ یک زمان به خصوص از روز (خواه صبح یا شب) فشار خون را اندازه بگیرید.

▪ آرام نشسته و چند دقیقه با آرامش نفس بکشید.

▪ زمانی که فشار خون می گیرید بازوبند را در سطح قلب قرار دهید.

● تشخیص هیپرتانسیون

چون فشار خون بالا معمولاً; بدون علامت است، برای آگاهی از وضعیت فشار خون لازم است به طور منظم بررسی شوید. چون فشار خون با افزایش سن تمایل به بالا رفتن دارد، این مساله اهمیت بیشتری پیدا می کند. فواصل بررسی براساس سطح سلامتی و نظرات پزشک متفاوت خواهد بود.

● چه کسانی دچار فشار خون بالا می شوند

اینکه چرا بعضی از ما بیش از دیگران، فشار خون بالا داریم کاملاً; مشخص نشده است، اما عوامل قطعی خطر شناخته شده اند.

▪ نژاد؛; بعضی نژادها مانند سیاهپوستان بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا هستند که ممکن است تا حدودی به روش دفع نمک بدن وابسته باشد.

▪ سن؛; فشار خون به طور ثابت از 20 تا 40 سالگی افزایش می یابد و بعد از آن تمایل دارد که با سرعت بیشتری بالا رود.

▪ جنس؛; در دهه های دوم و سوم زندگی فشار خون زنان مختصری پایین تر از فشار خون مردان است. اما در اثر تغییرات هورمونی (به طور مثال در حاملگی یا مصرف قرص های ضدبارداری) ممکن است شرایط تغییر کند. همین مورد در زنانی که هورمون جایگزین (استروژن) مصرف می کنند، صحت دارد.

▪ شرح حال خانوادگی؛; اگر یکی از والدین یا هر دو فشار خون بالا داشته باشند، خطر ابتلا به این بیماری دو برابر می شود.

▪ وزن اضافی؛; چاقی علامت خطری برای فشار خون بالا است. وزن بالا سبب فشار روی قلب می شود.

▪ رژیم غذایی؛; یک رژیم پر از چربی و نمک، فاقد کلسیم و منیزیم و فسفر باعث بالا رفتن فشار خون می شود. از خوردن غذاهای بسته بندی شده (کنسروی) خودداری کنید و میوه و سبزیجات بیشتر بخورید.

▪ استرس؛; نقشی که اضطراب در به وجود آوردن فشار خون بالا ایفا می کند، هنوز نامشخص است. به هر حال کسانی که فشار خون شان در موقعیت های استرس زا بالا می رود (به این افراد آتشی مزاج می گویند) بیشتر در معرض افزایش فشار خون بالا هستند.

▪ بیماری ها؛; تعدادی از بیماری ها و بسیاری از اختلالات هورمونی فشار خون بالا ایجاد می کند. افراد دیابتی به دلیل اختلالات طبی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سکته و مشکلات قلبی و کلیوی قرار دارند. خطر این عوارض زمانی که شخص دچار فشار خون بالا یا هیپرتانسیون است، بیشتر می شود.

● اثرات فشار خون بالا روی بدن

بعضی از پزشکان فشار خون بالا را قاتل آرام می نامند، زیرا به آهستگی و با علایم کم یا بدون علامت به قلب، عروق خونی، کلیه و دیگر اعضا آسیب می رساند. در حقیقت حدود نیمی از افرادی که فشار خون بالا دارند، به طور کامل از آن بی خبرند. گاهی اوقات اگر فشار خون به طور غیرمترقبه بالا رود آن را به صورت سردرد، سرگیجه و تاری دید تجربه می کنند. اگر فشار خون بالا باشد پزشک دنبال علایم آسیب به اعضا می گردد. جست وجوی این علایم شامل دیدن ته چشم، گوش دادن به قلب برای آشکار کردن نامنظمی ها، بررسی جریان خون در سرخرگ ها و بررسی شکم برای علایمی مثل بزرگی کلیه است.

● بیماری های همراه

چون فشار خون بالا باعث بروز آسیب به قلب و عروق خونی می شود، در صورت عدم درمان می تواند سبب بروز مشکلات طبی شده که خیلی از آنها جدی یا بالقوه کشنده هستند. می توان با بررسی منظم فشار خون و درمان مناسب از برخی از این بیماری ها اجتناب کرد.

