تشنج ناشی از تب کودک

در حدود 2 تا 4 درصد کودکان کمتر از 5 سال، حداقل یک بار دچار تشنج در اثر تب می شوند، به عبارتی دیگر از هر 100 کودک، 2 تا 4 نفر در طی 5 تا 6 سال اول زندگی خود، متعاقب تب دچار تشنج می شوند.

این نوع تشنج شایع ترین علت وقوع تشنج در این گروه سنی می باشد و متأ;سفانه به دلیل عدم شناخت کافی والدین از این حالت، مشکلات روحی و روانی و حتی مادی در خانواده ها به وجود می آید.

▪ چرا تب باعث تشنج می شود؟

ـ اصولاً; تب بسیار شدید( بالاتر از 41 درجه ی سانتیگراد) در بسیاری از افراد(در هر سنی) باعث بروز تشنج می شود. علت این مسیله احتمالاً; افزایش حساسیت و تحریک پذیری سلول های عصبی مغز است. اما آنچه که به عنوان بیماری تشنج ناشی از تب شناخته می شود، با این مسیله متفاوت است، زیرا اولاً; این نوع تشنج در تب های پایین تر از 41 درجه سانتیگراد اتفاق می افتد، ثانیاً; فقط در کودکان کمتر از 6 سال بروز می کند و ثالثاً; هر نوع تبی نمی تواند موجب این بیماری شود.

▪ اهمیت بیماری تشنج ناشی از تب در چیست؟

ـ زمانی که تشخیص داده می شود کودکی در اثر تب، تشنج کرده است، دو مسیله مهم و اساسی برای ما مشخص می شود: اولاً; اینکه مطمین شده ایم به جز تب، هیچ یک از علل به وجود آورنده تشنج وجود ندارد، یعنی نه مغز عفونت کرده است نه ضایعه عصبی (نظیر خونریزی، ضربه مغزی)، نه اختلالات متابولیک( نظیر کاهش قند خون، کاهش کلسیم و کاهش سدیم خون) و نه مسمومیت دارویی، هیچ یک وجود ندارند. ثانیاً; این که خیال مان راحت می شود که در آینده تقریباً; هیچ عارضه و ضایعه ی جدی در کودک به وجود نخواهد آمد.

▪ آیا هر تشنجی ناشی از تب است؟

ـ خیر، یکی از علل اصلی و مهم تشنج( در هر سنی) عفونت پرده های مغز (موسوم به مننژیت) و گاهی عفونت بافت مغز(موسوم به آنسفالیت) است و این حالت، اکثراً; همراه با تب است و در چنین حالتی هرگز اصطلاح تشنج ناشی از تب به کاربرده نمی شود. به عبارت دیگر یکی از شرایط اصلی برای این که بگوییم کودکی در اثر تب تشنج کرده است، این است که مغز عفونت نکرده باشد.

▪ آیا ممکن است تشنج ناشی از تب در هر سنی اتفاق افتد؟

ـ خیر، اکثر موارد این نوع بیماری در سنین 5/1 تا 2 سالگی اتفاق می افتد، اما ممکن است در هر سنی از 6 ماهگی تا 5 سالگی نیز رخ دهد. ولی اگر تشنجی قبل از 6 ماهگی و یا پس از 5 سالگی بروز کند، دیگر بیماری تشنج ناشی از تب نبوده و حتماً; بایستی به دنبال علت آن بود(البته موارد بسیار نادری گزارش داده است که پس از 3 ماهگی و تا 9 سالگی نیز اتفاق افتاده است).

▪ آیا هر نوع عفونتی که باعث تب شود( به غیر از عفونت مغز) می تواند موجب تشنج شود؟

ـ خیر، در حدود 75 درصد موارد تشنج ناشی از تب، منشأ; و علت تب شناخته می شود و در چنین مواردی عفونت هایی که مسبب این حالت می باشند عبارتند از: عفونت گوش میانی(32درصد موارد)، عفونت های مجاری تنفس فوقانی از جمله: سرماخوردگی، گلودرد یا فارنژیت (12% موارد)، عفونت های ویروس جلدی(نظیر سرخک، سرخجه و ...، 12درصد موارد) عفونت های کلیه و مجار ادرار( کمتر از 10درصد موارد)، عفونت ریه(2درصد موارد) و عفونت های دستگاه گوارش(1 درصد موارد).

▪ آیا تزریق واکسن می تواند موجب تشنج وابسته به تب شود؟

ـ بلی، ولی احتمال آن بسیار کم می باشد و فقط 2 درصد موارد تشنج وابسته به تب را تشکیل می دهد.

