نگاهی به بیماری "آلرژی" یا بیماری هزاره سوم

آلرژی یکی از بیماریهای جوامع صنعتی و پیشرفته است که در دو دهه گذشته در سراسر جهان افزایش یافته است . این بیماری که در اوایل قرن بیستم بیماری نادری بود، از دهه 60 میلادی رو به افزایش گذاشت و در دهه های80 و90 نیز تلفات ناشی از این بیماری رشدقابل توجهی یافت . هم اکنون 50 میلیون نفر در جهان مبتلا به بیماری آسم هستند، و دو بیماری آسم و آلرژی اولین علت غیبت از مدرسه و محل کار و بستری شدن در بیمارستان های جهان است .

از نقش دنیای نوین در افزایش آسم همین بس که ، در تحقیق جالبی که یک گروه از دانشمندان آلمانی به انجام رساندند این نکته مشاهده شد که میزان موارد ابتلا به آسم و آلرژی درمیان ساکنان برلین غربی بیش از ساکنان برلین شرقی بوده است ،اما پس از از بین رفتن دیوار حایل میان این دو قسمت ، این بیماریها به بخش شرقی نیز راه یافته است .

دکتر "مصطفی معین " رییس انجمن آسم و آلرژی ایران ، چندی پیش در سمینار تخصصی و بازآموزی ایمونولوژی، درباره شیوع آلرژی در ایران گفت : تشخیص دیرهنگام ، تغییر زندگی از شرایط روستایی به شهری، آلودگی هوا و مواد افزودنی به غذاها، از عمده دلایل رشد شیوع این بیماری در ایران است . به گفته معین قرار گرفتن در معرض دود سیگار، سطح پایین بهداشت و تغذیه نامناسب از جمله عوامل تشدیدکننده ی بیماری آسم و آلرژی است .

پژوهش های انجام شده در کشور نشان میدهد که هم اکنون 10 تا15 درصد از کودکان ایرانی مبتلا به آسم هستند. پنج تا10 درصد بزرگسالان ایرانی نیز به بیماریهای آسم و آلرژی مبتلا هستند. این پژوهشها حاکی است دو تاچهار دهم درصد از کودکانی که در خانواده هایسیگاری زندگی میکنند، به بیماریهای تنفسی و آسم مبتلا میشوند.

براساس این پژوهش ها، به طور کل دو نوع آلینده بر افزایش آلرژی موثر است ، آلاینده های موجود در فضای بسته نظیر دود سیگار و بخار مواد غذایی که بر دستگاه تنفسی اثر میگذارند و دوم گوگرد و گرده غبار موجود در هوا که هر یک به نوعی موجب بروز آسم و اختلال بر دستگاه گردش خون ، قلب و عروق میشود.

هر چند در ایران پژوهش های کامل و جامعی درباره این بیماری رو به رشد انجام نشده ، اما تحقیقات درکشورهای دیگر افزایش به صورت آمارهای مقایسه ای در یک دهه را نشان میدهد از جمله در آمریکا طی دو دهه آمار کودکان آسمی از5 تا7 درصد به 17 درصد رسیده است . در کشور ما نیز مطالعاتی برای پیداکردن درصد افزایش درحال انجام است .

در همین حال متخصصان محیط زیست پیش بینی کردند با تشدید روند گرم شدن کره زمین و آلودگی هوا، کودکان اقلیتهای قومی و نژادی و همچنین کودکان فقیر بیشتر در معرض ابتلا به آسم قرار گیرند. متخصصان آسم باانتشار گزارشی نشان دادند : با گرم شدن آب و هوا، مواد آلرژی زا مانند گرده و کپک در هوا شناور شده ، با آلاینده های شهری همچون ازون واکنش متقابل داشته و شیوع اپیدمی آسم را افزایش می دهند. دکتر "پال اپستین " از مرکز بهداشت و محیط زیست جهانی دانشکده پزشکی هاروارد در این باره میگوید : گرم شدن کره زمین بر درختان ، کپک ها و موجودات ریز تاثیر میگذارد.

به گفته وی ترکیب آلاینده های هوا، مواد آلرژی زای موجود در فضا، امواج گرما و هوای غیرسالم مرتبط با تغییر شرایط آب و هوایی، سبب وارد آمدن آسیب به سیستم تنفسی بخصوص کودکان در حال رشد، کودکان متعلق به اقلیت های قومی و نژادی و کودکان فقیر ساکن شهرها میشود. اپستین میگوید که تحقیق ها نشان دهن ده رشد160 درصدی آسم در بین کودکان پیش دبستانی، بین سنین 3 تا5 سال، بین سالهای1980 تا1994 ، است .

