علل تپش قلب

قلب جزو اندامهایی از بدن می باشد که علیرغم تپش و فعالیت مداوم و بی وقفه اش ، وجودش در بدن احساس نمی شود. به عبارت دیگر انسانها در 99% مواقع اصلاً; متوجه وجود این عضو در بدن خود نمی باشند. هرگاه فرد احساس بکند که قلبش درون قفسه سینه در حال تپش می باشد، دچار تپش قلب شده است. پس تپش قلب به معنی آگاهی از ضربان قلب خود است.

همانگونه که می دانید قلب نوعی تلمبه است. خون بوسیله آن در بدن جریان می یابد، اما چه تلمبه حیرت زایی! قلب در هر تپش تقریبا صد سانتیمتر مکعب خون را در بدن پخش می کند. روزانه حدود 10 هزار لیتر خون بوسیله این تلمبه در درون رگهای هدایت می شود.

در مدت عمر متوسط یک انسان شاید 250 میلیون لیتر خون بوسیله قلب، تلمبه زده شود. طول مدت هر تپش قلب انسان، کمی بیش از هشت دهم ثانیه است. بنابراین، قلب روزی صدهزار بار می تپد و در فاصله هر یک تپش به مدتی برابر زمان یک تپش، به استراحت می پردازد. پس قلب روزانه حدود 6 ساعت آرامش دارد.

این که می گوییم تپش قلب، مقصودمان بسته و باز شدن آن است؛; یعنی انقباض و انبساط آن. تلمبه قلب در حالت انقباض (بسته شدن) خون را بیرون می راند؛; اما در حالت انبساط (باز شدن) خون را به درون قلب می کشد. البته گمان نکنید که این کار به سادگی مثلا باز و بسته شدن مچ دست صورت می گیرد. خیر؛; بلکه انقباض قلب به صورت نوعی موج از پایین قلب شروع شده، تا به بالای آن حرکت می کند.

● احساس تپش قلب

تپش قلب به صورتهای گوناگون نظیر کوبیدن لرزیدن ، تپیدن و احساس می شود. برخی ذکر می کنند که قلبشان هری می ریزد یا بعضی می گویند که قلبشان چند دقیقه تاپ تاپ می زند و دوباره به حالت عادی بر می گردد. در برخی نیز ضربان قلب همیشه تند است و تپش قلب به صورت دایم احساس می شود.

● چه چیز سبب ادامه تپیدن قلب است؟

آیا انقباض و انبساط آن یک عامل خارجی دارد، یا از درون خود قلب برمی آید؟ این مساله یکی از جالب ترین پرسش ها در زیست شناسی است که در پاسخ آن هنوز بسی ابهام وجود دارد. با این وصف ، اکنون برایتان آزمایشی را تعریف می کنم که از صدها سال پیش ، دانشمندان با آن آشنا بوده اند. فرض کنید تخم مرغی را حدود 24 ساعت در ماشین جوجه کشی حرارت دهیم، حال اگر آن را بشکنیم و با ذره بین به درون آن بنگریم، خواهیم دید که سلولهایی که قرار است بعدا قلب جوجه را تشکیل دهند، از هم اکنون می تپند.

آری ، این یاخته ها از هم اکنون که هنوز قلبی درست نشده است، تپش را آغاز کرده اند! باز فرض کنید این سلولها را برداریم و در یک مدیوم ، یعنی ماده کشت مخصوص ، پرورش دهیم. خواهیم دید که قلب رشد می کند. پس قلب دارای این ویژگی است که بطور خودکار می تواند عمل باز و بسته شدن را انجام دهد. نتیجه آنکه تپیدن دایمی قلب هنوز از معماهای زندگی است!

● علل تپش قلب

تپش قلب در اکثر موارد نشانه بیماری خاصی نمی باشد و جای نگرانی چندانی ندارد. ولی برای بیمار ممکن است این نشانه خیلی خطرناک به نظر برسد. زیرا تصور می کند که به دنبال تپش قلب ممکن است توقف قلبی اتفاق بیفتد و قلب از کار بیفتد. همین نگرانی و استرس باعث تحریک قلب شده و تپش قلب فرد تشدید پیدا می کند.

