کمبود ید شایعترین علت کم کاری تیرویید در سطح جهان است . در مناطقی که فراوانی ید وجود دارد بیماریهای خودایمنی و دخالت طبی شایعترین علت کم کاری تیرویید است.
الف) کم کاری تیرویید مادرزادی
میزان بروز این بیماری یک در 3000 تا 4000 تولد زنده است .
▪ علایم بالینی :
در دختران بیشتر از پسران است .
ـ وزن و قد هنگام تولد طبیعی است اما دور سر مقداری بزرگتر از نرمال است .
ـ زردی طول کشیده در نوزاد از علایم اولیه می باشد .
ـ اختلال در شیرخوردن بصورت سرفه ناگهانی
ـ اختلال تنفس بصورت حملات آپنه ، گرفتگی بینی و بزرگی زبان .
ـ گریه کم و خواب زیاد
ـ کاهش اشتها
ـ یبوست
ـ بزرگی شکم
ـ فتق نافی
ـ کاهش دمای بدن زیر 35 درجه سانتیگراد و سردی پوست
ـ ادم اندام تحتانی و دستگاه تناسلی
ـ بزرگی قلب ، سوفل قلبی و مایع دور قلب
ـ کم خونی
ـ کاهش در رشد عقلانی و رشد جسمانی
ـ بزرگی ملاج جلویی و عقبی روی سر
ـ پف آلوده بودن پلکها
ـ پوست خشک و پوسته دار
ـ بی حالی و تأ;خیر در یادگیری نشستن و ایستادن
ـ صدای خشن و تأ;خیر شروع تکلم
▪ تشخیص :
ـ آزمایش هورمونهای تیرویید
ـ عکسبرداری از استخوانها و تأ;خیر سن استخوانی
▪ عوارض کم کاری مادرزادی تیرویید کدامند ؟
رشد و تکامل مغز تا حدود 3 سالگی ادامه دارد . به همین دلیل کم کاری مادرزادی تیرویید باعث عوارض جبران ناپذیری بر رشد و تکامل مغز و اعصاب مرکزی می شود . رشد طولی و قد نوزاد نیز تحت تأ;ثیر این بیماری قرار گرفته و کند خواهد شد . در نتیجه این بیماری با عوارضی نظیر: عقب ماندگی ذهنی ، کوتاهی قد و کاهش شنوایی همراه است .با توجه به اینکه این عوارض در صورت عدم تشخیص زودرس و عدم شروع بموقع جبران ناپذیر هستند . لذا غربالگری نوزادان در سنین 3-5 روز بعد از تولد از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است . درمان بموقع و صحیح از بروز عوارض این بیماری جلوگیری می کند .
▪ درمان:
درمان هورمونی تحت نظر پزشک
ـ آیا درمان از بروز عقب ماندگی ذهنی در نوزاد مبتلا جلوگیری میکند ؟
بله ، خوشبختانه شروع درمان به موقع ( قبل از 28 روزه گی نوزاد ) از بروز عقب ماندگی ذهنی در نوزاد مبتلا به بیماری کم کاری مادرزادی تیرویید جلوگیری می کند .
ـ آیا مصرف به موقع و درست دارو می تواند از بروز عقب ماندگی ذهنی در نوزاد مبتلا به کم کاری تیرویید جلوگیری کند؟
بله ، مصرف دارو باید طبق دستور پزشک باشد و تمام توصیه های هنگام مصرف قرص رعایت شود .
توجه داشته باشید که نباید به توصیه اطرافیان مقدار قرص را تغییر داد پس با مصرف به موقع و درست قرص لووتیروکسین می توان علاوه بر جلوگیری از عقب ماندگی ذهنی از کوتاهی قد و عوارض دیگر این بیماری جلوگیری کرد ؟
ـ نحوه مصرف داروی لووتیروکسین چگونه است ؟
داروی لووتیروکسین به صورت قرص وجود دارد و مقدار مصرفی آن را پزشک معالج تعیین می کند . مقدار قرص تجویز شده باید ضمن رعایت دقیق دستورات مصرف شود .
