هپاتیت نامی کلی برای بیماری های مختلفی است که باعث بروز التهاب کبدی می شود. کبد ارگانی حیاتی است و عملکرد نامطلوب آن می تواند منجر به بیماری شدید وحتی مرگ شود.
نوشیدن الکل که در شرع مقدس حرام است یا مصرف برخی داروها می تواند باعث ایجاد هپاتیت شود، شایع ترین علت این بیماری عفونت ویروسی است. چند نوع هپاتیت ویروسی شامل: A. B. C .D .E وجود دارد. همه این ویروس ها مشکلات مشابهی را ایجاد می کنند اما به روش های متفاوتی سرایت می یابند. در این مقاله بیماری هپاتیت C و A مورد بحث قرار می گیرد.
هپاتیت C از طریق خون سرایت می کند و در بیش از 70 درصد موارد آلودگی، ویروس در خون باقی مانده و افراد به صورت مزمن یا طولانی مدت حامل ویروس می شوند. تصور می شود که حداقل 20 درصد ناقلین مزمن به طرف سیروز که بیماری پیشرفته کبدی است، پیش می روند. ممکن است رسیدن به این مرحله 20 سال به طول انجامد و احتمال دارد تعداد کمی از مبتلایان به سیروز بعد از چند سال به سرطان کبد دچا شوند. مساله مهمی که در مورد مبتلایان به هپاتیت C باید در نظر گرفت تعداد بسیار زیاد مبتلایان بدون علامت بالینی است. برخی ممکن است به یک بیماری خفیف شبیه سرماخوردگی که احتیاجی به درمان ندارد، مبتلا شوند. در برخی دیگر از افراد ممکن است در ابتدای آلودگی ادرار تیره شده، چشم ها و پوست به رنگ زرد متمایل گردد (زردی) علایم هپاتیت در طول چند هفته ناپدید می گردد اما این لزوما به معنای ناپدید شدن عفونت نیست. آزمایش خون می تواند وضعیت آلودگی فرد را مشخص نماید. زمانی که التهاب ناپدید شدن عفونت نیست. آزمایش خون می تواند وضعیت آلودگی فرد را مشخص نماید. زمانی که التهاب کبد بیش از 6 ماه طول بکشد بیماری به عنوان هپاتیت C مزمن شناخته می شود. هپاتیت C مزمن می تواند علایم زیر را داشته باشد:
▪ سستی و رخوت خفیف تا شدید
▪ کاهش اشتها
▪ تهوع و استفراغ
▪ دردناک بودن قسمت فوقانی و راست شکم (زیر دنده ها)
▪ تب
▪ درد در ناحیه مفاصل
آنچه در پیش رو دارید مروری بر بیماری هپاتیت C است. این مجموعه بیماران مبتلا به هپاتیت C را در شرایط خاصی همچون بارداری، مراقبت های دندانپزشکی، تغذیه، مصرف تزریقی مواد مخدر و آزمایش های مورد نیاز راهنمایی نموده و پزشکان و پرسنل بهداشتی -درمانی را در مورد نکاتی که لازم است به این دسته بیماران آموزش داده شود، یاری کند.
هپاتیت C نوعی بیماری کبدی است که به وسیله ویروس هپاتیت (HCV) ایجاد می گردد. ویروس در خون افراد مبتلا به این بیماری یافت می شود. عفونت از طریق تماس با خون فرد آلوده به سایر افراد، سرایت می کند.
البته همه مردم در معرض خطر ابتلا به هپاتیت C نیستند. بیشتر افراد مبتلا به هپاتیت C برای تمام عمر ناقل ویروس باقی می مانند. اکثر آنها دچار آسیب های کبدی می شوند، اما تعدادی از افراد اصلا بیمار نمی شوند. بعضی از افرادی که به علت هپاتیت C، دچار آسیب کبدی شده اند، احتمال دارد به عارضه سیروز (جوشگاهی) کبدی و نارسایی کبدی مبتلا شوند که ممکن است چندین سال طول بکشد.
اما چگونه می توان خود را از ابتلا به هپاتیت C و سایر بیماری هایی که از طریق تماس با خون انسان سرایت می یابند، محافظت نمود؟
▪ هرگز مواد مخدر را تزریق ننمایید و در صورت وابستگی به تزریق، آن را متوقف کنید و یک برنامه درمانی رابرای ترک در پیش گیرید. اگر قادر به قطع تزریق مواد مخدر نیستید، از سرنگ و آب به طور مشترک یا مکرر، استفاده نکنید و در مقابل هپاتیت B واکسینه شوید.
▪ مسواک، ریش تراش یا سایر اقلام نظافت شخصی را به طور مشترک استفاده نکنید زیرا احتمال دارد، روی سطح آنها، خون وجود داشته باشد.
▪ در صورتی که کارمند سیستم بهداشتی - درمانی هستید، همیشه وسایل حفاظتی متداول را به کار ببرید و از سوزن ها و سایر وسایل تیز با احتیاط استفاده کنید و در برابر هپاتیت B، واکسینه شوید.
▪ اگر به فکر انجام خالکوبی یا هر اقدامی که منجر به سوراخ شدن پوست می شود هستید، خطرات بهداشتی آن را در نظر بگیرید. شما ممکن است آلوده شوید:
اگر:
1) بر روی وسایل استفاده شده شما، خون فرد دیگری وجود داشته باشد.
