پرمویی در خانم ها یا "هیرسوتیسم" چیست و چگونگی درمان آن ؟

موهای زاید در خانم ها مشکل نسبتا شایعی است که گهگاه عوارض روانی هم به دنبال دارد. حتماً; شما نیز در میان اطرافیانتان با خانم هایی که در صورتشان موهای ضخیم و سیاه رنگ وجود دارد، رو به رو شده اید. اصلا شاید خود شما یکی از کسانی باشید که با این مشکل مواجه هستند. اگر این طور است باید به اطلاعتان برسانم که شما تنها نیستید، چون خانم های زیادی وجود دارند که با این مشکل مواجهند و تعداد آنها به طور شگفت انگیزی رو به افزایش است.

اکثر خانم هایی که با این مشکل مواجهند، چون از ظاهرشان ناراضی هستند، قبل از اینکه علت اصلی ایجاد این وضعیت را پیدا کنند، به انواع و اقسام داروها و روش های درمانی دردناک و غیر دردناک متوسل می شوند. اما چون در بسیاری از موارد علت اصلی برطرف نشده، پس از مدت کوتاهی همه چیز به حالت اول باز می گردد.

● هیرسوتیسم چیست؟

به رشد بیش از اندازه مو در مکان های خاصی از صورت و بدن خانم ها هیرسوتیسم یا پر مویی گفته می شود. موهای صورت یک خانم به طور طبیعی باید کمرنگ و نازک بوده و به آسانی قابل دیدن نباشند. اگر در صورتتان موهای ضخیم و سیاه با الگوی مردانه (خصوصاً; در محل ریش و سبیل) رشد کرده، یا اگر در مدت زمان کوتاهی رشد سریع مو در بدنتان داشتید حتماً; به پزشک مراجعه کنید و توجه داشته باشید که این مشکل علاوه براینکه روی ظاهرتان اثر می گذارد، ممکن است مشکلات درونی فراوانی را برایتان ایجاد کند، پس آن را دست کم نگیرید. قبل از گذاشتن تشخیص هیرسوتیسم باید به این نکته توجه داشته باشید که الگوی طبیعی رشد مو بر اساس زمینه نژادی بسیار متفاوت است. مثلاً; سفید پوستان موهای صورتی بیشتری نسبت به سیاه پوستان و نژاد زرد دارند و زنان مدیترانه ای به طور طبیعی موهای بیشتری نسبت به زنان شمال اروپا دارند. علت ایجاد این بیماری در خانم ها این است که پیازهای مو توسط تستوسترون یا سایر آندروژن ها (هورمون های مردانه) دچار تحریک بیش از حد می شوند. آندروژن ها برجسته ترین هورمون جنسی در مردان هستند و درخانم ها به طور طبیعی معمولاً; سطح کمی از این هورمون های مردانه وجود دارد اما گاهی به عللی این هورمون ها به طور غیر طبیعی افزایش می یابند و منجر به ازدیاد رشد مو می شوند. هیرسوتیسم گاهی در حضور سطح طبیعیِ; هورمون ها نیز رخ می دهد که در این مورد معمولاً; حساسیت گیرنده های پوست آن نواحی، نسبت به تستوسترون افزایش یافته است.

● کی به بالا رفتن هورمون های مردانه شک کنیم؟

در صورت ایجاد هر یک از علایم زیر حتی در صورت عدم وجود هیر سوتیسم به بالا رفتن هورمون های مردانه در بدنتان شک کرده و با پزشک مشورت کنید:

- قاعدگی های کم، نامنظم یا قطع شده

- جوش های مقاوم به درمان

- خشونت صدا

- عقب رفتن خط رویش موهای سر

- کاهش اندازه پستان ها یا بزرگ شدن کلیتوریس

نشانه های زیر ممکن است مطرح کننده علت زمینه ای برای هیرسوتیسم در تخمدان ها، غدد فوق کلیوی یا هیپوفیز باشند :

- چاقی به طور شایعی در نشانگان تخمدان پر کیست که یک علت شایع برای افزایش هورمون مردانه است دیده می شود.