ـ روش مصرف :
مقدار قرص تجویز شده ، در شیرمادر و یا آب حل شده و به نوزاد خورانده شود ، نوزاد باید یک ساعت قبل از مصرف قرص تا یکساعت بعد از آن چیزی نخورد .
ـ آیا قرص لووتیروکسین با داروهای دیگر تداخل دارد ؟
قطره آهن و مولتی ویتامین نباید همزمان با قرص لووتیروکسین مصرف شوند . باید بین مصرف این داروها و مصرف قرص لووتیروکسین حداقل 12 ساعت فاصله باشد .
ـ آیا مصرف همزمان شیرهای دارای ترکیبات سویا ( مثل ایزومیل ) همزمان با قرص لووتیروکسین بلامانع است ؟
مصرف همزمان شیرهایی دارای ترکیبات سویا ( مثل ایزومیل ) با قرص لووتیروکسین ، می تواند جذب لووتیروکسین را مختل نماید . به همین دلیل فاصله حداقل یک ساعت قبل و بعد از مصرف را باید رعایت کرد .
▪ آیا انجام آزمایشهای هورمون تیرویید بطور مکرر ضروری است ؟
بله ، کودک مبتلا به کم کاری تیرویید باید طبق دستورالعمل زیر مورد آزمایش قرار گیرد .
ـ 2و4 هفته بعد از شروع درمان
ـ هر 1 ماه در طول 6 ماه اول زندگی
ـ هر 2 ماه در طول 6 ماه دوم زندگی
ـ هر 3 ماه بین سنین 12 تا 36 ماهگی
ـ هر 6 ماه بعد از 36 ماهگی ( در صورت ابتلا به کم کاری مادرزادی تیرویید دایمی )
انجام آزمایشها برای اطلاع از کافی بودن مقدار قرص لووتیروکسین لازم است و با توجه به نتایج آزمایشها ، مقدار قرص لووتیروکسین مصرفی توسط پزشک تعیین می شود .
▪ مصرف قرص لووتیروکسین در نوزاد مبتلا به کم کاری تیرویید ، تا چه وقت ادامه دارد ؟
فقط به دستور پزشک ، قرص لووتیروکسین ، کم ، زیاد و یا قطع شود . معمولاً; مصرف قرص لووتیروکسین باید تا 3 سالگی کودک ادامه یابد .سپس پزشک دارو را قطع کرده و پس از 4 هفته آزمایش هورمونی تیرویید انجام می شود . سپس با توجه به جواب آزمایش ، پزشک تشخیص می دهد که کودک دیگر نیازی به دارو نداردو یا باید تا پایان عمر قرص لووتیروکسین مصرف کند .
ب) کم کاری تیرویید با علت خود ایمنی
میزان بروز آن 4 در هزار نفر زن ، یک در هزار مرد و سن بروز آن حدود 60 سالگی است .
▪ علایم کلینیکی :
ـ خشکی پوست
ـ کاهش تعریق
ـ تورم در تمام پوست بدن
ـ صورت پف آلود همراه با تورم دور چشم
ـ زردی و کم خونی
ـ عدم رشد ناخن
ـ موی کم پشت ، خشک و شکننده و نهایتآً; تاسی سر
ـ کم پشت شدن یک سوم خارجی ابروها
ـ یبوست
ـ افزایش وزن
ـ کاهش ضربان قلب
ـ کاهش فشار خون
ـ سردی اندامها
ـ کری پیشرونده
ـ اختلال در تنفس
ـ اختلال در خواب
ـ اختلال در حافظه و تمرکز حواس
ـ اختلال در راه رفتن
ـ صدای خشن
▪ تشخیص
ـ آزمایش هورمونی تیرویید
ـ نمونه برداری از تیرویید
▪ درمان :
ـ درمان هورمونی تحت نظر پزشک
ج) کم کاری اکتسابی :
بیشترین علت آن بدلیل مصرف داروهای حاوی ید می باشد .
پایگاه اطلاع رسانی پزشکی ایران سلامت