همورویید

همورویید از جمله بیماریهای بسیار شایعی است که تقریبا در 70 درصد افراد بالای سی سال دیده می شود. همورویید حاد در هر سنی مشاهده می شود اما درصد پیدایش آن در میان جوانان و افراد میانه سال بیشتر از پیرها و در بین سفیدپوستان و افرادی که متعلق به اقشار مرفه جامعه هستند بیشتر از رنگ پوستان و اقشار دیگر جامعه می باشد. بسیاری از بیماران هموروییدی دارای منشاء ارثی از طرف خانواده مادری هستند.

همورویید، مکانیسم و علل پیدایش آن

به اتساع وریدهای انتهایی راست روده که با ایجاد گره همراه است همورویید گفته میشود. این بیماری برای اولین بار توسط بقراط پدر علم پزشکی Hemorrhoids ــ خونریزی نامیده شد، اما با توجه به اینکه خونریزی فقط در 28 تا 48 درصد بیماران مشاهده می شود اصطلاح همورویید تنها در برگیرنده بخشی ازحقیقت مربوط به این بیماری است.

افزایش فشار و اختلال در خروج خون از گره های هموروییدی موجب احتقان شبکه هموروییدی و ایجاد بیماری می شود. مکانیسم اصلی آن را می توان در دو دسته گروه بندی نمود:

1ــ کاهش ظرفیت انتقالی وریدهای شبکه هموروییدی

2ــ افزایش ورود خون شریانی به گره های هموروییدی که هماهنگ با ظرفیت خروجی و طبیعی سیاهرگها نیست.

جریان خون وریدی در بافت ها نه تنها در اثر انقباض عضلات صاف دیواره سیاهرگها (به شکل غیر ارادی) بلکه بیشتر در نتیجه انقباض عضلات مخطط (به گونه ارادی) می باشد. در افرادی که غیر فعال و کم تحرک هستند بازگشت خون وریدی به قلب به سختی جریان داشته، عضلات صاف دیواره سیاهرگها متحمل فشار و بار فیزیکی بیشتری می گردند. این روند در نهایت منجر به نارسایی عمل سیاهرگ ها، کند شدن جریان خون در بافتهای هموروییدی راست روده و ایجاد لخته می گردد. لخته های ایجاده شده نیز ظرفیت انتقالی وریدها را کم تر می کنند. گره های هموروییدی در نتیجه اختلال در خروج خون بزرگ شده، موجب ایجاد برجستگی هایی در لایه مخاطی راست روده می گردند. این گره ها بسته به محل ایجادشان به گره های خارجی، داخلی و یا مختلط تقسیم می گردند. هموروییدهای داخلی در بالای خط دندانه دارdentate line راست روده قرار گرفته، فاقد اعصاب حسی هستند ولی هموروییدهای خارجی در پایین خط نامبرده قرار گرفته، توسط اعصاب تحتانی راست روده عصب رسانی می شوند.

انتشار لخته از گره ها به سیاهرگ های مخاط راست روده موجب تشکیل کانون های نکروزی (بافت مرده) و جدا شدن مخاط می گردد. در پی نازک شدن دیواره، گره های هموروییدی به راحتی دچار پارگی و خونریزی می گردند. در اوایل، خونریزی معمولا با زور زدن در هنگام دفع مدفوع روی می دهد اما با رشد بیماری، هر گونه حرکت مانند نشست و برخاست کردن نیز می تواند منجر به خونریزی گردد. غالبا بیماران در اثر خونریزی مزمن مکرر دچار کم خونی می شوند.

عدم تعادل روانی ــ عصبی و فشارهای روحی از جمله عواملی هستند که در اثر تحریک سیستم اعصاب سمپاتیک موجب انقباض دیواره عروق برنده خون از گره های هموروییدی و احتقان خون در آنها می شوند. کارهای سخت و طولانی، مصرف مستمر مشروبات الکلی و افراط در انجام عمل جنسی نیز موجب افزایش جریان خون شریانی به گره های هموروییدی و ایجاد همورویید میگردند. ایستادن و نشستن های طولانی، حاملگی و یبوست مزمن نیز از عوامل افزایش فشار در شبکه های هموروییدی و احتقان خون در آن هستند.

نشانه های اصلی همورویید

▪ از نظر روند و ظهور، این بیماری به انواع زیر تقسیم می گردد:

ــ همورویید بدون نشانه مشخص

ــ همورویید حاد

ــ همورویید مزمن

▪ نشانه های اولیه همورویید حاد عبارتند از :

ــ درد در مقعد و اطراف آن

ــ خارش

ــ خونریزی

درد از نشانه های اصلی و ثابت بیماری بوده، تقریبا در 40 % بیماران، بخصوص در هنگام دفع مدفوع مشاهده میشود. حاشیه مقعد به علت التهاب مخاط راست روده و پوست به راحتی آسیب می بیند. در موقع زور زدن، حرکت مدفوع در روده، انجام تنقیه و گاها مصرف شیاف های آنتی هموروییدی نیز مخاط راست روده به آسانی آسیب دیده، دیوار پسین کانال مقعد ترک بر می دارد.