موارد دیگری نیز در دنیای صنعتی ما به رشد آلرژی از جمله آسم کمک می کند. دکتر "محمد قرگوزلو" فوق تخصص آسم و آلرژی دراین باره میگوید : لاتکس از مواد بشدت حساسیت زاست که به خاطر محکمی و شکل پذیری آن وارد زندگی شده است . لاتکس یک فراورده گیاهی است که به واسطه فرایندی که روی آن انجام می شود به صورت ترکیبی استفاده فزاینده ای در مواد مختلف از جمله دستکشهای ظرفشویی، دستکشهای مختلف جراحی، لوازم آرایش ، انواع کش ها، لباسهای کش دار، لباس استرچ ، جوراب دارد. وی میگوید : لاتکس شایعترین ماده حساسیت زا در جامعه پزشکی است که مصارف پزشکی فراوانی از جمله انواع لوله های کاتتر، سرسرنگها، سرسوزنها و غیره دارد.

در همین حال تحقیقات حاکی است حتی مواد دارویی که برای مبارزه با بیماریها ساخته میشود در افزایش آلرژی نقش دارد که از جمله آنها آنتی بیوتیک ها است . توجه دانشمندان در سالهای اخیر به این نکته جلب شده است که مصرف آنتی بیوتیک ها میتواند موجب تحریک سیستم ایمنی بدن و بکار افتادن آن علیه خود اعضا بدن شود و از این رهگذر عوارضی نظیر آسم و یا انواع آلرژیها و حساسیتها برای اشخاص بوجود آید. در این ارتباط یک گروه از محققان دانشگاه میشیگان موفق شدند شواهد آزمایشگاهی قاطعی در این زمینه بدست آورند.

رییس این گروه پژوهشی که گری هافنگیل نام دارد، میگوید مصرف آنتی بیوتیکها موجب از بین رفتن باکتریهای مفیدی میشود که در معده وجود دارد که یکی از وظایفشان آن است که به سیستم ایمنی بدن اطلاع میدهند که کدامیک از مواد شیمیایی برای بدن مضر است و کدام یک بی ضرر است . با از بین رفتن این باکتریها، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به اعضا خودی حمله ور میشود.

آنچه که توجه دانشمندان را به رابطه میان مصرف آنتی بیوتیک و بروز بیماریهایی مانند آسم و آلرژی جلب کرد این امر بود که بر اساس برخی تحقیقات آماری مشاهده شده بود موارد ابتلا به بیماری آسم یا انواع آلرژیهادر سطح جهانی با ازدیاد مصرف آنتی بیوتیک ارتباط دارد.

البته برخی از پژوهشگران معتقدند علل دیگری نظیر رژیم غذایی نامناسب ونیز استفاده زیاد از مواد پاک کننده و ضدعفونیکننده در خانه ها در ازدیاد چشمگیر موارد ابتلا به این بیماریها نقش دارند. اما با این همه باید به دنبال مبارزه با آلرژیها به ویژه آلرژیهای فصلی بود. مهمترین علایم آلرژی فصلی شامل عطسه مکرر، آبریزش شدید از بینی، خارش یا آبریزش از چشمها، خارش گلو و گوش و کام ، از دست دادن قدرت تمرکز حواس ،احساس ناراحتی و بیماری عمومی است .

▪ مفیدترین درمان ها برای آلرژی را میتوان از جمله موارد زیر عنوان کرد :

ـ قرصهای آنتی هیستامین و افشانه های بینی که به تسکین آبریزش بینی، عطسه ، خارش گلو و آبریزش و خارش چشمها کمک میکند.

ـ افشانه های بینی ضدالتهابی و قطره های بینی که التهاب داخل بینی را کاهش میدهند.

ـ افشانه های ضدآلرژی بینی و قطره های چشمی که بر روی بینی و چشمها موثر است و از ایجاد تحریک توسط ماده آلرژی زا جلوگیری کمک میکند.

ـ درصورتی که انسداد و گرفتگی بینی وجود نداشته باشد، افشانه ها و قرصهای دکونژستان چندان کمکی نمیکنند.

ـ یک قطره چشمی به نام olopatidine "اولوپاتیدین " ظاهرا در رفع علایم و کنترل آلرژی چشم بسیار موثر است .

ـ چنانچه با وجود مصرف دارو علایم بیماری برطرف نشود، ایمنی درمانی گرده گیاهان میتواند موثر باشد. در این روش طی یک دوره سه ساله مقادیر اندکی از گرده گیاه به فرد تزریق میشود تا با ایجاد تحمل ایمنی، آلرژی درمان شود. در عین حال به خاطر داشته باشیم تجویز واکسن برای آلرژی ، تنها در شرایط بسیار خاص و استثنایی کاربرد علمی دارد.

درحساسیت به نیش زنبور، آلرژی بینی و موارد خاصی از آسم واکسن تجویز میشود و لذا در حال حاضر تجویز واکسنهای آلرژی برای انواع دیگر حساسیت مثل حساسیتهای غذایی، کهیر، اگزما و موارد آسم معمولی و حساسیت خفیف نسبت به گرده گیاهان توصیه نمیشود