- پوست تیره و ضخیم شده در چاله آرنج، کشاله ران یا گردن

- کبودی سریع، اضافه وزن در ناحیه میانی یا ضعف

- ترشح شیر یا سایر مایعات از پستان در زمانی که کودک شیرخوار ندارید

- فشار خون بالا، قند خون بالا و مشکلات کلسترول

- هیرسوتیسم پیش از بلوغ یا هیرسوتیسمی که به طور ناگهانی رخ می دهد

- از آنجا که برخی مشکلات پزشکی که باعث پر مویی می شوند، شکل خانوادگی دارند حتی اگر پرمویی در بین اعضای خانواده شما رایج است، با پزشک مشورت کنید

● هورمون های مردانه چگونه ایجاد می شوند؟

محل اصلی تولید هورمون های مردانه در بیضه است. اما همانطور که می دانید خانم ها بیضه ندارند، پس منشاً; این هورمو ن ها در خانم ها کجاست؟ افزایش تولید هورمون مردانه در یک خانم می تواند از اختلالی در تخمدان ها، غدد فوق کلیوی یا غده هیپوفیز در مغز ناشی شود. مثلاً; نشانگان "تخمدان پر کیست" یکی از بیماری های تخمدان است که می تواند باعث پرمویی شود (در مورد این نشانگان در همین صفحه صحبت خواهیم کرد.)

علت دیگر داروها هستند. برخی داروها مانند پروژسترون های استفاده شده در بعضی مدل های قرص های پیشگیری از بارداری یا داروهای فشار خون یا استروییدهای تسکینی که حاوی هورمون مردانه هستند و اثراتی مشابه هورمون های مردانه دارند نیز باعث ایجاد هورمو ن های اضافی می شوند. داروهای دیگری نیز وجود دارند که به طور غیرمستقیم باعث ساخته شدن تستوسترون می شوند. از این دسته می توان به داروهایی برای درمان تهوع، اسکیزوفرنی، پرخاشگری، صرع، سردردهای میگرنی، و داروهای درمان اختلالات دو قطبی اشاره کرد. گاهی بعضی از موارد رشد زیاد مو با رشد موی مردانه تناسب ندارد (مانند رشد مو در میان چشم ها، پیشانی، شقیقه ها، بالای چانه و صورت) این نحوه رشد مو می تواند از مشکلات تیروییدی یا بیماری بی اشتهایی عصبی ناشی شود. همچنین این مشکل می تواند از استفاده طولانی مدت از داروهای خاص مانند داروهای استروییدی : سیکلوسپورین فنی تویین، مینوکسیدیل، پنی سیلامین و داروهای پوستی که با درمان های ضد آفتاب ترکیب می شوند، ناشی شده باشد.

● نشانه ها و تشخیص :

برای پیدا کردن علت هیرسوتیسم باید به سن ایجاد، سرعت پیشرفت رشد مو و نشانه همراه آن توجه کنیم. اگر چرخه های قاعدگی به هم خورده باشد به احتمال زیاد مشکل از تخمدان است (مثلاً; تخمدان پر کیست) و ربطی به غده فوق کلیه ندارد، اما اگر ترشح شیر از پستان، فشار خون بالا، سهولت کبود شدن، افزایش وزن قسمت های مرکزی مثل شکم و ضعف وجود داشته باشد به مشکلات غده فوق کلیه فکر می کنیم.

اگر قاعدگی شکل طبیعی دارد، ممکن است هیرسوتیسم ژنتیکی باشد. هیرسوتیسم دارای درجات مختلفی است. زنی با هیرسوتیسم خفیف ممکن است علایم رویش موی تیره در روی لب فوقانی، چانه، اطراف پستان ها یا روی شکم داشته باشد. هیرسوتیسم پیشرفته تر منجر به رشد مو در پشت، شانه ها، جناغ سینه و بالای شکم می شود. این نوع هیرسوتیسم بیشتر اوقات در هنگام بلوغ ایجاد می شود و علت آن تغییرات هورمونی شدیدی است که در این دوران ایجاد می شود.

برای تشخیص حتماً; به یک پزشک مراجعه کنید. پزشک شما ممکن است سوالاتی در مورد تاریخچه پزشکی با توجه خاص به چرخه های قاعدگی تان بپرسد و ممکن است معاینه تان کند. در مورد کسانی که هیرسوتیسم و به هم خوردن چرخه های قاعدگی جدیداً; اتفاق افتاده، ممکن است نیاز به بررسی در مورد مشکلات بالقوه خطرناکتری مانند تومور تخمدان ها، غدد فوق کلیوی یا هیپوفیز باشد.