در 35% موارد خونریزی به علت حرکت جرم سفت مدفوع در هنگام اجابت مزاج میباشد. گره های خارج شده از مقعد در نتیجه اصطکاک با لباس و یا جا انداختن با دست، آسیب دیده، دچار خونریزی می شوند.

سوزش و خارش مقعد و اطراف آن در نتیجه تاثیر ترشحات غده مخاطی روده بزرگ بر اعصاب حسی این منطقه می باشد. در پی پایین افتادگی طولانی گره ها، کشیدگی اسفنکتر (ماهیچه تنگ کننده) مقعد کاهش یافته، گاز و مدفوع آبکی به گونه غیر ارادی خارج می گردند. این روند موجب تحریک و التهاب مزمن پوست و گاها پوسته دادن لایه فوقانی آن می شود.

● عوارض

پرولاپس (پایین افتادگی همورویید از مقعد)، خونریزی و پیدایش کانونهای نکروزی در گره های همورویید از جمله عوارض همورویید می باشند. لخته شدگی گره های همورویید یکی از بدترین عوارض آن می باشد. این روند می تواند به سیاهرگهای غشاء مخاط راست روده نیز گسترش یابد. تورم و التهاب ممکن است به دیواره خروجی راست روده، اسفنکتر مقعد، اطراف مقعد و حتا اعضاء تناسلی انتشار یابد. فشار بافت های ملتهب و ورم کرده به شاخه های متعدد عصب و پایانه های آنان موجب دردهای شدید در مقعد و اطراف آن می شود. بیمار قادر به نشستن و حرکت دلخواه نبوده، مجبور به دراز کشیدن اجباری می شود. تب بیمار ممکن است به 5 / 37 تا 8 /38 درجه برسد.

آنمی فقر آهن نیز از جمله عوارض خونریزی مزمن همورویید می باشد.

● درمان و پیشگیری

▪ درمان موضعی همورویید حاد

ــ شستن گره های پایین افتاده از کانال مقعد 3 تا 4 بار در روز با گرفتن دوش آب گرم

ــ در صورتی که نشانه های التهاب حاد وجود نداشته باشد باید پس از چرب نمودن گره ها با امولسیون سنتومیسین یا روغن گیاهی، آنها را با احتیاط وارد مجرای راست روده کرد. اطراف مقعد را باید با دستمال نرم، خشک و تمیز پوشانده، برای نگه داشتن آن از مایوهای T شکل استفاده کرد. هر بار بعد از توالت رفتن این عمل باید انجام گیرد.

ــ با شروع خونریزی باید اطراف مقعد و گره های هموروییدی را با گرفتن دوش آب گرم شسته، گره ها را با امولسیون سنتومیسین چرب نمود. 2 بار در روز از شیاف های ضد همورویید استفاده کرد و با محلول فوراسیلین یا ریوانول اطراف مقعد را ضدعفونی و پانسمان نمود. درصورت خونریزی نباید گره ها را وارد مجرای راست روده کرد چراکه این عمل موجب آسیب دیدن بیشتر، خونریزی مجدد و عفونی شدن آنها می گردد.

▪ جراحی

افرادی تحت عمل جراحی قرار می گیرند که دچار پایین افتادگی گره های هموروییدی شده، در طی یکسال دچار ایجاد لخته شدگی حاد و خونریزی از گره های همورویید شده اند.

▪ تزریق ماده اسکلروزان

تزریق الکل، محلول ید و اسید فنول در گره های هموروییدی موجب تغییرات تدریجی گره ها به بافت جوشگاهی می شود.

گره زدن سفت گره های همورویید با نوار لاستیکی در افرادی که بخصوص به مواد اسکلروزان جواب نمی دهند موجب خشک شدن و افتادن بی درد گره می شود.

▪ تخریب با لیزر (Laser destruction )

▪ نوربندایش ماوراء قرمز ( Infrared Photocoagulation )

▪ بندایش الکتریکی (Electrocoagulation)

هدف از درمان کنسرواتیو رفع موقتی حدت بیماری، آماده کردن بیمار برای جراحی و دوره بعد از عمل بوده، شامل پرهیز درمانی، جلوگیری از یبوست با استفاده از نرم کننده های مدفوع و ... می باشد.

● پیشگیری از عوارض همورویید

ــ تغذیه مناسب. خوردن غذاهای فیبردار و اضافه نمودن 1 تا 2 قاشق غذاخوری پودر سبوس به غذا و یا حل آن در 80 اونس آب.

ــ جلوگیری از چاق شدن

ــ ورزش منظم

ــ داشتن شیوه فعال و پر تحرک زندگی

ــ مصرف متعادل مشروبات الکلی

ــ حمام نشسته در آب گرم

ــ پمادهای بی حس کننده موضعی

ــ رعایت جدی بهداشت و نظافت فردی. به علت عدم رعایت نظافت شخصی، از هر 2 بیمار یکی از آنها دچار حدت بیماری می شود. لازم به توجه است که در 1mm3 مدفوع انسان سالم در حدود 17 میلیون میکروب وجود دارد. اگر بیمار بعد از توالت رفتن مقعد و اطراف آن را نشوید در حدود 3-4mm3 از جرم مدفوع در حاشیه مقعد مانده، موجب حدت دایم و رشد عفونت در آن می شود.