● علل روحی و روانی

تپش قلب به تنهایی نشاندهنده هیچ گروه خاصی از اختلالات نیست و اغلب در واقع اختلال فیزیکی اولیه نبوده، بلکه مشکلی روانی است. گاهی بویژه در بیماران مبتلا به اضطراب ، بیماران از احساس تپش قلب شکایت دارند ولی در بررسیها اختلال ریتمی مشخص نمی شود.

● علل فیزیولوژیک یا طبیعی

حالتهایی هستند که به طور طبیعی باعث تپش قلب می شوند. ورزش و فعالیت بدنی شدید می تواند باعث ایجاد تپش قلب برای مدت چند دقیقه شود. فردی که بیماری قلبی ندارد ممکن است با ورزش ضربان قلب را به 160 بار دقیقه یا بیشتر برساند که البته این طبیعی است و مشکلی محسوب نمی شود. استرس ، هیجان و اضطراب نیز از عوامل شناخته شده تپش قلب به شمار می روند. از سوی دیگر مصرف چای غلیظ ، قهوه تلخ و برخی سیگارها ممکن است در فرد تپش قلب ایجاد نمایند.

● علل آریتمی قلبی

توجه به الگوی تپش قلب و همچنین نبض همزمان ، تشخیص را آسان می کند.در تمام حالتهای دیگر تپش قلب بیشتر به صورت تند زدن و شدید زدن قلب خود را نشان می داد و ضربان قلب منظم بود. نبض نامنظم در حین حمله تپش قلب تقریبا همیشه دال بر آریتمی است. آریتمی های شایعی که منجر به تپش قلب می شوند، فیبریلاسیون دهلیزی ، انقباضات پیش رس دهلیزی یا بطنی تاکیکاردی یا تند ضربانی فوق بطنی و بطنی و تند ضربانی سینوسی می باشند. ضربانها در تاکیکاردی یا تند ضربانی فوق بطنی و بطنی و تند ضربانی سینوسی ، سریع و منظم ، در فیبریلاسیون دهلیزی سریع و نامنظم و در انقباضات پیش رس دهلیزی یا بطنی بصورت یک در میان مشاهده می شوند.

در بعضی مواقع تپش قلب به صورت نابجا و نابهنگام بروز پیدا می کند که فرد احساس می کند قلبش می ریزد یا یک ضربه محکم به دیواره قفسه سینه اصابت می کند. اگر فرد در این حالت نبض خود را گرفته باشد متوجه می شود که یک نبض خالی زده است. این نوع تپش قلب در اکثر موارد نشانه یکی از شایعترین آریتمی های قلبی به نام انقباض پیش رس یا زودهنگام بطنی یا (PVC) است که اگر تعداد آن از حدی بیشتر شود ممکن است خطرات جدی برای فرد به همراه داشته باشد.

● بیماریهای دیگر و داروها

افراد کم خون و پرکاری غده تیرویید نیز قلبشان با سرعت و شدت بیشتری می تپد. در پرولاپس دریچه میترال نیز که یکی از بیماریهای خوشخیم دریچه میترال قلب می باشد، تپش قلب به نسبت شایع می باشد و افرادی که این مسیله را دارند، باکمی فعالیت بدنی دچار درد و تپش قلب می شوند.

مصرف بعضی از مواد و داروها مثل کافیین ، کوکایین ، افدرین یا سایر داروهای تقویت کننده دستگاه سمپاتیک ، دکونژستان ها ، داروهای کم کننده اشتها ، قهوه زیاد ، کولا و سایر محرکها با یا بدون کافیین ، آمفتامین ها و سیگار باعث تپش قلب می شوند.