● نشانگان تخمدان پرکیست :

نشانگان تخمدان پر کیست وضعیتی است که اغلب با قاعدگی نامنظم (که شایع ترین یافته است)، افزایش رشد موهای زاید ( هیرسوتیسم) و چاقی مشخص می شود. اما می تواند زنان را به اشکال متفاوت مبتلا کند. قاعدگی نامنظم به معنای داشتن چرخه های قاعدگی است که در فواصل طولانی تر از 53 روز یا کمتر از 8 بار در سال اتفاق می افتد. نشانگان تخمدان پرکیست امکان دارد در زمانی که خانمی برای باردار شدن مشکل دارد بارز شود.

علایم و نشانه های نشانگان تخمدان پر کیست از اختلال در چرخه تولید مثل منشاء می گیرد که بصورت طبیعی هر ماه با آزاد شدن یک تخمک از تخمدان (تخمک گذاری) تکمیل می شود. نام این وضعیت از ظاهر تخمدان ها، در زنانی که این اختلال را دارند گرفته شده است. (تخمدان بزرگ و پر از کیست است) این کیست ها فولیکول هایی هستند که از کیسه مایع حاوی تخمک های نابالغ پر شده اند. تشخیص زود هنگام و درمان تخمدان پر کیست می تواند خطر عوارض طولانی مدت مانند دیابت و بیماری قلبی را کم کند.

● راه تشخیص :

حضور کیست های تخمدانی که در سونوگرافی توسط پزشک تشخیص داده می شود، می توانند علا مت نشانگان تخمدان پر کیست باشند. زنی ممکن است تخمدان پر کیستی داشته باشد ولی نشانگان تخمدان پر کیست نداشته باشد. از سوی دیگر زنی با نشانگان تخمدان پر کیست ممکن است تخمدان هایی با ظاهر طبیعی داشته باشد. بسیاری از زنان مبتلا به نشانگان تخمدان پر کیست چاق هستند. به نظر می رسد توزیع چربی بر شدت علایم اثر می گذارد. یک مطالعه نشان داد زنانی که چاقی مرکزی دارند (وجود چربی در قسمت میانی بدن یا تنه) هورمون مردانه و سطح قند و چربی بالاتری نسبت به زنانی که چاقی آنها در اندم هاست دارند.

● درمان هیرسوتیسم :

بسیاری از علل هیرسوتیسم تمایل به رشد زیاد مو در کل دوره زندگی دارند. اما بیشتر زنان به درمان پزشکی در صورتی که چند ماه یا بیشتر ادامه یابد، پاسخ می دهند. برای همه زنان درمان زیبایی و داروهایی که اثر هورمون های مردانه را بر پیازهای مو کم می کنند کمک کننده است، اما باید توجه داشته باشید که از بین بردن ظاهری موها، علت اصلی و درونی هیرسوتیسم را از بین نخواهد برد. پس تاکید می کنیم که حتما با مراجعه به پزشک علت را پیدا کنید. در صورتی که علت مشخصی برای هیرسوتیسم شناسایی شود، پزشک درمان مناسب آن مورد را پیشنهاد می کند و در این صورت است که بیشتر موارد هیرسوتیسم می تواند با موفقیت، با درمان دارویی و زیبایی برطرف شود.

در زنانی که اضافه وزن دارند، از دست دادن وزن می تواند سطوح آندروژن را کم کرده و هیرسوتیسم را بهبود ببخشد. برخی علل هیرسوتیسم مانند تومورهایی که آندروژن تولید می کنند یا تومورهای غده هیپوفیز می توانند از طریق جراحی، اشعه درمانی یا هر دو درمان شوند. پزشک ممکن است برای تعدیل اثرات ناشی از افزایش هورمون، داروهایی را تجویز کند. اسپیرنولاکتون اثر هورمون مردانه را از بین برده و تولید هورمون جدید مردانه را متوقف می کند. اسپیرنولاکتون یکی از داروهای دفع کننده آب است و ممکن است باعث شود بیش از روزهای دیگر ادرار کنید. عوارض جانبی دیگر آن ، خشکی پوست، سوزش سردل ، سردرد و خستگی است. دیگر داروهای ضدهورمون مردانه فیناسترید و فلوتامید هستند اما این داروها گرانتر از اسپیرنولاکتون هستند و عوارض جانبی بیشتری دارند. داروی دیگر (دیان) است. اصول مصرف قرص دیان به این ترتیب است که یک قرص در روز به مدت 12 روز تجویز می شود. توجه کنید که این دارو باید زیر نظر پزشک مصرف شود.