▪ نارسایی قلبی؛; تلاش برای پمپ کردن در مقابل فشار بالای عروق سبب بروز فشار روی قلب می شود. این کار اضافی طی زمان، قلب را بزرگ می کند. عاقبت، قلب نارسا شده و خون کافی را نمی تواند به بدن برساند. با پیشرفت این وضعیت علایمی مثل ضعف و خستگی بروز می کند. بعداً; به واسطه بزرگی قلب مایع در ریه ها و پاها جمع شده سبب بروز سرفه، تنگی نفس، تورم ساق و مچ پا می شود.

▪ نارسایی کلیه؛; آسیبی که به ساختمان سرخرگ های کلیه وارد می شود، سبب انسداد جریان خون به کلیه ها می شود. در نهایت کارایی و عملکرد کلیه تحت تاثیر قرار می گیرد و قادر نخواهد بود کار اصلی خود را که دفع مواد زاید، دارو و الکل است، انجام دهد. در مراحل اولیه علایمی مثل تهوع و کاهش اشتها و خستگی بروز می کند.

▪ ضعف بینایی؛; فشار خون بالا به عروق چشمی آسیب می رساند. این، اولین سرنخ قابل رویتی است که فشار خون بالا روی اندام های دیگر ایجاد می کند. پزشک با معاینه ته چشم، صدمات را تشخیص می دهد. نهایتاً; فشار خون بالا سبب آسیب شبکیه می شود که می تواند به تاری دید یا کوری منجر شود.

▪ سکته مغزی؛; افراد دارای فشار خون بالا تا 7 برابر بیشتر در معرض خطر سکته هستند. تخمین زده می شود در صورتی که فشار خون بالا درمان شود، مرگ 4 نفر از هر 10 نفری که در اثر سکته می میرند، قابل پیشگیری است. سکته (گاهی اوقات حمله مغزی نامیده می شود) زمانی اتفاق می افتد که جریان خون به مغز (معمولاً; به وسیله لخته خون) قطع می شود. گاهی اوقات سکته به دلیل نازکی جدار رگ های خونی کوچک ناشی از فشار خون بالا است که سبب پارگی عروق می شود. در دیگر موارد قسمت مبتلا می میرد که به اختلالات تکلم، بینایی و فلج منجر می شود.

▪ حمله گذرای ایسکمی؛; فشار خون بالا همچنین می تواند سبب بروز حمله گذرای ایسکمی (TIA) یا سکته گذرا شود که ممکن است به صورت موقتی باعث اختلال بینایی، سرگیجه و تغییرات حسی شود. اگرچه فرد به حالت عادی برمی گردد، ولی در معرض خطر سکته واقعی است. نشانه ها ناگهانی بروز می کند، اما همیشه بهبود کامل می یابد.

▪ فراموشی (دمانس)؛; گاهی اوقات یکسری از سکته های کوچک که شدید نیست، ولی سبب ضعف ناگهانی و دوبینی شده، به تدریج سبب آسیب به بافت مغز می شود. اگر به مدت طولانی این وضعیت ادامه یابد، فرد فراموشکار و گیج می شود. گاهی اوقات ممکن است با بیماری آلزایمر اشتباه شود. به هرحال در این وضعیت درمان دارویی می تواند از بدتر شدن وضعیت جلوگیری کند.

▪ بیماری عروق قلبی؛; اگر سرخرگ تامین کننده خون قلب در نتیجه فشار خون بالا، سخت، غیرقابل ارتجاع، باریک و مسدود شود، خون کافی به قلب نخواهد رسید. علایم بیماری قلبی شامل درد، احساس فشار یا خفقان در قفسه سینه (آنژین صدری)، سکته قلبی یا مرگ است.

▪ سکته (حمله) قلبی؛; اگر سرخرگ های کرونری (تامین کننده خون قلب) باریک شوند، خون کافی به قلب نمی رسد، یا اگر یک سرخرگ به وسیله لخته مسدود شود قسمتی از قلب بدون خون مانده و می میرد که به این حالت سکته (حمله) قلبی گویند.

▪ بیماری عروق محیطی؛; وقتی عروق خون رسان پاها آسیب می بیند، خون کافی به انگشتان نمی رسد. این حالت به نوبه خود می تواند باعث درد ساق ها به خصوص در راه رفتن شود. بیماری عروق محیطی ممکن است سبب زخم پاها و حتی گانگرن (قانقاریا) به دلیل نرسیدن خون به پاها شود. زخم پا همچنین به سیگار و دیابت نیز نسبت داده می شود.