طوفان الکتریکی در مغز

صرع، نشانه ای است که می گوید گوشه ای از مغز، کار خود را همیشه به خوبی انجام نمی دهد.

وقتی مغز به طور طبیعی کار کند، یک سری امواج الکتریکی ایجاد می شود که این امواج، مانند الکتریسیته از مسیر اعصاب مغزی عبور می کند. در حالت تشنج، یک جرقه الکتریسیته مانند برق در آسمان ایجاد می شود که این جرقه الکتریکی، بسته به محل خود در مغز، نوع صرع را تعیین می کند.

اپی لپسی یا صرع، حالتی است که یکسری از این تشنج ها و طوفان های الکتریکی در مغز به طور مرتب و با فاصله زمانی خود به خود ایجاد و سپس خاموش شود. یک بار تشنج، هیچ گاه صرع نیست بلکه باید دو تا سه بار تشنج رخ دهد تا پزشک احتمال مبتلا شدن بیمار به صرع را در نظر بگیرد. با اینکه صرع، علت بسیاری از تشنج ها است اما صرع با تشنج تفاوت دارد.

در طول تاریخ، احتمالاً; عارضه ای بیش از صرع، بیم و هراس بیمارگونه ایجاد نکرده است. قرن ها این عارضه عصبی با افسانه هایی همراه بوده است، اما به رغم وجه منفی بیماری، بیشتر افراد دچار صرع به خوبی علایم بیماری خود را کنترل می کنند، محدودیت های زندگی خود را به حداقل می رسانند و زندگی عادی دارند.

● انواع صرع

▪ صرع عمومی (ژنرالیزه)

صرع عمومی، حالتی است که تمام مغز درگیر اختلال الکتریکی می شود. فرد مبتلا در این حالت، هوشیاری و آگاهی خود را از دست می دهد. انواع صرع عمومی عبارتند از:

الف) صرع بزرگ

در صرع بزرگ، حمله تشنجی افراد مبتلا بیشتر به صورت از بین رفتن ناگهانی آگاهی، سقوط، زمین افتادن و دست و پا زدن است. در این حالت، چشم ها بالا می رود، دهن کف می کند، چهره تیره می شود. حمله از چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشد و به دنبال آن، فرد حالت خواب آلودگی پیدا می کند و به تدریج به هوش می آید.

صرع بزرگ، یکی از شایع ترین انواع حملات ناگهانی صرع است که با از دست دادن ناگهانی هوشیاری همراه است. برخی از این حملات تشنجی از همان ابتدا، فراگیر و برخی دیگر حاصل فراگیر شدن حملات موضعی است. حملات فراگیر بدون هیچ گونه نشانه ای آغاز می شود. برخی از بیماران ممکن است گاهی روزها قبل از حمله، احساسات و اختلال های روانی و جسمی خاصی را تجربه کنند که به عوارض پیش نشانه ای معروفند. این حملات معمولاً; یک تا سه دقیقه طول می کشد که در پایان حمله، بیمار تا مدتی گیج بوده و ممکن است به خواب برود. پس از بیداری، مدتی ممکن است دچار سردرد عضلانی شود.

ب) صرع کوچک

در حالت صرع کوچک، فقط چند ثانیه حالت مات زدگی، عدم هوشیاری و حرکات تکراری در لب ها دیده می شود.

▪ صرع موضعی

در صرع موضعی، فقط قسمتی از مغز درگیر می شود که دو نوع ساده و پیچیده دارد. در صرع موضعی ساده، هوشیاری فرد تغییر پیدا نمی کند و علایم عصبی موضعی رخ می دهد. در موضعی مرکب و پیچیده، به دنبال تشنجات موضعی ساده، فرد هوشیاری خود را از دست داده و احتمالاً; به دنبال آن حمله بزرگ صرع به وقوع خواهد پیوست و یا بیمار دچار حالت های روحی خاص می شود.

▪ صرع مداوم

وقتی حمله صرع، طولانی شده و یا پشت سر هم تکرار شود فرد مبتلا به صرع مداوم شده است. شخص مصروع در حین حملات، بی هوش می ماند. صرع مداوم، یک مورد اورژانس است و نیاز به کمک های ویژه و درمان مخصوص دارد.

● حملات صرع

حملات صرع، انواع مختلفی دارد که به دو دسته کلی تقسیم می شوند:

1) حملات ناقص

2) حملات کامل

حملات کامل، زمانی رخ می دهد که اختلالات الکتریکی بر کل مغز عارض شود. در این حالا فرد بیهوش می شود، پیچ و تاب می خورد، زمین می افتد و دچار کشیدگی ماهیچه می شود، چنین علایمی عمدتاً; همانی است که مردم صرع را با آن می شناسند.

