فشار خون نامیزان، شما را از پا می اندازد

شاید با سردرد و سرگیجه خودش را نشان دهد، شاید دست و پایتان مور مور شود یا احساس کرختی کنید یا خواب آلوده و بی حال شوید، حتی شاید هیچ نشانه ای نداشته باشید و ناگهان دچار خونریزی مغزی، سکته یا کاهش سطح هوشیاری شوید، در این صورت حتما فشارتان بالا رفته یا پایین آمده است و شما از آن غافل بوده اید.

فشار خون در تعریف علمی عبارت است از فشاری که خون بر دیواره رگ ها وارد می کند و عواملی چون مقدار خونی که قلب به رگ ها می فرستد و ویژگی های رگ هایی که خون در آنها جریان دارد، بر آن اثر می گذارد. شما تا به حال برای گرفتن فشار خون به پزشک مراجعه کرده اید؟ شاید برای شما هم این پرسش پیش آمده باشد که چرا پزشکان همیشه فشار خون را در قالب دو عدد اعلام می کنند؟

دکتر مهشید معصوم بابایی، پزشک متخصص داخلی درباره چگونگی اندازه گیری فشار خون می گوید: میزان فشار خون از طریق اعلام بالاترین میزان فشار خون یا فشار سیستولی روی پایین ترین میزان آن یا فشار دیاستولی، اندازه گیری می شود.

به گفته این پزشک، عدد سیستولی مربوط به نیرویی است که خون در زمان انقباض قلب بر دیواره رگ ها وارد می کند و عدد دیاستولی فشاری است که بین دو ضربان بر دیواره رگ ها وارد می شود. فشار خون معمولا بر حسب میلی متر جیوه یا سانتی متر جیوه بیان می شود، اما ما در ادامه این متن، اصطلاح میلی متر جیوه را که باید پس از اعداد سیستول و دیاستول به کار ببریم برای تسهیل در مطالعه، حذف می کنیم. دکتر معصوم بابایی می گوید: هم بالا بودن فشار سیستول و هم بالا بودن فشار دیاستول، خطرناک است و ممکن است به عوارض شدید قلبی عروقی بینجامد.

● یک تقسیم بندی مهم

دکتر معصوم بابایی با تقسیم بندی انواع فشار خون به 3 گروه عمده توضیح می دهد، میزان سیستول در فشار خون طبیعی کمتر از 120 و میزان دیاستول کمتر از 80 است، اما فشار خونی که در آن سیستول بالاتر از 140 و دیاستول بالاتر از 90 می شود و کسانی که فشار سیستول آنها بین 120 تا 140 و دیاستول آنها بین 80 تا 90 باشد، گروه پیش فشار خون بالا نامیده می شوند.این متخصص داخلی درباره فشار خون در کودکان می گوید: فشار خون در کودکان یک عدد مشخص نیست و تحت تاثیر سن، جنس و قد کودکان تغییر می کند و باید آن را با فشارسنج مخصوص کودکان اندازه گیری کرد.

● شما هم سوال دارید؟

تقسیم بندی فشار خون را خواندید؟ چیزی کم نداشت؟! ممکن است شما هم مثل ما، بخواهید بدانید چرا فشار خون پایین در این تقسیم بندی جایی ندارد. معصوم بابایی در این زمینه تاکید می کند: فشار خون بالا یک بیماری است، اما بیماری با عنوان فشار خون پایین، وجود ندارد پایین بودن فشار خون معمولا به عنوان نشانه بیماری دیگر شناخته می شود که یکی از نشانه های آن، پایین آمدن میزان فشار خون است.

● دلایل افت فشار خون

دلایل افت فشار خون چندان متعدد نیستند به گفته این متخصص داخلی، بیماری هایی که با عرق ریزی شدید همراهند، اسهال، استفراغ، درد های شدید و به طور کلی همه بیماری هایی که سبب خروج مایعات از بدن می شود، سبب کاهش فشار خون جاری در رگ ها می شود.

از سویی دیگر، تحریک سیستم پاراسمپاتیک بدن نیز ممکن است سبب افت فشار شود که معنی ساده آن همان حال و هوایی است که آدم ها در شرایط پراسترس دچارش می شوند، مثل همان ها که در مجالس سوگواری غش می کنند.

● فشار خون بالا، بی نشانه تا مرحله بحران

به گفته معصوم بابایی فشار خون بالا، برخلاف فشار خون پایین که همیشه دلیلی دارد، در بسیاری از موارد، دلیل اصلی افزایش فشار خون تشخیص داده نمی شود، گاهی امکان دارد این پدیده تحت تاثیر عوامل ژنتیکی و محیطی باشد و گاهی ممکن است بالا رفتن فشار خون به دلیل بیماری هایی مثل پرکاری یا کم کاری تیرویید، پرکاری غده فوق کلیوی، پرکاری غده پاراتیرویید باشد و گاهی وقت ها هم وابسته به نوع رژیم غذایی بیماران است.

با این حال پزشکان به خوبی می دانندکه اگر مراجعه کنندگان آنها زیادی چاق باشند، با ورزش کردن میانه ای نداشته باشند، از سبزی و میوه خوششان نیاید و در عوض علاقه مند به رژیم های غذایی پرنمک و پرچربی باشند یا داروهای کاهش اشتها یا ضدبارداری مصرف کنند یا الکلی باشند، احتمالا در خطر افزایش فشار خون بیمارگونه هستند و باید فشارشان را کنترل کنند.

به گفته این متخصص داخلی افزایش فشار خون یک قاتل بی صداست و هرچند وقتی فشار خون خیلی بالا باشد ممکن است با نشانه هایی مانند تنگی نفس، سردرد، کند زدن نبض، استفراغ، خواب رفتگی دست ها و حتی خونریزی مغزی همراه باشد، اما در بیشتر مواقع تا رسیدن به مرحله بحران، بی نشانه است و در عین حال سالانه بیش از 900 هزار نفر را با انواع عارضه های قلبی، مغزی و کلیوی روانه قبرستان می کند. این متخصص داخلی هشدار می دهد: علایم افزایش فشار خون در مرحله بحرانی بسیار به علایم افت آن شبیه است و به همین دلیل نمی توان با مشاهده علایم ظاهری فرد از پایین یا بالا بودن فشار او مطمین شد و به همین دلیل تغییرات فشار باید توسط پزشک با فشارسنج اندازه گیری شود.

● اشتباه های رایج

معصوم بابایی درباره اقداماتی که می توان آنها را هنگام تغییر فشار خون انجام داد، می گوید: زمانی که فشار فردی افت می کند باید به او مایعاتی مثل انواع آب میوه و... خورانده شود، اما در فشار بالا بهترین اقدام مراجعه به پزشک است.

او با اشاره به اشتباه های رایج مردم در مواجهه با تغییرات فشار خون می گوید: باور های غلط در این زمینه فراوانند، برای مثال برخی از مردم تصور می کنند وجود قند در مواردی که فرد دچار افت فشار خون شده موثر است، در حالی این ماده نقشی در بالا آوردن فشار ندارد و نقش اصلی را مایعات به عهده دارد. او همچنین به یکی دیگر از باورهای غلط در اذهان عمومی اشاره می کند و توضیح می دهد: بعضی ها خیال می کنند ترشی ها و بخصوص آب لیمو، سرکه و آب غوره سبب افت فشار می شود در حالی که ترشی باعث پایین آوردن اسیدیته خون می شود که این پدیده سبب احساس ضعف و بی حالی در فرد می گردد و به هیچ وجه ربطی به پایین آوردن فشار خون ندارد.