هپاتیت ها و راه های درمان و پیشگیری

هپاتیت (التهاب کبد) می تواند به وسیله بسیاری از داروها و مواد سمی و ویروس های مختلف ایجاد شود که تظاهرات بالینی آنها ممکن است کاملاً; شبیه یکدیگر باشد. ویروس های اختصاصی که سبب هپاتیت ویروسی شامل: ویروس هپاتیت HAV) A ) ، ویروس هپاتیت HBV) B )، ویروس هپاتیت HCV)C )، ویروس هپاتیت D (عامل دلتا) و ویروس هپاتیت E( نوعی هپاتیت منتقله از راه گوارشی که به شکل اپیدمی در آسیا و شمال آفریقا و مکزیک مشاهده شده است) می شود. اصطلاح ویروس هپاتیت HGV) G ) به تازگی برای عاملی به کار می رود که به ندرت موجب هپاتیت واضح می شود. تصویر بالینی هپاتیت ویروسی بی نهایت متغیر بوده و از یک عفونت بدون علامت تا یک بیماری برق آسا و کشنده در مدت چند روز متفاوت است.

● هپاتیت A

انتقال عامل این بیماری تقریباً; منحصر به راه مدفوعی -دهانی است. انتشار ویروس هپاتیت A از شخصی به شخص دیگر با رعایت نکردن بهداشت فردی و ازدحام جمعیت تشدید می شود. مصرف غذا، آب، شیر و صدف آلوده، به صورت همه گیر یا تک گیر، موجب ابتلا به بیماری می شود.

هپاتیت A در اواخر پاییز و اوایل زمستان شیوع بیشتری دارد. در کشورهای پیشرفته بروز هپاتیت A به علت ارتقای سطح بهداشت کاهش یافته است.

در کشورهای در حال توسعه همگام با کاهش شیوع عفونت های خفیف در دوران کودکی احتمال بروز عفونت شدید در بالغین جامعه افزایش می یابد، همچنین مسافرت به مناطق آندمیک، منشأ; عفونت نزد بزرگسالان ساکن مناطق غیرآندمیک است. کانون های اپیدمیولوژیک عفونت هپاتیت A که اخیراً; شناسایی شده است شامل مراکز نگهداری کودکان، بخش های مراقبت مخصوص نوزادان و مصرف کنندگان داروهای وریدی است. با این که هپاتیت A به ندرت از راه خون منتقل می شود چند مورد از این بیماری در کسانی که عوامل انعقادی تغلیظ شده را دریافت می کنند، شناسایی شده است.

● هپاتیت B

ابتلا به هپاتیت B انتشار وسیعی در سراسر جهان دارد. شیوع عفونت با این ویروس به عوامل مختلفی از جمله عادات اجتماعی مانند خالکوبی، حجامت، اعتیاد و غیره وابسته است. براساس آمارهای موجود در ایران حداقل دو درصد از جمعیت شهری به این بیماری مبتلا بوده و انتقال از مادران آلوده به نوزادان مهم ترین شیوه انتقال است.

درمان این بیماری به دلیل طولانی بودن و گرانی داروها و نیاز به انجام آزمایش ها و مراجعات مکرر به پزشک، پرهزینه است و گاهی امکان پرداخت آن از سوی بیماران وجود ندارد. این بیماری علاوه بر ایجاد مشکلات مالی و عاطفی در خانواده ها، بار سنگین اقتصادی بر دوش دولت قرار می دهد.

بسیاری از بیماران به علت عدم شناخت زودرس بیماری، در مراحل پیشرفته برای درمان مراجعه می کنند و در نتیجه درمان های موجود برای آنان مؤ;ثر واقع نمی شود.در بیشتر موارد ویروس هپاتیت B از راه های غیرپوستی (و نیز تماس های مخفی پوستی که کمتر جلب توجه می کنند) منتقل می شود. بیماری تقریباً; در تمام نقاط بدن افراد آلوده به ویروس هپاتیت B مثل بزاق اشک، مایع مغزی ـ نخاعی، شیره معدی و ادرار و حتی به ندرت در مدفوع بیمار مشاهده می شود.از سویی دو راه غیرپوستی برخورد با ویروس که تازگی به عنوان مهم ترین روش های انتقال ویروس مورد توجه قرار گرفته اند تماس نزدیک و انتقال در هنگام زایمان است. گروه های دیگری که میزان عفونت در آنها بالاست عبارتند از: افرادی که همسر آنها مبتلا به هپاتیت B حاد است، کسانی که از نظر جنسی بی بند و بار هستند، کارکنان پزشکی که با خون تماس دارند، افرادی که نیاز به تزریق خون مکرر خصوصاً; فرآورده های خونی تغلیظ شده (بخصوص هموفیلی ها) دارند، ساکنین و کارکنان آسایشگاه های عقب افتادگان ذهنی و زندان ها و به میزان کمتر، اعضای خانواده بیماران مبتلا به بیماری مزمن کبدی.

