● داروهای متداول مصرفی در ام اس:
در درمان این بیماری از چند سری دارو استفاده می شود، اگر چه هنوز هیچ کدام موفق به درمان قطعی نشده اند، ولی در کُند کردن روند بیماری موثر بوده و به فرد مبتلا کمک می کند تا با علایم و مشکلات بیماری راحت تر کنار بیاید.
کورتیکواستروییدها و اینترفرون ها(بتااینترفرون) از جمله داروهایی هستند که در مراحل حاد بیماری و برای به تاخیر انداختن عود مجدد آن کاربرد دارند. در مراحل شدیدتر، گاهی از داروهای شیمی درمانی نیز استفاده می شود.
● روش های درمانی مکمل:
به غیر از دارو درمانی، از روش ها و راه کارهای دیگری نیز جهت کمک به درمان "ام اس" استفاده می شود. یکی از این روش ها فیزیوتراپی صحیح و موثر است که باید حتما توسط افراد متخصص در این زمینه، صورت گیرد تا عضلات بیمار مجددا توان و قدرت خود را مانند قبل از حمله و عود علایم بیماری به دست آورند.
از آنجایی که استرس ها و فشارهای عصبی در ایجاد و عود بیماری تاثیرگذار هستند، برای کنترل علایم و کمک به بهبود شرایط بیمار، استفاده از مشاوره های روان شناسی به جهت پیش گیری از افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات روانی در افراد مبتلا، بسیار موثر می باشد.
کار درمانی یکی دیگر از روش های کمک کننده در بهبود وضعیت بیمار است. به وسیله کاردرمانی به بیمار آموزش داده می شود که علی رغم مشکلات و ناتوانی هایی ایجاد شده، بتواند تا حد ممکن کارهای روزمره خود را انجام دهد.
آیا پیروی از یک برنامه غذایی مناسب و متعادل به کنترل علایم بیماری کمک می کند؟
در حال حاضر هیچ رژیم غذایی مشخص برای درمان "ام اس" وجود ندارد، ولی مسلما رعایت یک الگوی غذایی کامل و متعادل برای کمک به وضعیت این بیماران حایز اهمیت است.
شواهد علمی موجود نشان می دهد که رادیکال های آزاد که در ایجاد بسیاری از بیماری ها(مانند بیماری های قلب و عروق، سرطان ها، دیابت و...) موثر هستند، در بروز این بیماری نیز بی تاثیر نمی باشند. به همین دلیل شاید دریافت آنتی اکسیدان ها با مقدار و دفعات مصرف مشخص، در کنترل علایم "ام اس" موثر باشد.
آنتی اکسیدان ها مانند ویتامین های C، E، بتاکاروتن و ماده معدنی سلنیوم، مانند یک سپر دفاعی، بدن را تا حدود زیادی از حمله رادیکال های آزاد حفظ می کنند. دریافت این ترکیبات باید زیر نظر متخصصین صورت گیرد.
از آنجایی که علایم عصبی مربوط به کمبود ویتامین B12 تا حدودی به علایم ام اس شبیه است (مانند سوزن سوزن شدن دست ها و پاها، عدم تعادل و خستگی مفرط)، محققین بر این تصور هستند که شاید کمبود این ویتامین نیز در تخریب غلاف میلین نقش داشته باشد. به همین سبب در بیماران مبتلا به ام اس بهتر است که ذخایر ویتامین B12 بدن مورد بررسی قرار گیرد و در صورت لزوم از مکمل خوراکی یا تزریقی آن استفاده گردد.
گاهی دریافت مکمل ویتامین های گروه B (مانند B6، نیاسین، تیامین و اسید فولیک) می تواند به فروکش کردن علایم بیماری کمک کند.
میزان انرژی مورد نیاز روزانه باید با توجه به شرایط و وضعیت بیمار، در نظر گرفته می شود تا موجب اضافه وزن و چاقی نشود. همچنین توصیه می شود که انرژی مورد نیاز، از مواد غذایی گروه های اصلی غذایی، تامین گردد.
الگوی چربی های مصرفی نیز در بیماران مبتلا به ام اس اهمیت دارد. مطالعات علمی نشان می دهند که کاهش دریافت چربی های اشباع(کمتر از 10درصد انرژی کل روزانه) و افزایش دریافت اسیدهای چرب ضروری موجود در ماهی های چرب یا روغن های گیاهی مانند سویا و کانولا، جوانه گندم ، گردو، روغن تخم کتان و یا استفاده از مکمل های آنها(مکمل های امگا- 3) در کاهش و پیشگیری از تشدید علایم بیماری موثر می باشد.
