واکنشهای دارویی

واکنشهای مغایر و ناخواسته ی داروها بینهایت عادی هستند و غالباً; در پوست مشاهده می شوند و کمتر در ارگان های دیگر مورد توجه واقع می شوند. واکنشهای دارویی ممکن است از داروهایی نتیجه شوند که به طور موضعی و یا به طور سیستمی تجویز می شوند.

مکانیسم واکنشهای دارویی در رابطه با مصرف داروها با دوز بالا (Over Dosages) است که تولید سمیت در انسان و حیوانات نموده و بعضی اوقات امکان به وجود آمدن عمل فارماکولوژی ناخواسته ی دارو را در دوزاژ معمولی سبب می شود که این وضعیت را اثرات جانبی (Side Effects) می خوانند. تجویز دو دارو و یا تعداد بیشتری از داروها به طور همزمان اثر یک یا هر دو دارو را به علت تداخل بین داروها تغییر می دهد. دارو ممکن است تولید یکی از چهار نوع واکنش آلرژیک کلاسیک را بنماید که آنها را به نوع I و تا IV تقسیم می نمایند و امکان دارد که واکنشهای آلرژیک را در همان فرد در زمانهای متفاوت به وجود آورد.

افراد مختلف ممکن است پاسخ غیر اختصاصی به داروها نشان دهند. این عدم تعادل اکولوژیکی در حساسیت کیفی غیر طبیعی نسبت به داروها (Idiosyncrasy Ecological Imbalance) به وسیله ی داروهای مختلف و به واسطه ی تغییر تعادل طبیعی میکروارگانیسم در پوست و در رابطه با وضعیت تراتولوژیک و تراتوژنیک و سایر عیوب جنینی است که این مسأ;له به علت استفاده ازداروهای مختلف به خوبی مشخص شده است.

واکنشهای دارویی دارای انواع زیادی هستند که مهمترین آنها به شرح زیر خلاصه می شوند.

▪ بثورات یا راشهای پوستی:

این نوع راش پوستی از عادی ترین بثورات پوستی است. جراحات در این وضعیت به صورت ماکول های سرخ مخملکی شکل یا ماکول های پاپولی دیده می شود که معمولاً; به صورت متقارن پراکنده بوده و عموماً; با مصرف آمپی سیلین، جنتامایسین، فنیل بوتازون، طلا، جیوه و سولفونامید ها مشاهده می گردند.

▪ کهیر:

کهیر به وسیله ی نوع Iیا نوع III واکنش آلرژیک تولید می شود. بعضی از داروها به طور مستقیم به عنوان آزاد کننده های هیستامین عمل می نمایند. داروهایی که عموماً; سبب کهیر می شوند عبارتند از: پنی سیلین، آسپیرین، باربیتورات ها، هیدرالازین، سولفونامیدها، کدیین و مورفین. کهیر ممکن است با واکنشهای بیماری سرم یا آنافیلاکسی سیستمی همراه شود.

▪ راشهای دارویی ثابت:

راشهای دارویی ثابت جراحات مخاط در دوایری هستند که به طور مقاوم در هر محل تجویز داروی آلرژنیک عود می نمایند. این بثورات به وسیله ی تظاهر اشکال مدور یا بیضوی و به صورت لکه های قرمز تیره یی که سریعاً; برجسته می شوند و خارش دار و حتی به صورت جراحات پوستی برآمده شکل می گیرند مشخص می شوند. التیام جراحات لکه یی، هیپرپیگمانتاسیون بر جای می گذارند. داروهای عادی مسوول بثورات ثابت عبارتند از: تتراسیکلین ها، سولفونامیدها، باربیتورات ها، فنول فتالیین و سالسیلات ها.

▪ بثورات لیکنی شکل:

داروهای عادی سبب بثورات لیکنی عبارتند از فلزات سنگین، PAS، استرپتومایسین، INH، تولیوتامید، کلروپروپامید و متیل دوپا.

▪ درماتیت ورقه ورقه شدن پوست و ریزش آن:

داروهای عادی مولد درماتیت ورقه ورقه شدن و ریزش پوست شامل: طلا، جیوه، باربیتورات ها، سولفانامید ها، فنیل بوتازون، PAS و هیدانتویین می باشند.

▪ بثورات آکنه فرم:

بثورات آکنه فرم عموماً; به وسیله ی ACTH،کورتیکواستروییدها، آندروژن ها، INH، داروهای ضد بارداری خوراکی، یدایدها و برومیدها به وجود می آیند.