حملات ناقص، زمانی رخ می دهد که اختلالات الکتریکی فقط در بخشی از مغز روی دهد و کارکردهای فیزیکی یا ذهنی مربوط به آن بخش را مختل کند. حملات ناقص شیوع زیادی دارد و در6 نفر از هر 10 بزرگسال دچار صرع و 4 نفر از 10 کودک مبتلا به صرع دیده می شود. با این حال، اغلب این علایم از چشم ها دور می ماند یا علت درستی برای آن بر نمی شمارند و یا اصولاً; نمی دانند علت چیست.

حملات ناقص نیز به 2 دسته ساده و پیچیده تقسیم می شود. ملاک تقسیم بندی، زایل شدن قوای ذهنی است. معمولاً; در خلال حملات ناقص ساده، افراد قوای ذهنی خود را حفظ می کنند، اما حرکات، درک و احساسات به اشکالی غیرعادی تغییر می کند. حملات ناقص پیچیده، بخش بزرگتری را به نسبت حملات ناقص ساده در بر می گیرد و باعث بروز تغییراتی در هوشیاری می شود. درمان این نوع حملات غالباً; از همه سخت تر است. جالب اینجاست که افرادی که دچار حملات ناقص پیچیده می شوند گاه نویسندگان و هنرمندان خلاقی هستند. از جمله این افراد می توان از ونسان ون گوگ و لوییزکارل نام برد. البته هنوز شواهد علمی کافی برای بررسی این ارتباط وجود ندارد.

در بیشتر افراد مبتلا به صرع، حملات بدون پیش بینی و بدون هرگونه رابطه ای با کاری که به آن مشغول هستند، رخ می دهد. با این حال، وقوع حملات صرع ممکن است بر اثر برخی محرکات باشد، مانند بی خوابی، نخوردن غذا، فشار روحی عاطفی، عادت ماهیانه یا برخی داروها در برخی بیماران. در 50 تا 70 درصد موارد علت صرع معلوم نیست. در موارد دیگر، علت ممکن است جراحت مغز یا واردن شدن ضربه به سر باشد، به خصوص بر اثر حوادث و افتادن، همچنین سکته مغزی، برخی سموم، برخی عفونت هایی مانند مننژیت یا انسفالیت یا بیماری مادرزادی که بر مغز جنین تأ;ثیر بگذارد، ممکن است علت صرع باشد.

تشخیص صرع با مراجعه به سابقه حملات میسر می شود. با استفاده از الکتروانسفالوگراف، می توان جریان های الکتریکی در سلول های مغز را بررسی کرد. از روش هایی همچون ام.آر.آی و سی تی اسکن نیز می توان برای بررسی علل صرع همچون جراحت یا غده مغزی استفاده کرد.

● علت صرع

خوب است ابتدا با نظر عوام در مورد علت صرع آشنا شویم. عده ای، علت حمله را جن زدگی، سحر شدن توسط دیگران، آثار گناه، ضعف اعصاب و بیماری روانی می دانند. به همین دلیل توصیه های درمانی خاصی می کنند. مثلاً; دور بیمار افتاده خط می کشند، به او نزدیک نمی شوند، دعا برای او می نویسند، به جن گیر مراجعه می کنند یا آب قند یا چیزهایی دیگر به وی می خورانند. اما صرع، نوعی اختلال در کار سلول های مغزی است که باعث پخش جریان های مغزی اضافی به صورت ناگهانی و انتشار آن به سراسر مغز می شود. علت صرع گاه صدمه مغزی، ضربه، عفونت و گاه ارثی است.

ضربه های دوران بارداری وارد شده بر جنین و فشار بر سر جنین هنگام زایمان، عفونت ها و ضربه های پس از تولد و دوران کودکی، تصادفات و حوادثی که باعث ضربه مغزی می شود، عفونت های مغزی و مننژیت ها همگی می توانند باعث ایجاد صرع شوند. علت صرع همیشه شناخته شده نیست. گاهی به علت تومور مغزی یا ضربه به سر است. همچنین می تواند مربوط به مسمومیت، عفونت، تکامل مغزی یا ژن ها باشد.

به طور کلی علل صرع را می توان در دو گروه کلی زیر قرار داد:

1) صرع اولیه (ایدیوپاتیک)

اختلال مشخصی در سیستم عصبی مرکزی است و اغلب زمینه ژنتیکی دارد.

2) صرع ثانویه

علامتی که با اختلال مشخصی در سیستم عصبی معلوم می شود. در مجموع این دو گروه طیفی از ضربات ناگهانی سر، عفونت های مغزی، اختلالات متابولیک مغز، مشکلات زایمان و فاکتورهای ژنتیک را در بر می گیرد.