به علت دیگر از هر 10 هزار کودکی که واکسن می زنند( پس از سن 6 ماهگی) و تب می کنند، ممکن است 4 تا 8 نفر دچار تشنج ناشی از تب شوند. این حالت بیشتر متعاقب واکسن ثلاث( یک تا دو روز بعد از آن) و یا سرخک( گاهی 7 تا 10 روز بعد از آن) اتفاق می افتد. در اینجا بایستی به والدین متذکر شد هیچ نگرانی در رابطه با این موضوع نداشته باشند، زیرا اولاً; این حالت بسیار کم اتفاق می افتد. ثانیاً; همانند سایر حالات تشنج ناشی از تب، هیچ عارضه عصبی جسمی و روحی بر جای نمی گذارد. ثالثاً; خطرات حاصل از عدم تزریق واکسن( و در نتیجه ابتلا به بیماری های مربوطه) صدها برابر بیشتر از یک تشنج بی عارضه است. رابعاً; در صورتی که زمینه این بیماری در کودک شما وجود داشته باشد با تجویز استامینوفن توسط پزشک و جلوگیری از تب(همزمان با تزریق واکسن) احتمال بروز چنین حالتی تقریباً; از بین خواهد رفت.

▪ آیا رابطه ای میان شدت تب و احتمال بروز تشنج وجود دارد؟

ـ تا حدودی بلی. اکثر موارد تشنج ناشی از تب در درجه حرارت بدن بیش از 39 درجه سانتیگراد اتفاق می افتد. اما در حدود 25 درصد موارد نیز در تب بین 38 تا 39 درجه سانتیگراد رخ می دهد.

▪ در چه زمانی از شروع تب، امکان بروز تشنج بیشتر است؟

ـ در اکثر موارد، تشنج در اوایل بیماری و بروز تب اتفاق می افتد. بطوری که 75 درصد موارد در 12 ساعت اول و 80 درصد موارد در 24 ساعت اول بروز تب اتفاق می افتد. به ندرت ممکن است موقع کاهش درجه حرارت بدن نیز تشنج رخ دهد. در حدود 15 درصد موارد تشنج ناشی از تب، تشنج قبل از شروع تب بروز می کند.

▪ در صورت وقوع، تشنج چه مدت طول می کشد؟

ـ اکثر موارد تشنج در کمتر از 3 دقیقه به طور خود به خود پایان می یابد. در موارد بسیار کمی ممکن است 10 دقیقه یا بیشتر طول بکشد.

▪ آیا تشنج وابسته به تب، ارثی است؟

ـ همانند اکثر بیماری ها، این حالت نیز تحت تأ;ثیر ارث می باشد، اما تأ;ثیر آن چندان زیاد نیست. دیده شده است که 10 درصد خواهران و برادران کودک مبتلا به تشنج وابسته به تب دارای زمینه یا سابقه تشنج می باشند.

▪ تشنج وابسته به تب چه خصوصیاتی دارد؟

ـ تشنج ناشی از تب دارای خصوصیات زیر است:

1) تقریباً; هرگز قبل از 6 ماهگی و پس از 6 سالگی اتفاق نمی افتد.

2) هرگز عفونت یا بیماری مغزی که بتواند باعث تشنج شود، وجود ندارد.

3) به جز تب، هیچ عامل دیگر به وجود آورنده تشنج، وجود ندارد.

4) تقریباً; هرگز ضایعه عصبی، جسمی و روحی در اثر آن به وجود نمی آید.

5) معمولاً; در ساعات اولیه ی افزایش درجه حرارت بدن اتفاق می افتد.

6) با کاهش تب، تشنج نیز کنترل می شود.

▪ در کودک یک ساله ای که تشنج کرده و تب دارد آیا گرفتن آب کمر(مایع مغزی نخاعی) لازم است؟

ـ قبل از این که به این سؤ;ال پاسخ دهیم، بهتر است ابتدا ماهیت مایع مغزی نخاعی را بشناسیم. در داخل مغز و نخاع یک مایع شفاف(همانند آب) موسوم به مایع مغزی نخاعی وجود دارد که توسط قسمت های مختلفی از مغز، از خون ساخته می شود. مقدار مایع مغزی نخاعی در یک شخص بالغ بین 120 تا 200 میلی لیتر، در یک نوزاد تازه متولد شده 5 میلی لیتر و در یک کودک یک ساله حدود 50 میلی لیتر است. مایع مغزی نخاعی دایماً; در حال بازسازی است، به طوری که در یک شخص بالغ روزانه 750 میلی لیتر مایع مغزی نخاعی ساخته می شود و با خون مبادله شده تعویض می شود. در یک کودک یک ساله روزانه 250 میلی لیتر از این مایع ساخته می شود.

مقدار مایعی که جهت آزمایش گرفته می شود بین 2 تا 5 میلی لیتر است و کاهش این مقدار از مایع مغزی نخاعی هیچ مشکلی جدی به وجود نیاورده و در کمتر از یک ساعت مجددا ساخته می شود. در حال عادی تنها عارضه ای که ممکن است اتفاق افتد، سردرد است که با دراز کشیدن و مصرف مایعات در طی چند ساعت تا حداکثر چند روز از بین می رود و هرگز باعث کاهش قدرت باروری شخص نمی شود.