▪ پیگمانتاسیون:

عادی ترین داروهای مسوول پیگمانتاسیون عبارتند از: تتراسیکلین ها، ماینوسیکلین ، کلوکین، مپاکرین، فلزات سنگین، کلوفازیمین و کلروپرومازین.

▪ بثورات برآمده پوستی:

واکنش داروهای مولد بثورات برآمده پوستی ممکن است به علت مصرف باربیتورات ها، سولفونامیدها، مپروبامات، نالی دیکسیک اسید و نیترازپام به وجود آیند. بثورات پمفیگوس مانند ممکن است به وسیله ی پنی سیلامین، بتابلوکرها وکاپتوپریل به وجود آیند.

▪ چند فرمی اریتم مخملکی شکل:

داروهای مولد شامل باربیتورات ها، سالیسیلات ها، سولفونامیدها، پنی سیلین و هیدانتویین می باشند.

▪ بثورات اگزماتوز:

این قبیل بثورات ممکن است به وسیله ی متیل دوپا، سولفونامیدها، فنیل بوتازون، سولفونیل اوره ها حادث شوند.

▪ سندرم لوپوس اریتماتوز مانند:

داروهایی که می توانند تولید سندرم لوپوس اریتماتوز مانند نمایند عبارتند از پروکایینامید، هیدرالازین، INH و پنی سیلامین.

بثورات به وجود آورنده ی عوارضی که با پیدایش لکه های ارغوانی روی پوست و مخاطها مشخص می شوند. داروهای مولد وضعیت پورپوریک شامل ارسنیک، باربیتورات ها، کلونیدین، سولفونامیدها، مپروبامات ها هستند.

▪ گره های اریتم مخملکی شکل:

این قبیل عوارض به وسیله ی تظاهر اریتم مخملکی شکل، درد و نودول های ظریف که معمولاً; روی پا ظاهرمی شوند مشخص می گردند. عادی ترین علل آن عفونت استرپتوکوکسی، سل و سارکوییدوز شناخته شده اند.

هیستوپلاسموز و داروهایی نظیر سولفونامیدهاو داروهای ضد بارداری خوراکی از دیگر عوامل به وجود آورنده ی این عارضه به شمار می روند.

▪ طاسی و ریزش موی سر:

این حالت ممکن است به وسیله ی آنتی متابولیت آنتی کوآگولانت ها، آنتی تیروییدها و داروهای ضد بارداری خوراکی به وجود آیند.

▪ حساسیت نسبت به نور:

واکنش دارویی ممکن است فتوتوکسیک یا فتوآلرژیک باشد. داروهای مختلفی که سبب حساسیت نسبت به نور می شوند عبارتند از پسورالن، سولفونامیدها، گریزوفولوین ها، تتراسیکلین ، فنوتیازین و تیازیدها.

▪ بثورات پی تیریازیس روزه آ مانند:

داروهایی که سبب بثورات پیتریازیس روزه آ مانند می شوند عبارتند از طلا، بیسموت، باربیتورات ها و کاپتوپریل.

▪ نکرولیز اپیدرمی سمی:

این عارضه با اریتم مخملکی شکل در پوست ظریف و جراحت پوستی وسیع پوست که سطح خاصی مثل یک آبگونه را بر جای می گذارد مشخص می شود. داروهای عادی مسوول این وضعیت عبارتند از دی فن هیدانتویین، فنیل بوتازون، کلروپروپامید و سولفونامیدها.

▪ تشخیص:

تشخیص واکنش های دارویی مبتنی بر جزییات سابقه بوده و از طریق معاینه ی بالینی باتوجه به علایم درمانگاهی ذکر شده صورت می گیرد. تستهای آزمایشگاهی تقریباً; می توان گفت که بی ارزش هستند و بنابراین استفاده از آنها توصیه نشده است.

تشخیص معمولاً; مبتنی بر نتیجه ی حاصله از ادامه ندادن مصرف دارو بوده و در بعضی موارد ممکن است امکان این مسأ;له به وجود آید که به وسیله ی تجویز یک دوز چالنج دارو در تاریخ بعدی این عارضه را تأ;یید کرد.

▪ درمان:

اکثریت زیادی از بثورات حاصله از تجویز داروها در عرض چند روز از زمان توقف مصرف دارو فروکش می نمایند. موارد خفیف تر نیاز به درمان علامتی به فرم آنتی هیستامین های خوراکی وبه کار بردن موضعی عوامل تسکین دهنده مثل لوسیون کالامین دارند. واکنش های شدید باید با استفاده از کورتیکواستروییدهای سیستمی درمان شوند.