2) فردی که اقدام به سوراخ کردن پوست به منظور سوراخ کردن گوش یا خالکوبی و... می کند، این کار را به صورت بهداشتی (با شستن دست ها و استفاده از دستکش یک بار مصرف) انجام ندهد.
واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد.
هپاتیت از طریق زیر سرایت نمی کند:
1) تغذیه با شیر مادر
2) در آغوش گرفتن
3) غذا یا آب
4) استفاده از ظروف به طور مشترک در هنگام خوردن و آشامیدن
5) عطسه
6) سرفه
7) تماس اتفاقی
برخی افراد که در معرض خطر هپاتیت C هستند در مورد ابتلا به هپاتیت های A و B نیز در معرض خطر قرار دارند، با پزشک خود در مورد نیاز به دریافت واکسن هپاتیت B مشورت نمایند.
اما هپاتیت A یک بیماری کبدی است. هپاتیت باعث تورم کبد و توقف کار طبیعی آن می شود.
شما نیاز به یک کبد سالم دارید. کبد کارهای بسیاری برای زنده نگاه داشتن شما انجام می دهد. کبد با عفونت ها مبارزه می کند و باعث می شود خونریزی ها متوقف شوند. کبد داروها و سایر سموم را از بدن خارج می کند. در ضمن انرژی را برای زمان مورد نیاز ذخیره می کند.
هپاتیت A به وسیله یک ویروس ایجاد می شود.
ویروس نوعی میکروب است که ایجاد بیماری می کند. (مثلا آنفلوانزا به وسیله یک ویروس ایجاد می شود.) افراد می توانند ویروس را به هم منتقل کنند. ویروسی که باعث بیماری هپاتیت A می شود. ویروس هپاتیت A نامیده می شود.
هپاتیت A به وسیله تماس نزدیک فردی با فرد دیگری که دارای عفونت است گسترش می یابد. شما از راههای زیر ممکن است به هپاتیت A دچار شوید:
خوردن غذایی که به وسیه فرد مبتلا به هپاتیت A تهیه شده است. نوشیدنی آبی که به وسیله هپاتیت A آلوده شده است (در مناطقی از جهان با وضعیت بهداشتی پایین).
چه کسانی ممکن است به هپاتیت A مبتلا شوند. هر فردی می تواند به این بیماری دچار شود. اما بعضی افراد بیش از دیگران احتمال ابتلا دارند:
▪ افرادی که با فرد مبتلا به هپاتیت A زندگی می کنند.
▪ بچه هایی که به مهدکودک و سایر مراکز مراقبتی روزانه می روند.
▪ افرادی که در این مراکز کار می کنند.
▪ افرادی که به کشورهای دیگر که هپاتیت A شایع است مسافرت می کنند.
هپاتیت A می تواند باعث شود احساس ابتلا به آنفلوانزا پیدا کنید.
ممکن است:
▪ احساس خستگی کنید.
▪ احساس ناراحتی در معده کنید.
▪ تب کنید.
▪ بی اشتها شوید.
▪ دچار درد معده شوید.
▪ دچار اسهال شوید.
بعضی افراد ممکن است موارد زیر را داشته باشند:
▪ ادرار زرد تیره
▪ مدفوع رنگ روشن
▪ پوست و چشم زرد
برخی افراد ممکن است هیچ نشانه ای نداشته باشند. اگر نشانه های مذکور را دارید یا فکر می کنید ممکن است هپاتیت A داشته باشید به پزشک مراجعه کنید. پزشک خون شما را آزمایش خواهد کرد.
اکثر افرادی که به هپاتیت A دچار می شوند خود به خود در عرض چند هفته بهبود پیدا می کنند. ممکن است نیاز به استراحت در بستر برای چند روز تا چند هفته داشته باشید پزشک ممکن است داروهایی برای بهبود علا یمتان تجویز کند.
شما می توانید واکسن هپاتیت A دریافت کنید. واکسن دارویی است که در زمان سلا متی استفاده می کنید و شما را از ابتلا به بیماری محافظت می کند. واکسن ها به بدن شما یاد می دهند که به ویروس های خاص مانند هپاتیت A حمله کند. واکسن هپاتیت A از طریق تزریق داده می شود. بچه ها می توانند بعد از 2 سالگی این واکسن را بگیرند. بچه های سن 2 تا 18 ساله به سه تزریق نیاز دارند. این تزریق ها در طی یک سال صورت می گیرد. بالغین 2 تا 3 تزریق را در طول 6 ماه تا یک سال دریافت می کنند. واکسن ها از شما در برابر ابتلا به هپاتیت A محافظت می کنند. شما به تمام تزریق ها برای محافظت شدن نیاز دارید.
اگر به کشور دیگری مسافرت می کنید حتما تمام تزریق ها را قبل از مسافرت بگیرید. اگر یک مورد تزریق را دریافت نکردید بلا فاصله با پزشک خود تماس بگیرید.
از راههای زیر می توانید از خود و دیگران در برابر هپاتیت A محافظت کنید:
▪ همیشه دست های خود را پس از توالت و قبل از پخت غذا یا قبل از غذا خوردن بشویید.
▪ اگر مجبور به دست زدن به مدفوع دیگران هستید از دستکش استفاده کنید. پس از آن نیز دست های خود را بشویید.
▪ وقتی به کشور دیگری مسافرت می کنید از آبهای بطری بنوشید. (یا ازقطعات یخ استفاده نکنید و میوه و سبزی را در آب فراوان بشویید.)
نویسنده سیما غلامیان
روزنامه مردم سالاری