امان از این تورم

حتما درباره سیستم ایمنی بدن زیاد شنیده اید؛; سلول های لنفاوی مختلف که در سراسر بدن گردش می کنند و علیه عفونت ها و بیماری ها مبارزه می کنند. بلعیدن باکتری ها، واکنش علیه ویروس ها، ترشح مواد تب زا هم از فعالیت های اعضای سیستم ایمنی است. می شود این طور مثال زد که سیستم ایمنی بدن، ارتش و نیروی نظامی بدن است که با تهاجم بیگانگان مبارزه می کند. با این حساب درست مثل ارتش، این سیستم ایمنی هم باید پادگان هایی داشته باشد که در سرتاسر بدن سربازان خود را جمع کند. آنها را پرورش دهد و در هنگام صلح آنها را نگهداری کند. این پادگان ها همان غدد لنفاوی هستند که در نقاط مختلف بدن پراکنده اند و همان طور که هنگام بحران در کشور پادگان ها به حالت آماده باش درمی آیند، این غدد لنفاوی هم هنگام بیماری یا التهاب، به حالت آماده باش در می آیند و این همان زمانی است که بزرگ شدن غدد لنفاوی یا لنفادنیت رخ می دهد...

سیستم لنفاوی بدن از سلول های مختلف، عروق و ارگان هایی مثل طحال تشکیل شده است اما اصلی ترین قسمت این سیستم غدد لنفاوی هستند که حداقل تعداد آنها 600 عدد است.

بیشتر این غدد لنفاوی در ناحیه سر و گردن و بعد در زیر بغل ها و کشاله ران تجمع پیدا کرده اند. در هنگام مواجهه با عفونت های باکتریایی و ویروسی و یا حتی در هنگام التهاب ناشی از بعضی بیماری ها از جمله سرطان، این غدد لنفاوی متورم می شوند.

● علایم و نشانه ها

بسته به علت تورم غدد لنفاوی، علایم گوناگونی ممکن است همراه با این اتفاق به وجود بیایند که می توان به اینها اشاره کرد:

▪ بزرگ شدن یک غده لنفاوی بیش از یک سانتی متر

▪ دردناک و حساس شدن غدد لنفاوی

▪ آبریزش بینی، گلودرد و بقیه علایم عفونت دستگاه تنفسی

▪ بزرگ شدن سراسری تمام غدد لنفاوی در بدن که ممکن است به خاطر یک عفونت شدید و یا آلودگی با ویروس HIV باشد.

▪ تورم اندام ها به خاطر بزرگ شدن غدد لنفاوی و جلوگیری از تخلیه طبیعی خون و لنف اندام

▪ قرمز و ملتهب و دردناک شدن پوست روی غدد لنفاوی متورم

هرکدام از علایم فوق همراه با بزرگ شدن غدد لنفاوی می توانند نشان دهنده بیماری خاصی باشند. گاهی اوقات هم این تورم ها زودگذر وخوش خیم هستند و خودشان بهبود پیدا می کنند اما به طور کلی باید در صورت داشتن تورم غیرطبیعی غدد لنفاوی حتما به پزشک مراجعه کرد.

● کی برویم دکتر؟

خیلی از اوقات تورم غدد لنفاوی به خصوص غدد لنفاوی گردن چندان شدید نیست و بعد از مدتی با برطرف شدن علت زمینه ای بیماری مثل سرماخوردگی یا گلودرد، خودبه خود برطرف می شود اما در صورت نگرانی خودتان و یا داشتن هر کدام از حالات زیر بهتر است سریع تر به پزشک مراجعه کنید. متخصص بیماری های عفونی یا متخصص داخلی، بهترین گزینه ها برای مراجعه اولیه هستند. این پزشکان بعد از تشخیص و در صورت لزوم می توانند شما را به پزشکان دیگری مثل جراحی یا متخصص خون ارجاع دهند.