در این رابطه توصیه می شود که:
▪ مصرف انواع گوشت های چرب، کره، سس های چرب، لبنیات پرچربی، پنیر، روغن های نباتی جامد و... محدود گردد.
▪ مصرف روغن زیتون ، روغن سویا ، کانولا، آفتاب گردان و سایر روغن های مایع غنی از اسیدهای چرب ضروری توصیه می شود.
▪ استفاده از انواع مغزها(مانند گردو، فندق، بادام درختی و پسته) و دانه های روغنی(مانند کنجد، برزک، تخم کتان و...) به صورت تازه در برنامه غذایی این بیماران به جهت افزایش دریافت اسیدهای چرب ضروری، مفید می باشد.
▪ استفاده از انواع جوانه به ویژه جوانه یونجه(در زمان شروع جوانه زدن) مفید است.
▪ از انواع ماهی به ویژه ماهی ساردین، سالمون، ماهی تن و سایر ماهی های دارای چربی های امگا-3 به شکل پخته(غیر سرخ کرده) استفاده شود.
▪ مصرف انواع میوه و سبزی های تازه، غلات کامل و حبوبات ، هم برای تامین مواد مغذی مورد نیاز و هم به لحاظ دریافت کافی فیبر غذایی به جهت فعال کردن روده ها و کمک به اجابت مزاج ضروری است.
▪ نوشیدن آب کافی در طی روز برای پیشگیری از یبوست و کاهش خطر عفونت های مثانه در بیماران توصیه می شود. فقط به خاطر داشته باشیم که اغلب این بیماران کنترل ادرار ضعیفی دارند، بهتر است که مصرف آب مورد نیاز در طول روز تقسیم شده و پیش از خواب آب کمتری نوشیده شود.
▪ با توجه به این که در این بیماران از داروهای کورتیکواستروییدی استفاده می شود، بهتر است که دریافت نمک کنترل شده باشد، برای بهبود طعم و مزه غذا می توان از سایر چاشنی ها مانند آب لیموترش استفاده کرد.
▪ در شرایطی که بیمار مشکل بلع غذا داشته باشد، بهتر است که رژیم غذایی به شکل مایع غلیظ یا نرم آماده گردد.
▪ گاهی وجود حساسیت های غذایی در تشدید علایم بیماری موثر است. چنان چه در بیمار سابقه حساسیت های غذایی وجود دارد، برای پیشگیری از عود علایم "ام اس"، باید به کمک یک رژیم حذفی(مشابه کاری که در کنترل و درمان آلرژی های غذایی صورت می گیرد) مواد غذایی حساسیت زا شناسایی شده و از برنامه غذایی بیمار خارج گردد.
شکلات، قهوه، نوشابه، بادام زمینی، تخم مرغ، شیر، گوجه فرنگی، مخمر، نان گندم، مواد غذایی حاوی انواع افزودنی ها و رنگ های شیمیایی و... اغلب در افراد مستعد، حساسیت زا هستند.
▪ بهتر است که مصرف غذاهای بسیار شیرین، کیک ها و شیرینی های تر، بیسکویت ها، آب نبات و شکلات محدود باشد.
نکاتی که باید بیمار مبتلا به ام اس به آن توجه کند:
- بیمار نباید دچار استرس، اضطراب، فشارهای روحی و جسمی باشد.
- به وزن خود توجه کند و دچار اضافه وزن یا چاقی نشود.
- بیمار می تواند یک پیاده روی یا نرمش سبک روزانه و یا شنا در آب به شکل ملایم داشته باشد، ولی دقت داشته باشد که ورزشی که باعث بالا رفتن دمای بدن شود و یا سونا ممنوع است.
- حمام آب داغ برای بیمار مناسب نیست.
- هر گونه کار یا فعالیتی که سبب بالا رفتن درجه حرارت بدن شود، هدایت عصبی را دچار اختلال می کند.
- نوشیدن آب کافی(2 تا 3 لیتر در روز) به بیماران توصیه می شود.
- داشتن خواب آرام و کافی برای آن ها مفید است.
- پیروی از برنامه غذایی مناسب و متعادل طبق موارد و توصیه های بیان شده در بالا ضروری است.
دانیال تارمست
علوم ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پرند