● هپاتیت C

حداقل سه نوع ویروس در بروز این هپاتیت دخالت دارند.هپاتیت C شایع ترین نوع هپاتیت است که به دنبال ترانسفوزیون خون ایجاد می شود.کودکانی که مرتب ترانسفوزیون خون احتیاج دارند یا افرادی که حجم زیادی خون دریافت می کنند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به هپاتیت C قرار دارند.

دوره نهفته هپاتیت C متغیر است که این موضوع گوناگونی عوامل ایجاد کننده هپاتیتC را نشان می دهد.این دوره به طور متوسط بین شش تا 9 هفته تخمین زده می شود.سیر بالینی هپاتیت C به هپاتیت B شباهت دارد و فقط علایم خفیف تر هستند. در بیشتر موارد حالت ناقل مزمن در افراد مبتلا به وجود می آید و تعداد قابل ملاحظه ای از بیماران به اختلالات مزمن کبدی مبتلا می شوند همچنین خطر ابتلا به سیروز کبدی پس از هپاتیت C افزایش می یابد.به نظر می رسد مخزن اصلی ویروس های عامل هپاتیتC، انسان باشد.شیوع بیماری در کسانی که از خون خون دهندگان حرفه ای استفاده کرده اند، بیشتر است.مواردی از بیماری نیز به دنبال اهدای خون از سوی افراد سالم گزارش شده است که دلالت بر وجود حاملین مزمن عامل یا عوامل بیماری می کند.هپاتیتC از طریق غیر تزریقی نیز قدرت انتقال دارد.تماس نزدیک بین افراد یک خانواده و زوجها و آلوده شدن نوزادان از طریق مادران مبتلا، از دیگر روش های انتقال بیماری است.براساس گزارشی از هندوستان به نظر می رسد که احتمال انتقال هپاتیت C از طریق مصرف آب آلوده نیز وجود داشته باشد.

● هپاتیت D

این ویروس دارای انتشار جهانی است.در کشورهای مدیترانه ای (آفریقای شمالی و اروپای شرقی و خاورمیانه)، عفونت در میان مبتلایان به هپاتیت B به صورت آندمیک وجود دارد و بیماری بیشتر از راه های غیر پوستی، مخصوصاً; تماس های نزدیک فردی منتقل می شود. در مناطق غیر آندمیک مثل ایالات متحده و اروپای غربی عفوت HDV مربوط به افرادی است که مرتب در معرض خون و فرآورده های خونی هستند و مشخصاً; در معتادان و هموفیلی ها دیده می شود.

● خصوصیات بالینی و آزمایشگاهی

علایم و نشانه ها: هپاتیت حاد ویروسی پس از دوره کمونی که بر حسب عامل به وجود آورنده آن متفاوت است، بروز می کند.به طور کلی دوره کمون هپاتیتA بین 15 تا 45 روز (به طور متوسط چهار هفته) است.

طول دوره کمون در مورد هپاتیت B و D بین 30 تا 180 روز ( به طور متوسط چهار تا 12هفته)، هپاتیتC بین 15 تا 160 روز (به طور متوسط هفت هفته) و در مورد هپاتیت E بین 15 تا 60 روز (به طور متوسط پنج تا شش هفته) است.علایم پیش درآمد هپاتیت حاد و ویروسی، سیستمیک و کاملاً; متغیر است.علایم عمومی مثل بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، خستگی، ناخوشی، درد مفاصل و ماهیچه ها، سر درد، ترس از نور، سرفه و زکام، ممکن است یک تا دو هفته قبل از یرقان بروز کند.یک تا پنج روز قبل از بروز یرقان ممکن است بیمار متوجه تیره شدن ادرار و کمرنگ شدن مدفوع خود شود.با بروز یرقان علایم عمومی پیش درآمد معمولاً; خفیف می شود.کبد بزرگ و حساس شده همراه با درد ربع فوقانی راست و ناراحتی است.مدت مرحله پس از یرقان بین دو تا 12 هفته متغیر است.

● پیشگیری

به علت این که درمان خاص در هپاتیت حاد ویروسی وجود ندارد و درمان ضد ویروسی نیز در هپاتیت مزمن ویروسی فقط در بعضی بیماران مؤ;ثر است، بر پیشگیری از طریق ایمن سازی در گروه های پرخطر تأ;کید می شود.همانطور که گفته شد گروه های پر خطر شامل کارکنان بهداشتی که با خون سر و کاردارند، کارکنان و بیماران بخش همودیالیز، ساکنان و کارکنان آسایشگاه های معلولین، معتادان به داروهای تزریقی، محکومین به حبس های طولانی مدت، افرادی نظیر هموفیلی هایی که نیازمند درمان با مقدار زیادی از مشتقات خونی به مدت طولانی هستند و افرادی که در مناطق با شیوع زیاد بیماری زندگی می کنند یا به این نواحی زیاد سفر می کنند، هستند.

برای پیشگیری پس از تماس های نزدیک با مبتلایان به هپاتیت A تزریق ایمنوگلوبولین در نخستین فرصت ممکن توصیه می شود. این مقدار حتی اگر 2 هفته پس از تماس با این افراد تزریق شود ممکن است مؤ;ثر باشد.