بزرگ شدن یک یا چند غده لنفاوی بدون دلیل خاص، بزرگ شدن مداوم یک غده یا بزرگ ماندن آن بیش از دو هفته، سفت بودن غده و غیرمتحرک بودن آن، همراهی آن با تب، تعریق شبانه یا کاهش وزن بدون دلیل، همراهی آن با گلودرد شدید و اختلال در تنفس یا بلع غذا و گرم و قرمز و دردناک بودن یک غده لنفاوی متورم، علایمی هستند که باید به خاطر آنها به پزشک مراجعه کرد.

● این تورم از کجا می آید؟

شایع ترین علت بزرگ شدن غدد لنفاوی عفونت است؛; به خصوص عفونت ویروسی. اگر چه انواع دیگر عفونت هم می توانند بسته به محل درگیری باعث بزرگ شدن غدد لنفاوی شوند، گلودرد چرکی، اوریون، سرخک، عفونت گوش، دندان عفونی و آبسه کرده، مونونوکلیوز عفونی، عفونت پوست و محل زخم و عفونت های شدیدتری مثل سل و بعضی انواع بیماری های مقاربتی از شایع ترین دلایل عفونی لنفادنیت هستند. عفونت ناشی از چنگ زدن گربه و همچنین بیماری توکسوپلاسموز هم تورم چند غده لنفاوی را به دنبال دارند.

به غیر از این بیماری های عفونی، بیماری های التهابی مثل لوپوس یا آرتریت روماتویید و یا آلودگی با HIV و همچنین سرطان هایی مثل لمفوما و لوسمی (سرطان خون) و همچنین گسترش یا متاستاز هر نوع سرطان پیشرفته ای هم می تواند تورم غدد لنفاوی را موجب شود.

بزرگ شدن غدد لنفاوی به خودی خود یک علامت و نشانه است و فقط نشان دهنده این است که بدن در حال مبارزه با یک بیماری است اما گاهی خود این لنفادنیت هم می تواند مشکل زا شده و عوارضی را در پی داشته باشد. به وجود آمدن آبسه های عفونی و یا گسترش عفونت در خون (باکتریمی یا سپتی سمی) ممکن است به دنبال تورم شدید غدد لنفاوی به وجود بیاید.

● آزمایش های تشخیصی

پزشک معمولا بعد از معاینه عمومی و گرفتن شرح حال بیماری از شما غدد لنفاوی تان را از نظر اندازه، قوام، متحرک بودن و یا حساس بودن معاینه می کند و سپس بسته به تشخیص اولیه ممکن است آزمایش هایی را درخواست کند. آزمایش خون، متداول ترین آزمایش است که بسته به تشخیص دکتر ممکن است انواع خاصی از آن مانند کشت خون یا بررسی دقیق آن در زیر میکروسکوپ هم درخواست شود.

تصویربرداری های مختلفی مثل رادیوگرافی ساده از قفسه سینه (مثلا برای رد کردن بیماری سل)، سی تی اسکن برای تشخیص منبع عفونت یا التهاب و یا یک تومور هم ممکن است انجام شوند. کشت از محل زخم برای تشخیص نوع عفونت و سپس بیوپسی از غدد لنفاوی به وسیله سوزن (FNA) هم از دیگر آزمایش های شایع است.

گاهی ممکن است پزشک بخواهد به جای FNA و خارج کردن بخشی از غدد لنفاوی، همه غده به طور کامل خارج شده و زیر میکروسکوپ بررسی شود. سونوگرافی هم یک آزمایش بی خطر است که گاهی در مورد بعضی بیماری ها هنگام تورم غدد لنفاوی انجام می شود.

● درمان لنفادنیت

همان طور که می توان حدس زد اصلی ترین درمان لنفادنیت، درمان علت به وجود آورنده آن است. در مورد عفونت های باکتریایی، آنتی بیوتیک ها اصلی ترین درمان هستند. بسته به نوع و میزان عفونت، آنتی بیوتیک ممکن است به صورت خوراکی یا تزریقی تجویز شود.

