انزوای ایدز

نگاه به ایدز به ویژه در جوامع سنت گرا، هیچ گاه نمی تواند خنثا باشد، اما برخوردهای غیراحساسی و مبتنی بر واقعیت آن چیزی است که امروزه در برخورد با این موضوع توصیه می شود. ایدز یک بیماری است؛; همان طور که یک بیمار مبتلا به سرطان را محکوم نمی کنیم، نسبت به او هم حس همدردی داریم و برایش آرزوی بهبودی می کنیم.

افراد مبتلا به ایدز نیز فارغ از این که چگونه به این بیماری دچار شده اند، نیاز به حمایت دارند؛; حمایتی که نتایج آن بیش از آن که به این افراد بازگردد، در خدمت جامعه است. طرد کردن این افراد و به حاشیه راندن آنها، تنها انکار واقعیتی است که امروزه تمام کشورها با آن درگیرند. با واقع نگری نسبت به این موضوع و پرهیز از بزرگ نمایی و کوچک انگاری، می توان از افزایش شمار افرادی که در آینده، آلوده به این ویروس می شوند، جلوگیری کرد.

ف، ر 8 سال پیش زمانی که هنوز 20 سال نداشت، با پسر همسایه شان ازدواج کرد. همه چیز به خوبی سپری می شد تا این که او متوجه اعتیاد همسرش شد اما در خانواده سنتی آنها راهی برای بازگشت نبود، دختری که ازدواج می کند با رخت سفید به خانه بخت می رود و با کفن بیرون می آید ، بنابراین چاره ای نبود جز سوختن و ساختن. تلاش های ف، ر برای ترک اعتیاد همسرش بی نتیجه ماند تا این که یک سال پیش، یعنی چند ماه پس از تولد فرزندشان، همسرش بر اثر ایدز فوت کرد. او به خانه پدر بازگشت، اما با رخت سیاه و بیماری ایدز و فرزندی که هنوز وضعیت آلوده بودن او به این ویروس مشخص نیست.

از ف، ر می پرسم: آیا خانواده ات از وضعیت فعلی تو اطلاع دارند؟ می گوید:نه، هیچ وقت هم نخواهم گفت، چون برخوردشان را با این موضوع می توانم پیش بینی کنم. بیشتر به خاطر دخترم، چون نمی خواهم از همین حالا طرد شود. او پس از فوت همسرش در حالی که با خانواده پدری زندگی می کند، برای تامین هزینه های زندگی خود و دخترش در یک کارخانه بسته بندی مواد غذایی مشغول به کار شده است! در حالی که اشک در قاب چشمانش حلقه زده، ادامه می دهد: ما خیلی دیر بچه دار شدیم اما متاسفانه زمانی این اتفاق افتاد که بدون آن که خودم بدانم، آلوده به ویروس ایدز شده بودم. بعد از زایمان و فوت همسرم، وقتی متوجه این موضوع شدم که کار از کار گذشته بود. دکترها می گویند اگر در همان ماه های اول بارداری متوجه شده بودم، می توانستم بچه را سقط کنم یا با استفاده از دارو تا حد زیادی احتمال ابتلای فرزندم را کاهش دهم. حالا منتظرم دخترم 18 ماهه شود. آزمایش ها در این سن نشان می دهند که آیا او هم آلوده شده است یا نه!

وقتی همه می ترسند شنیدن داستان زندگی قربانیان ایدز، از زمان و نحوه ابتلا تا مطلع شدن از موضوع و زندگی در سایه ایدز ناراحت کننده است، اما وقتی به تمام این دردها، درد طرد شدن و به انزوا کشیده شدن نیز اضافه می شود، آن وقت داستان ایدز تلخ تر می شود. ن، زاهدی 36 سال دارد. او در سال های نه چندان دور، نمونه یک زن خوشبخت و مثال زدنی بود. همسرش امیر، فارغ التحصیل یکی از دانشگاه های هند، به عنوان استاد دانشگاه مشغول به کار بود و فرزندانش در سایه عشق پدر و مادری که دخترعمو، پسرعمو بودند، دوران کودکی خود را سپری می کردند، اما امیر ناگهان به بستر بیماری افتاد. همه چیز با یک سرماخوردگی ساده شروع شد که با طولانی شدن مدت زمان آن، مشکوک به نظر می رسید. گرچه تشخیص بیماری، ابتدا دشوار به نظر می آمد، اما آزمایش های دقیق تر نشان داد امیر مبتلا به ایدز است. از آنجا که هیچ تردیدی درباره گذشته امیر وجود نداشت، عمل جراحی دندان و لثه که در دوران دانشجویی در هند انجام شده بود، تنها نقطه تاریک اما اثرگذار در ابتلای او به نظر می رسید. ن، زاهدی می گوید: امیر از نظر جسمی تحلیل می رفت اما آنچه بیشتر او را از پا انداخت، اخراجش از سازمان محل اشتغالش بود که در نهایت موجب شد تا از دانشگاه نیز استعفا دهد. به مرور که اقوام و آشنایان از موضوع مطلع می شدند، بیشتر از ما فاصله می گرفتند، حتا بعضی از آنها از ترس این که مبادا مجبور به ملاقات با ما شوند، تماس های تلفنی خود را هم قطع کردند. این وضعیت وقتی بدتر شد که آزمایش ها نشان داد من و پسر کوچکم هم آلوده شده ایم.

