جراحی تنها علاج آب مروارید یا کاتاراکت

آب مروارید یا کاتاراکت یعنی تیره و کدر شدن تدریجی عدسی چشم های شما.این حالت می تواند باعث مشکلات بینایی شما هنگام مطالعه، رانندگی و دیگر امور روزانه شود. اما در این میان شایع ترین نوع کاتاراکت، کاتاراکت وابسته به سن است؛; به طوری که در اکثر موارد، افراد با افزایش سن با این بیماری درگیر می شوند. اگرچه ممکن است اشکالی جدی در بینایی همه افراد وجود نداشته باشد اما همه افراد بالای 65 سال به درجاتی از این بیماری مبتلا هستند.

علاوه بر این، کاتاراکت در زنان نسبت به مردان شایع تر است. سالانه 120هزار عمل آب مروارید در کشور انجام می گیرد؛; به طوری که می توان گفت که عمل آب مروارید بیشترین عمل چشمی در ایران است.

در رابطه با این بیماری و روش های جدید جراحی آن و در حاشیه هفدهمین کنگره چشم پزشکی، با دکتر محمد زارع، متخصص قرنیه، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دبیر اجرایی این کنگره گفت وگوی زیر را ترتیب دادیم :

● آقای دکتر! هر کسی که آب مروارید داشته باشد لزوما دیدش کم است؟

▪ خیر، درست است که هر تیرگی یا کدورتی که در لنز عدسی در اثر رسوب کلسیم یا عوامل دیگر باشد به آن آب مروارید گفته می شود، اما نمی توانیم بگوییم هر کس آب مروارید دارد، دیدش کم است؛; چون امکان دارد تیرگی عدسی در ناحیه محیطی لنز باشد و هیچ مشکلی را برای فرد ایجاد نکند.

● یعنی امکان دارد خیلی از افراد آب مروارید داشته باشند ولی نیازی به عمل جراحی نداشته باشند؟

▪ بله، همین طور است. اگر قرار است کسی عمل شود، این فرد کسی است که تیرگی عدسی دارد ولی این تیرگی در جایی قرار گرفته که باعث کاهش عبور نور یا جلوگیری از عبور نور به ته چشم می شود و بینایی را کم می کند. به طور کلی جایی که بیشترین صدمه را در نتیجه این مشکل می بیند، مرکز و پشت عدسی است؛; یعنی آب مروارید در این نواحی ایجاد می شود.

● مبتلایان به این بیماری باید منتظر چه علایمی باشند؟

▪ عمده ترین علامت این بیماری، سفیدی زیاد مردمک است. همچنین تاری، ابهام و اصطلاحا کاهش سوی چشم، اختلال دید در شب، حساس شدن چشم به نور های تند، دیدن هاله ای در اطراف نورها، تغییر دایمی نمره عینک، تاری یا زردی رنگ ها، دو بینی در یک چشم و اشکال در رانندگی، به خاطر مشاهده هاله هایی در اطراف نورها که می تواند بسیار خطرآفرین و حادثه ساز شود، از علایم این بیماری هستند. حتی گاهی شخص مبتلا برای پاک کردن چشم خود مرتبا پلک می زند یا سعی می کند با افزایش دقت خود این مشکل را مرتفع سازد.

● از روی تغییرات ظاهری در چشم می توان به وجود این بیماری پی برد؟

▪ نه. معمولا هیچ تغییر ظاهری در چشم بیمار دیده نمی شود، اشک ریزی در این بیماران شایع نیست، خارش چشم، درد، قرمزی، تحریکات موضعی، ترشحات موضعی و نیز در اثر آب مروارید پدید نمی آیند اما امکان دارد در اثر بیماری های همراه دیده شوند.

● درست است که آب مروارید بیشتر مربوط به سن و افزایش آن است، اما آیا می توانیم انتظار وقوع آن را در سنین پایین تر داشته باشیم؟

▪ بله، آب مروارید در سنین مختلف می تواند وجود داشته باشد از کودکی که به دنیا می آید تا افراد جوان.