در مورد عفونت های ویروسی مصرف آنتی بیوتیک به هیچ وجه صحیح نیست و با پایان دوره بیماری، معمولا غدد لنفاوی پس از مدتی به اندازه طبیعی خود باز می گردند.

در مواقع بیماری هایی مثل لوپوس و آرتریت روماتویید هم باید تورم غدد لنفاوی را با برطرف کردن التهاب بیماری به وسیله کورتون درمان کرد. لنفادنیت های ناشی از سرطان هم اغلب فقط با درمان کامل سرطان بهبود می یابند.

اگرچه گاهی اوقات لازم است که برای جلوگیری از گسترش سرطان، این غدد لنفاوی را از بدن تخلیه کرد؛; مثل کاری که در مورد غدد لنفاوی زیر بغل، موقع درمان سرطان پستان انجام می شود.

درمان های خانگی لنفادنیت را می توان با کمپرس گرم روی محل تورم و مصرف مسکن هایی مثل ایبوبروفن، آسپرین و استامینوفن انجام داد. آسپرین و بروفن خود ضد التهاب هم هستند و علاوه بر برطرف کردن درد، کمی التهاب و تورم غدد لنفاوی را نیز کاهش می دهند. استراحت به میزان کافی هم در کاهش تورم غدد لنفاوی موثر است.

● تورم خوب، تورم بد

هر بزرگ شدن غدد لنفاوی نباید باعث نگرانی شما شود. همان طور که می دانید علت اکثر این لنفادنیت ها می تواند یک عفونت ساده باشد. دو راه ساده برای تشخیص اینکه یک لنفادنیت خطرناک است یا معمولی وجود دارد: یکی اینکه این غده در کجا قرار دارد و دیگر اینکه چه احساسی دارد؛; مثلا بزرگ شدن غده لنفاوی در جلوی گردن همراه با گلودرد خیلی نگران کننده نیست. اما تورم پشت گردن می تواند کمی نگران کننده باشد.به طور کلی در تورم خوش خیم غدد لنفاوی معمولا این غده ها کوچک با حاشیه کاملا مشخص و با قوام خمیری هستند و اغلب متحرک اند یعنی از زیر انگشت حرکت می کنند.

غدد لنفاوی ای که حاشیه مشخص ندارند و پهن اند، بیش از اندازه بزرگ اند(حداقل بزرگ تر از یک سانت)، بیشتر از دو هفته باقی مانده اند و متحرک نیستند و قوام سفت و سختی دارند، معمولا برای پزشکان نگران کننده ترند. همچنین دیدن غدد لنفاوی در جاهایی که معمولا غدد لنفاوی دیده نمی شوند مثل روی زانو، روی آرنج، پشت گردن توجه بیشتری را می طلبند در حالی که تورم غدد لنفاوی زیر گردن، کشاله ران و زیر بغل چندان غیرطبیعی نیست.

● به دکترمون چی بگیم؟

معمولا بسته به علامت بیماری نوع پزشکی که انتخاب می کنید، متفاوت است. گاهی به پزشک خانواده و پزشک عمومی مراجعه می کنید و گاهی به خاطر شدت بیماری به یک اورژانس؛; اما به هر حال در نظر داشته باشید، دانستن و آماده کردن اینکه به پزشک تان چه بگویید، می تواند به او و شما در تشخیص و درمان بیماری کمک کند.

علایم بیماری تان را بنویسید: انواع، مدت زمان حضور علایم، زمان شروع و هر نوع علایمی که خودتان فکر می کنید می تواند به بیماری مرتبط باشد. از علایم کوچکی مثل یک سرماخوردگی ساده یا شبه آنفلوآنزا در هفته گذشته هم نگذرید.

