غربالگری عادات نامتعادل

برگزاری چهارمین همایش سالانه انجمن سرطان ایران می تواند بهانه خوبی برای پرداختن به موضوع سرطان باشد. هر یک از ما آنقدر نام سرطان را شنیده ایم و آنقدر برای مان عادی شده که روز به روز حساسیت مان نسبت به آن کمتر می شود. این که بشنویم یکی از دوستان نزدیک یا آشنایان دور، مبتلا به نوعی سرطان شده، اگرچه مثل هر بیماری سخت دیگری ما را متأ;ثر می کند اما دیگر برای ما غیرمنتظره نیست. این مسیله تا حدی هم به شیوع و افزایش ابتلا به سرطان و هم به افزایش آگاهی مردم راجع به این بیماری باز می گردد. از سوی دیگر پیشرفت علم موجب شده امید بیشتری راجع به نجات و مداوای بیماران سرطانی وجود داشته باشد و نگاه مردم نسبت به این بیماری، دیگر در قالب یک بیماری لاعلاج نباشد.

● پیشگیری

با وجود همه دستاوردهای علم پزشکی در زمینه های مختلف، توصیه اصلی پزشکان و متخصصان همواره بر اهمیت پیشگیری و مراقبت برای جلوگیری از ابتلا به بیماری، محوریت داشته است. زمینه های جلوگیری از ابتلا به سرطان نیز جز با شناخت بیماری و آگاهی نسبت به انواع و میزان شیوع آن، ایجاد نمی شود. دکتر رضا ملایری، فوق تخصص خون و انکولوژی از اتریش و انگلستان، معتقد است در جامعه ما علاوه بر افزایش تشخیص بیماری ها و توجه مردم نسبت به سلامتی شان با توجه به پیشرفت امکانات، میزان ابتلا به سرطان نیز بیشتر شده است: وقتی در جامعه ای میانگین سنی، همراه با تغییرات سبک زندگی، رو به افزایش باشد طبیعی است که خطر ابتلا به بیماری افزایش یافته و آمار مبتلایان به سرطان بیشتر می شود.

دکتر ملایری که مسیولیت بخش شیمی درمانی مرکز پزشکی خاص را برعهده دارد، معتقد است، در حال حاضر برای بسیاری از سرطان ها طول عمر بالای دو سال پس از بروز وجود دارد: در میان سرطان های خاص بانوان، 30 درصد مربوط به سرطان سینه است. در سطح جهانی سرطان پروستات در مردان در اولویت است، اما در ایران سرطان های مربوط به دستگاه گوارش، خصوصاً; معده و روده بزرگ شایع تر است.

دکتر ایرج خسرونیا، رییس هییت مدیره جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران، شیوع سرطان را در همه دنیا باتوجه به بالا رفتن سن، در حال افزایش می داند و می گوید: سرطان در مناطق رو به توسعه بیشتر می شود و افزایش پیدا می کند که ریشه های آن را باید در فرهنگ تغذیه جوامع جست وجو کرد. روی آوردن به مصرف غذاهای فریزری و کنسروی و غذاهای آماده (فست فودها)، کار کردن در مناطق آلوده و شرایط نامناسب و قرار گرفتن در معرض آلاینده ها احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می دهد. به عقیده این متخصص بیماری های داخلی و گوارش و عضو هییت علمی دانشگاه شهید بهشتی، در بعضی مناطق ایران به دلیل موادی که از کشورهای همسایه وارد می شود، سرطان مری شیوع دارد.

اعتیاد به سیگار و دخانیات یکی از علل اصلی تخریب دستگاه تنفسی، تأ;ثیرگذاری بر دستگاه گوارش و ابتلا به سرطان ریه برشمرده می شود. دکتر خسرونیا درباره سن درگیر با دخانیات می گوید: پیش از این سن افرادی که سیگار می کشیدند بالای 25 سال بود، اما هم اکنون در دوران راهنمایی و دبیرستان هم نوجوانانی را می بینیم که گرفتار دخانیات هستند، بنابراین با بروز عوارض بیشتر، شاهد ابتلا به سرطان در افراد بیشتر و در سنین پایین تر از قبل هستیم.

● شیوع

در گزارش کشوری ثبت موارد سرطانی که پنج ماه پیش اداره سرطان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی منتشر کرده است، مرگ ایرانی ها به خاطر سرطان معده در رتبه اول مرگ و میرهای ناشی از انواع سرطان ها قرار دارد. به نظر دکتر پرویز دریایی، دبیر انجمن علمی جراحان عمومی ایران و رییس درمانگاه انستیتوکانسر بیمارستان امام خمینی (ره)، از آنجا که درباره سرطان معده هنوز طرح غربالگری در کشور ما وجود ندارد، تشخیص اولیه این بیماری با مشکل روبه رو است و موجب می شود بیماران در مراحل پیشرفته به پزشک مراجعه کنند و در نتیجه درمان آنها دشوارتر می شود: در حال حاضر سرطان پوست، اولین و شایع ترین نوع سرطان است اما سرطان معده از نظر ناتوانی و مرگ و میر چه در زنان و چه در مردان شیوع بالایی دارد. این سرطان علامت مشخصی ندارد اما خود را به صورت سوء هاضمه و بی اشتهایی به مواد پروتیینی نشان می دهد و درد و لاغری و بی اشتهایی زمانی بروز می کند که بیماری رشد کرده و توسعه یافته است. تا به حال مشخص شده مردم مناطقی که بیشتر از مواد غذایی تند و دودی استفاده می کنند و دارای زمینه ارثی به همراه عوامل محیطی و فاکتور چاقی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان معده هستند.