● چه عواملی در این سنین در ایجاد این مشکل نقش دارند؟

▪ ببینید، آب مروارید علل مختلفی دارد؛; علاوه بر سن، ضربه یا تروما، بیماری های ارثی، تورم های داخل چشم به هر علتی، مصرف برخی داروها به صورت خوراکی یا موضعی و عدم تغذیه مناسب می تواند منجر به این بیماری شود. به طوری که در کودکان از هر 3هزار کودک یکی آب مروارید دارد. البته خیلی از بیماری های عفونی و سیستمیک هم در دوران جنینی باعث این بیماری می شود. برای همین بیماری های عفونی حین زایمان مثل سرخک یا سرخجه باید حتما مورد توجه قرار گیرند و در دوران بارداری به خصوص 3 ماه اول از این بیماری ها پیشگیری شود.

● اصلا ممکن است این بیماری در فرد مخفی بماند؟ یعنی فرد آب مروارید داشته باشد ولی به علت از دست ندادن بینایی به پزشک هم مراجعه نکند؟

▪ بله، افرادی که نابینا نشده اند، وقتی به پزشک مراجعه می کنند، مشخص می شود که این بیماری را دارند چون تا قبل از آن خودشان متوجه این بیماری نمی شوند ولی به علت از دست ندادن بیماری، پزشک درمان خاصی را هم به آنها پیشنهاد نمی کند. به طور کلی چون کار اصلی چشم دیدن است، هرچیز که باعث کاهش دید شود، بیمار را به سمت پزشک می کشاند اما خیلی اوقات بیمار بنا به دلیل مشکلات دیگر در ناحیه چشم به پزشک مراجعه می کند و تازه در آن زمان آب مروارید در او تشخیص داده می شود.

● در کودکان چطور؟ والدین چه زمانی به وجود بیماری پی می برند؟

▪ در کودکان تشخیص این بیماری به دقت والدین بستگی دارد. متاسفانه خیلی اوقات کودک این بیماری را دارد ولی والدین متوجه آن نمی شوند یا اینکه اطرافیان والدین را متوجه وجود سفیدی بیش از حد در مردمک کودک می کنند. خیلی اوقات هم هیچ کدام از این اتفاق ها نمی افتد و بیمار دید خوبی هم ندارد در نتیجه دچار انحراف می شود و والدین از روی این علایم می فهمند که کودک مشکل دید دارد و در نهایت پزشک آنها را متوجه وجود آب مروارید در کودکشان می کند.

● آب مروارید با چه سرعتی ایجاد می شود؟

▪ سرعت ایجاد آب مروارید نزد افراد مختلف فرق می کند و حتی ممکن است بین 2 چشم نیز متفاوت باشد. اغلب آب مرواریدهایی که با افزایش سن ایجاد می شوند، در طی چند سال به تدریج به وجود می آیند. سایر آب مرواریدها به خصوص در افراد جوان و یا در بیماران مبتلا به بیماری قند نیز ممکن است به سرعت و در طی چند ماه باعث کاهش دید شوند. بنابراین پیش بینی دقیق سرعت پیشرفت آب مروارید امکان پذیر نیست.

● ظاهرا تنها علاج این بیماری جراحی است، چون تا به حال هیچ درمان دارویی برای آن پیشنهاد نشده است ولی آیا جراحی به طور کامل تاری دید را از بین می برد؟

▪ تنها علاج این بیماری جراحی است اما خوب است بدانید به طور کلی در تمام بیماری های چشمی، بیماری ای که خیلی خوب به عمل جراحی پاسخ می دهد، همین آب مروارید است، البته اگر به خصوص کودکان مبتلا به تنبلی چشم نباشند. در این جراحی کاهش دید بیمار به طور کامل برطرف می شود.

● اگر جراحی به مرحله پیشرفته رسیده باشد و بیمار بیشتر بینایی خود را از دست داده باشد، چطور؟

▪ البته اگر بیماری به مرحله پیشرفته برسد، عمل جراحی سخت تر می شود ولی اگر عمل به طرز صحیح انجام شود و چشم هم از قبل مشکلات دیگری نداشته باشد، جراحی، مشکلی را برای بیمار به وجود نمی آورد.