لیستی از احتمال آلودگی ها و عفونت هایی که با آنها در تماس بودید، تهیه کنید. عوض کردن خاک باغچه، چنگ انداختن گربه خانگی، تماس با فرد مبتلا به بیماری، مصرف غذاهای خام یا خوب پخته نشده و یا هر نوع رفتار پرخطری را در این لیست بنویسید.

داروهایی که مصرف می کنید و سابقه بیماری هایتان را هم از قلم نیندازید. هنگام مراجعه به پزشک سعی کنید یکی از بستگان خود یا یک دوست را هم همراه ببرید.

از پزشک راجع به مسری بودن بیماری تان، میزان استراحت لازم، آزمایش ها و اقدامات درمانی مورد نیاز و همچنین تاثیر بیماری بر مصرف داروهای دیگرتان هم سوال کنید.

● دکتر چه خواهد پرسید؟

به غیر از شرح حال معمول و سوال هایی از قبیل علایم بیماری و مدت زمان آنها و زمان شروع، پزشک ممکن است بعضی سوالات دیگر هم بپرسد که دانستن آنها باعث می شود شرایط معاینه و شرح حال برایتان استرس زا نباشد و همچنین آمادگی پاسخگویی آن را داشته باشید.

پزشک ممکن است سوالاتی مانند این بپرسد که، آیا به تازگی وزنتان کاهش شدید پیدا کرده است؟ آیا به تازگی به منطقه خاصی مسافرت کرده اید؟ آیا اخیرا شریک جنسی تان یا رفتار جنسی تان را تغییر داده اید؟ آیا رفتار جنسی ایمنی دارید (مثلا از کاندوم استفاده می کنید)؟ آیا سیگار می کشید؟ آیا کسی در خانواده شما سابقه سرطان دارد؟

● بیوپسی از غدد لنفاوی

بیوپسی از غدد لنفاوی برای خارج کردن بخشی از بافت این غده و مشاهده آن زیر میکروسکوپ انجام می شود. تشخیص بیماری های عفونی و یا سرطان و همچنین آزمایش های مختلفی مثل تست ژنتیک، کشت سلول ها یا حتی مطالعه سیستم ایمنی هم به وسیله همین بیوپسی یا نمونه برداری از غدد لنفاوی انجام می شود. این نمونه برداری که با سوزن های مخصوص و در شرایطی کاملا استریل صورت می گیرد FNA نام دارد. FNA را می توان در کلینیک تخصصی و یا حتی مطب پزشک هم انجام داد. به غیر از FNA می توان به وسیله خارج کردن کل توده و یا بیوپسی با سوزن های ضخیم هم نمونه برداری انجام داد. قبل از انجام بیوپسی حتما پزشک را از شرایط خودتان مثل داروهایی که مصرف می کنید، حساسیت به ماده بی حسی، بیماری انعقادی خون و یا شرایط مشابه مطلع کنید.

برای انجام FNA، پزشک ابتدا محل بیوپسی را ضدعفونی می کرده و سپس با سوزن معمولی و ماده بی حس کننده لیدوکایین پوست روی غده لنفاوی را بی حس می کند و سپس با سوزن مخصوص به غده لنفاوی نفوذ کرده و بخشی از بافت را که در داخل سوزن باقی مانده، خارج می کند. FNA خیلی سریع انجام می شود (بین 5 تا 15 دقیقه) و معمولا هیچ عارضه ای ندارد. بعد از انجام این کار با کمی فشار روی محل نمونه گیری و بانداژ جلوی خون ریزی گرفته می شود.

FNA اگر صحیح انجام نشود می تواند باعث گسترش عفونت در محل شود. قرمز و حساس شدن محل نمونه گیری، خارج شدن چرک، به وجود آمدن تب و تجمع مایع و کیست از محل نمونه گیری می تواند نشانه عوارض FNA باشد که البته چندان معمول نیست.