● الکترولیز :

برای برداشتن دایمی موهای زاید، بعضی از زنان علاوه بر درمان طبی تحت الکترولیز هم قرار می گیرند. در این روش سوزن نازکی داخل فولیکول مو قرار داده می شود و از جریان الکتریکی برای از بین بردن فولیکول مو استفاده می شود. این روش دردناک است و از آنجا که تنها یک فولیکول در هر مرتبه درمان می شود، برای نواحی بزرگ بدن مفید نیست.

● اپیلاتورها :

این موبرها مانند تیغ هستند اما در این روش مو از زیر پوست کنده می شود. فایده این روش در این است که بدن مدت طولانی بدون مو خواهد بود و زمان بیشتری برای رشد نیاز دارند و اگر این روش در قسمتی از بدن بطور مرتب و مکرر انجام شود تعداد موهای آن منطقه به مرور کاهش خواهد یافت. این روش قدری دردناک است.

در این روش مو باید تا اندازه ی بلند شده باشد تا دستگاه اپیلیتور کار کند. این دستگاه را روی پوست های خیلی حساس بدن مانند پوست صورت، دستگاه تناسلی و زیر بغل نباید استفاده کرد. این دستگاه و این روش برای از بین بردن موهای زاید مناطق بازوها و پاها مناسب است. در ضمن پس از استفاده از این دستگاه حتما قسمت های مختلف آن را با مواد ضد عفونی کننده (مانند الکل) تمیز کنید تا هنگام استفاده مجدد در پوست شما ایجاد عفونت نکند.

● لیزر :

لیزر مطمین ترین روش در برطرف کردن موهای زاید بدن است چرا که فقط جهت نفوذ در ریشه مو طراحی شده است. بنابراین برای بقیه قسمت های بدن شما، عامل مخربی محسوب نمی شود. در عملیات درمانی لیزر مراقبت های لازم انجام می شود تا پوست اطراف صدمه ای نبیند. ماده ای که به مو رنگ می دهد، ملانین نام دارد. این ماده نور را از لیزر جذب کرده و آن را تبدیل به حرارت می کند این حرارت به اندازه ای است که مکانیسم رشد مو را غیر فعال کرده و از کار می اندازد و به این ترتیب باعث از بین رفتن فولیکول مو می شود. درست است که در این روش نیاز به چندین مرحله درمان است اما مطمیناً; بیشترین اثر را بر روی موهایی که در مرحله رشد هستند دارد. از طرفی لیزرها سریعتر عمل می کنند و در مقایسه با تکنیک ها و روش های دیگر مانند مومک انداختن، بی رنگ کردن ،کندن، اصلاح کردن با تیغ و الکترولیز در کاهش تعداد موها تقریبا نتیجه کار دایمی است. لیزر درمانی بیش از همه در افرادی با موهای تیره و پوست روشن قابل استفاده است. علاوه بر مو، پوست هم رنگ خود را از ملانین می گیرد و پوست تیره با ملانین بیشتر می تواند، انرژی لیزر بیشتری را جذب کند که منجر به آسیب پوست و بی رنگ شدن آن می شود. به هرحال پزشکان شروع کرده اند به استفاده از وسایل و تکنیک های لیزری که نتایج بهتری را برای افراد تیره پوست دارند. تنها محدودیت برای استفاده از این روش درمانی قیمت و هزینه آن است که بسیار گران است. معمولا دو هفته پس از انجام لیزر موها ریزش پیدا می کند و در فواصل5/1 تا 2 ماه موها دوباره رشد می کند، هنگامی که حدود 40 تا 50 درصد موهای بار قبل رشد کرد، زمان مناسب برای انجام مجدد لیزر است، این فاصله می تواند بین 5/1 تا 3 ماه باشد. معمولا با انجام 4 تا 7 بار عمل لیزر بیمار به نتایج مطلوب می رسد. موهای ضخیم و مشکی بهترین هدف برای هر لیزر هستند و به راحتی معدوم می شوند، ولی موهای سفید تاکنون جواب مطلوبی به لیزر نداده اند.