● علایم همراه

تشخیص بیماری زمینه ای عمدتا بر اساس سایر علایم و یافته های همراه داده می شود. تپش قلب همراه با علایمی مانند سرگیجه ، تنگی نفس ، سرفه ناخودآگاه ، درد قفسه سینه ، غش کردن یا احساس وقوع مرگ یا در زمینه بیماریهای قلبی نیاز به بررسی بیشتر دارد.

● تشخیص علت تپش قلب

کسی که دچار تپش قلب می شود باید در هر حال به پزشک مراجعه نماید. پس از انجام معاینات لازم نوار قلب از بیمار گرفته می شود که تا حد زیادی می تواند علت تپش قلب را مشخص کند. گاه نیز انجام آزمایشهایی برای تشخیص برخی بیماریهای زمینه ای لازم است. در نهایت اگر علت تپش قلب مشخص نشود، دستگاهی به نام هولترمونیتور یا نوار قلب متحرک به فرد متصل می شود تا اگر در طول 24 ساعت فرد دچار تپش قلب گردد، نوار قلب در همان حالت از بیمار گرفته شود و نوع آریتمی قلب فرد مشخص شود. علاوه بر هولتر مانیتور ر، می توان از تست ورزش استفاده کرد تا پزشک و بیمار اطمینان حاصل کنند که فعالیت شدید ، عامل بوجود آورنده آریتمی خطرناک نیست.

● درمان

اصول درمان بر درمان آریتمی خاص تشخیص داده شده ، حذف عامل بوجود آورنده (دارو ، تنباکو ، قهوه ، چای و الکل) تشخیص و درمان بیماریهای همراه (پرکاری تیرویید ، افت قند خون ، علایم یایسگی و اضطراب) استوار است. در اکثر موارد با رعایت عادات مناسب زندگی و تغذیه ، پرهیز از استرسها و هیجانات و انجام ندادن فعالیتهای ورزشی نامتناسب ، تپش قلب فرد بهبود می یابد.

به منظور خاتمه دادن آریتمی نابجا ، گاهی مانورهای واگی متعدد توسط پزشک یا توسط فرد آموزش دیده انجام می شود که با تحریک عصب واگ باعث برگشت تپش قلب در بعضی از آریتمی ها می شوند و عبارتند از:

ماساژ ناحیه کاروتید گردن (البته منوط به این که روش انجام بدون خطر این تکنیک را فرا گرفته باشید.)

نگاه داشتن نفس به طور کوتاه مدت

سرفه پی در پی

نیشگون گرفتن از پوست بازو به قدری که باعث درد شود.

زدن آب سرد به صورت ، فرو بردن سر در آب سرد به مدت کوتاه ، یا دوش سرد بطوری که آب سرد روی سر بریزد.

در بینی و دهان خود را بگیرید و سعی کنید به ملایمت هوا را از بینی خارج کنید بطوری که احساس کنید پرده های گوش به سمت بیرون حرکت می کنند.

● درمان دارویی

در مواردی که حمله تند ضربانی تکرار می شود، امکان دارد یک یا چند دارو برای کنترل ضربان قلب تجویز شوند. در مواردی که تپش قلب در اثر آریتمهای قلبی ایجاد شده باشد، داروهایی مانند دیگوکسین ، کینیدین ، مسدودکننده های کانال کلسیم ، پروکاینامید ، و داروهای ضد بتا آدرنرژیک تجویز می شوند. در آریتمی ها اگر ضربان قلب به حالت طبیعی باز گردانده نشود، امکان دارد نارسایی احتقانی قلب ، حمله قلبی ، یا ایست قلبی ، که جان بیمار را به خطر می اندازند، رخ دهند.

گاهی نیز لازم می شود که برای تنظیم ضربان قلب ، دستگاهی به نام ضربانساز قلب (Pace maker) در قلب بیمار جاسازی شود تا در مواقع ضروری ضربان قلب بیمار را تنظیم نماید.

ندرتاً; استفاده از شوک الکتریکی کنترل شده لازم می شود.