● خب در صورت وجود مشکلات دیگر در چشم چطور؟ تاثیر جراحی کاهش می یابد؟

▪ ببینید، ممکن است علل دیگری علاوه بر آب مروارید به ویژه مشکلات پرده شبکیه و یا عصب بینایی باعث کاهش دید شود. چنانچه این مشکلات وجود داشته باشد، بعد از عمل آب مروارید هم ممکن است دید کامل به دست نیاید.

● در مورد پیشگیری از این بیماری حرف های زیادی زده شده، اصلا می توان به پیشگیری از آب مروارید امید وار بود؟

▪ آب مروارید مربوط به سن پیشگیری خاصی ندارد و درمان خاصی هم نمی تواند داشته باشد. ولی آب مروارید های ناشی از تروما یا تغذیه نامناسب را می توان با کنترل کردن این عوامل پیشگیری کرد. البته بر خلاف تصور عمومی برای پیشگیری از این بیماری دارو درمانی هیچ نقشی ندارد.

● کمی به پیشرفت های اخیر این نوع جراحی در سال های اخیر اشاره می کنید؟

▪ درمان جراحی آب مروارید در چند سال گذشته بسیار پیشرفت کرده است. در سال های گذشته هنگام جراحی این بیماری لنز را کاملا از داخل چشم برمی داشتند یا این که بعد از عمل، عینک های با نمره بالا به فرد می دادند که این خود مشکلات خاص خودش را برای بیمار داشت. بعد از آن هم از لنزهای داخل چشمی برای بیمار استفاده کردند. ولی الان در اعمال جراحی هسته عدسی را خرد می کنند و خرده ها را از مجرای کوچکی ساکشن کرده، کورتکس را تمیز می کنند و در نهایت کیسه ای از عدسی باقی می ماند که ما داخل آن عدسی می گذاریم.

● نوع این عدسی ها هم با عدسی های سابق متفاوتند؟

▪ بله، عدسی هایی که قبلا استفاده می شد، از نوع سخت بودند و ضخامت زیادی داشتند یعنی حدود 6 میلی متر. ولی الان این لنزها تبدیل شدند به لنز های تا شونده که از 3 میلی متر بیشتر نیستند. همچنین عوارض کمتری برای بیمار دارند.

● قبلا بعد از عمل جراحی، محل شکاف خورده احتیاج به بخیه زدن داشت، الان چطور؟

▪ الان شکافی که ما برای جا دادن لنز می دهیم خیلی کم است و احتیاجی به بخیه ندارد؛; چون برای ما مسلم شده که هرچه شکاف حین عمل بیشتر باشد احتمال ابتلا به عارضه آستیگماتیسم بعد از عمل افزایش می یابد.

● با وجود تمام این پیشرفت ها می توانیم بگوییم این جراحی ها کاملا بدون عارضه هستند؟

▪ در گذشته، عوارض حین عمل زیاد بودند؛; در هنگام تمیز کردن کیسه عدسی ممکن بود این کیسه پاره شود. همچنین هنگام جراحی ممکن بود چشم کاملا تخلیه شود یا اینکه عفونت های داخل چشم و چسبندگی بعد از جراحی ممکن بود بینایی فرد را برای همیشه معیوب کند ولی امروزه با جراحی های جدید که کاملا بسته هستند، تمام این عوارض کاهش چشمگیری پیدا کرده اند.

● بعد از جراحی چه توصیه هایی را به بیمار می کنید؟

▪ بیماری که جراحی شده باید فعالیت هایش را محدود کند به خصوص در هفته اول. در هر صورت مالیدن چشم در هفته های اول هم اصلا صحیح نیست. معمولا به بیماران توصیه می کنیم در هنگام نماز خواندن به سجده نروند. شستن سر در روزهای اول توصیه نمی شود. شب در هنگام خواب باید از محافظ چشمی که پزشک به آنها می دهد استفاده کنند. در هنگام روز هم حتما از عینک معمولی بدون نمره برای حفاظت از چشم استفاده کنند.