میزان خطر ابتلا به انواع سرطان در سنین مختلف، متفاوت است. دکتر خسرونیا در این باره می گوید: سرطان خون و مغز استخوان در افراد تا 20 سال، سرطان سینه در زنان و خون در مردان، در افراد 20 تا 39 سال، سرطان سینه در زنان و ریه در مردان در 40 تا 59 سال و سرطان ریه و پروستات در 60 تا 79 سال بیشتر دیده می شود.

● سن و معاینات مرتب

33 درصد سرطان های مردان در دنیا، پروستات و 32 درصد سرطان های زنان، سینه است: هر چه سن بالاتر برود، احتمال ابتلا به سرطان پروستات بیشتر می شود. بر اثر تحریک، ضربه، زمینه ژنتیک و اختلالات هورمونی و عفونت ها احتمال ابتلا به سرطان سینه بیشتر می شود.

سرطان روده بزرگ بیماری ای است که مردم کشور ما را بسیار رنج داده و در ایران آمار بالایی دارد: بعضی سرطان ها پنج تا شش سال به بدن فرصت زنده ماندن می دهند. این زمان در سرطان پروستات، 10 سال هم می شود، اما سرطان پانکراس (لوزالمعده) ظرف یک سال بیمار را از پا درمی آورد. سرطان خون در اطفال و جوانان بیشتر است و زمینه ارثی دارد. دو نوع حاد سرطان خون در سنین کودکی باعث مرگ می شود.

به مردان بالای 40 تا 50 سال توصیه می شود هر سال برای معاینه به پزشک مراجعه کنند تا پیش از آن که عفونت سرطان پروستات در بدن پخش شود بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود. دکتر خسرونیا می افزاید: کشنده ترین نوع سرطان، سرطان دستگاه اورولوژی است که مانند سرطان مثانه، تحت تأ;ثیر سبک زندگی است.

سرطان پوست به عقیده دکتر خسرونیا مانند سرطان های دستگاه گوارش، از شایع ترین انواع سرطان است که به دلیل تحریک پوست، اختلالات داخلی و دستکاری های پوست می تواند بروز کند: آفتاب گرفتن بیش از حد می تواند خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهد. وقتی سبک زندگی مان به گونه ای تغییر کرده که آسیب پذیری مان نسبت به بیماری ها افزایش پیدا کرده است در این شرایط باید به نکاتی توجه داشته باشیم که به سادگی می توانند ما را از خطر دور کنند، مثلاً; وقتی گوشت تازه می خریم، آن را تازه مصرف کنیم و از فریزری کردن آن بپرهیزیم. مصرف محدود ادویه جات نیز از تحریک مخاط دستگاه گوارش پیشگیری می کند.

● برنامه های غربالگری

در زنان سرطان دهانه رحم و سرطان سینه از شایع ترین سرطان ها است که به گفته دکتر عبدالرضا معادی، مدیرعامل مرکز پزشکی خاص، با اجرای مرحله اول طرح آموزشی و پیشگیری از سرطان پستان و دهانه رحم، با بررسی بیماران مشخص شده، در کنار درمان، طرح هایی در زمینه تشخیص زودهنگام بیماری ها، پیشگیری از بروز آنها و آموزش های لازم و مراقبت های اولیه می تواند در جلوگیری از بروز این سرطان ها مؤ;ثر باشد.

دکتر ملایری، سرطان دهانه رحم را در صورتی صددرصد قابل درمان می داند که در مراحل اولیه تشخیص داده شود: غربالگری با تست پاپ اسمیر، سالی یک بار برای بانوان بالای 40 سال لازم است تا پیش از شدت گرفتن و پخش شدن بیماری، درمان آن را شروع کرد.

اگرچه در مورد سرطان دهانه رحم نیز طرح جامعی وجود ندارد، اما مانند بیماری های دیگر، در وهله اول خود شخص است که به عقیده دکتر خسرونیا می تواند با اصلاح رژیم غذایی، مراجعه برای چک آپ سالیانه و معاینات دقیق و عدم استعمال دخانیات، بیماری را پیش از آن که عوامل به وجود آورنده اش تأ;ثیر نهایی خود را بر بدن بگذارند، کنترل کنند و اقدامات لازم را به عمل آورند.