اگر قصد استفاده از لیزر را دارید یک ماه قبل از عمل لیزر و در طول درمان موها را از ریشه نکنید زیرا که نور لیزر در پیاز موی در حال رشد و فعال جذب می شود. با قطع کردن ساقه های مو از سطح پوست و تراشیدن، می توانید موها را در این وضعیت فعال و پاسخگو به نور لیزر نگاه دارید.

● هیرسوتیسم و بارداری :

بیشتر زنان در زمان بارداری به درجاتی از پر مویی دچار می شوند که در صورت واضح تر از نواحی دیگر است . این پرمویی در نتیجه اثرات هورمونی دوران بارداری است و در فواصلی بعد از زایمان از بین می روند. در سر هم موها پرپشت تر می شوند و ریزش طبیعی مو هم کم می شود. بعد از زایمان بدلیل برگشت وضعیت هورمونی به قبل از بارداری ؛; نسبت موهای در حال رشد نیز به حالت طبیعی بر می گردد و 3 تا 5 ماه بعد از زایمان یک ریزش نسبتا زیاد مو را خواهیم داشت که علاوه بر اثرات افت هورمون های دوران بارداری؛; اثرات تغذیه ای و کاهش املاح خونی بخصوص آهن و همچنین مسایل روحی و روانی بعد از زایمان نیز در این ریزش سهیم هستند.

شیر دادن جدا از مسایل تغذیه ای هیچ نقشی در ریزش مو ندارد و اگر مادری بطور صحیح تغذیه شود و کالری و ویتامین و آهن کافی به بدنش برسد با شیر دادن هیچ نوع اثری در بدن وی بوجود نمی آید. این ریزش بعد از زایمان با برگرداندن کمبود مواد خونی و تغذیه کافی معمولا بعد از چندین ماه برطرف شده و تراکم موها به حد قبل از بارداری میرسد. در موارد نادری کمبود موهای ریزش کرده به حد قبل از بارداری نمی رسد که نیاز به بررسی بیشتر دارد. در صورتی که تا یک سال بعد از زایمان کمبود مو در سر و یا وجود موهای ضخیم در صورت و نواحی دیگر بدن که در دوره بارداری بوجود آمده از بین نرود باید بیمار از نظر هورمون آندروژن و وجود کیست و علل دیگر بررسی گردد .

● توصیه هایی برای خانم های باردار :

به خانم های باردار در دوران بارداری توصیه می شود که تا بعد از وضع حمل صبر کنند. اگر وجود این موهای زاید برایشان خیلی آزار دهنده بود می توانند در صورت تمایل آنها را اصلاح کرده یا با موچین آنها را بکنند. اگر از قبل از شروع دوران بارداری موهای زاید در صورت دارید بهترین زمان برای از بین بردن موهای زاید صورت الان است.

الکترولیز عمری بیش از 120 سال دارد و در تمام این سال ها هیچ نمونه یا خبری از اثرات و عوارض مخرب یا سوء دوران بارداری وجود نداشته است. اما احتیاطا می توانند پس از وضع حمل بقیه قسمت های بدن مانند خطوط مایو، شکم و یا سینه را الکترولیز کرده و از شر موهای زاید بدن خلاص شوند.

در چند هفته آخر دوران بارداری روی سینه ها و مخصوصا نوک سینه ها را نباید الکترولیز کرد. بالاخص اگر قصد دارید که فرزندتان را با شیر خودتان تغذیه کنید باید حتماً; به این نکته توجه کنید. طی 3 ماهه آخر این دوران نیز الکترولیز شکم توصیه نمی شود. سینه ها و شکم در دوران بارداری می توانند بسیار پر مو شده باشند. همچنین از آنجاییکه کودک در آخرین ماه های بارداری فعال و پرتحرک می باشد، الکترولیز بر روی شکم می تواند باعث شود که کودک در شکم مادر شروع به لگد زدن کرده و مادر را ناراحت کند.

منبع : پورتال پزشکان ایران

*********

سید محسن علوی (mohsen_1day1364) ، جنسیت : مرد، تاریخ تولد : 30 شهریور 1364، محل تولد : ایران - خراسان - بجنورد، وضعیت تاهل : مجرد، وضعیت تحصیل : کاردانی، دین و مذهب : اسلام - شیعه، محل سکونت : ایران - خراسان - بجنورد

*********