حرف که به اینجا می رسد، دیگر نمی تواند گریه اش را کنترل کند. اشک هایش را پاک می کند و ادامه می دهد: مدتی پس از مراسم تدفین همسرم، مسوولان مدرسه پسرم از من دعوت کردند تا سری به آنجا بزنم. اول فکر می کردم می خواهند درگذشت همسرم را تسلیت بگویند، اما این جلسه تبدیل به یک جلسه بازجویی درباره علت مرگ همسرم شد. وقتی به آنها گفتم همسرم بر اثر سرطان فوت کرده، گفتند ما با مرکز بهداشت منطقه تماس گرفتیم و مطمین هستیم که همسر شما به دلیل ایدز فوت کرده است. حتا آنها اطلاع دادند شما و پسرتان نیز آلوده شده اید. آنها به من گفتند خیلی خودخواه هستید که سلامتی این همه انسان را به خطر انداخته اید. هرچه زودتر باید پسرتان را از این مدرسه ببرید و درباره ادامه تحصیل او تصمیم دیگری بگیرید. زندگی با راز 20 ساله برخی افراد مبتلا به ایدز همچنان که به نمونه هایی از آنها اشاره شد، بدون پیش بینی این موضوع و با پنداری شبیه به بسیاری از ما که این بیماری را همیشه دور از خود فرض می کنیم، آلوده شده اند.

همه آنها وقتی اولین بار متوجه بیماری خود شدند، ترسیدند و خود را در پایان راه زندگی تصور کردند. اما ایدز بیماری ای است که گرچه تاکنون درمانی برای آن کشف نشده، اما راه های پیشگیری و درمان های کنترل کننده برای مبتلایان به آن وجود دارد؛; چنانچه بهروز، س 20 سال است که به قول خودش مثبت است. اما در تمام این سال ها مثل باقی افراد و حتا بهتر از آنها زندگی می کند. زندگی برای او فرصتی است که باید از لحظات آن لذت ببرد. او که مدرس زبان انگلیسی است، با بیماری اش مشکل خاصی ندارد، تنها مساله او در تمام این سال ها مطرح کردن این موضوع با خانواده اش است؛; خانواده ای که نمی دانند علت امتناع او از ازدواج چیست.

بهروز، وقتی که دانشجو بود، بر اثر تصادف در بیمارستان بستری شد و مدتی طولانی در حالت کما به سر برد. پزشکان معتقد بودند که بازگشت او به زندگی و حیات دوباره اش چیزی جز معجزه نیست، غافل از این که معجزه حیات او با ویروس ایدز همراه بود؛; ویروسی که با تزریق خون آلوده در بیمارستان به او منتقل شد. درد مشترک، زندگی مشترک برخلاف باور عمومی، هنوز برخی از بیماران مبتلا به ایدز با وجود تمام رنج های روحی و جسمی، امیدهای زیبایی به زندگی دارند. ازدواج، واژه ای نیست که در دنیای ایدز به طور مطلق خط بخورد، چنانچه حامد و سمیرا که هر دو آلوده به ایدز هستند، یک سال است که زندگی مشترک خود را با توجه به توصیه های پزشکی آغاز کرده اند. حامد که اهل هنر است، در دوره خدمت سربازی به علت خالکوبی در پادگان آلوده شده و سمیرا نیز که برادر معتادی داشته، وقتی به طور اتفاقی با سرنگ آلوده او تماس پیدا کرده، مبتلا شده است. آنها از زندگی خود راضی هستند و مساله مشترکشان برای هر دوی آنها قابل درک است.

حامد در بخش مربوط به بیماری ایدز یکی از بیمارستان های تهران مشغول به کار است و به صورت داوطلبانه کلاس های آموزش هنر برای بیماران برگزار می کند. آنها در زندگی مشترکشان مشکل خاصی ندارند، جز آن که بهتر است به بچه دار شدن فکر نکنند. آخرین آمار آخرین آمار مبتلایان به ایدز از سوی دانشگاه های علوم پزشکی، خدمات بهداشتی و درمانی سراسر کشور، 17 هزار و 815 نفر اعلام شده است؛; 8/93 درصد آن را مردان و 2/6 درصد آن را زنان تشکیل می دهند. اما بنا به اظهارات محرز عضو کمیته کشوری مبارزه با ایدز، گرچه تاکنون تعداد 17 هزار بیمار مبتلا، ثبت شده است اما تخمین زده می شود، 90 هزار بیمار ایدزی در کشور وجود داشته باشند. بنابراین اطلاع رسانی که منجر به واقع بینی و در نهایت اقدام به موقع می شود، تنها با ارایه آمارهای غیرواقعی حل نمی شود و این آمارهای پایین از اثرگذاری واقعیت پنهان ایدز کم نمی کنند. درد پنهان بدنامی بیماری ایدز باعث پایمال شدن حقوق اجتماعی افراد آلوده به این ویروس می شود. جامعه، افراد آلوده به ویروس ایدز (HIV) را طرد و از فعالیت های اجتماعی محروم می کند. اینها همه پیامدهای ناآگاهی جامعه است. در چنین شرایطی، ایدز قرنطینه ای می شود که افراد مبتلا و نزدیکان آنها با انزوای آن رانده می شوند و این افراد در اوج درد و احساس نیاز به همدردی، طرد می شوند.

همین برخوردها در مواردی موجب شکل گیری حس انتقام جویی در برخی از آنها می شود و از آنجا که در ظاهر افراد مبتلا، نشانه های خاصی درخصوص بیماری وجود ندارد، می توان گفت، ایدز هم نفس با همه ما در جامعه زندگی می کند یا باید آن را بپذیریم و با مبتلایان آن همراه شویم یا در بی خبری و زیر سایه تهدید این بحران، زندگی کنیم. اگر این بیماران در طرح مساله خود راحت باشند، اگر حس اعتماد متقابل میان آنها و سایر افراد ایجاد شود، علاوه بر این که روحیه آنها در مواجهه با این بیماری تقویت می شود، جامعه نیز از تبعاتی که ممکن است از طرد شدن این بیماران پیش آید، نجات پیدا می کند.