کم شنوایی چه تاثیری بر زبان و گفتار دارد ؟

افت شنوایی اثرات متفاوتی بر روی میزان درک ، گفتار و زبان افراد و عملکردهای آنان دارد. این اثرات بر روی افراد مختلف، فرق می کند. این امر دوعلت دارد :

1) اینکه ضایعات شنوایی به علتهای متفاوتی ایجاد می شوند .

2) اینکه عوامل اجتماعی و روانی بسیاری در زندگی افراد وجود دارد که اثرات افت شنوایی را تعدیل می کند .

مهمترین جنبه کم شنوایی ، اثر آن بر توانایی های ارتباطی افراد است .میزان تاثیر کم شنوایی بر گفتار کودک بستگی به این عوامل دارد :

- سن شروع کم شنوایی

- سن تشخیص کم شنوایی

- میزان کم شنوایی

- علت بروز کم شنوایی

- جنس و نژاد کودک

هر چه سن شروع کم شنوایی کمتر و میزان کم شنوایی بیشتر باشد اثرات سوء آن بر گفتار کودک بیشتر است . کودک عادی از ابتدای نوزادی دایما" صداها را می شنود و بتدریج زبان را فرا می گیرد و در حدود 5/3 سالگی به حداکثر مهارت زبانی دست می یابد در حالی که کودک کم شنوا از زمان تجویز سمعک این اصوات را می شنود . افراد کم شنوا را بر حسب سن ابتلا به کم شنوایی به گروههایی تقسیم می کنند .

اگر کم شنوایی پیش از 3 سالگی ایجاد شده باشد آنرا کم شنوایی پیش از زبان آمـوزی می گویند و اگر کم شنوایی پس از 3 سالگی ایجاد شده باشد آنرا کم شنوایی پس از زبان آموزی می گویند . حال اثرات کم شنوایی را در هریک از این گروهها جداگانه بررسی می کنیم:

● کودکان کم شنوای پیش از زبان آموزی :

بیشتر افراد دچار این نوع کم شنوایی هستند و ویژگی های این گروه به خصوص در ارتباطات اجتماعی شان با دیگر گروهها فرق می کند . در حقیقت بروز کم شنوایی سه نسل را متاثر می کند :

1) والدین ناشنواها

2) خود ناشنواها

3) فرزندان افراد ناشنوا

غالبا" والدین افراد ناشنوا و فرزندان آنان شنوا هستند بنابراین این افراد بین دو نسل والدین خود و فرزندان خود ، اجتماع تنهایی هستند .

والدین کودکان کم شنوا بیشترین تاثیر را در ارتباطات اجتماعی آنان دارا هستند . والدین ممکن است شنوا یا ناشنوا باشند :

- والدینی که خود ناشنوا باشند ، معمولا" خیلی هشیارتراند و زودتر ناشنوایی کودکشان را تشخیص می دهند و کودکان آنان غالبا" خیلی زود مثل زبان مادری شان از زبان اشاره استفاده می کنند و از همان کودکی حرکات دستی دارند .

- اما در 90% موارد ، والدین خود شنوا هستند . این دسته از والدین ، پیش از تشخیص ناشنوایی فرزند خود غالبا" ماهها با خود تقلا می کنند و پس از تشخیص قطعی دچار ضربات روحی شدیدی می شوند . این گروه بیشتر با کودکان خود حالت معلم مانند دارند ، از کودکشان انتظار زیادی داشته ، انعطاف پذیری شان کمتر است و به دلیل احساس ناتوانی در برقراری ار تباط با کودکشان معمولا" ارتباط مناسبی با وی ندارند .

● اثرات کم شنوایی :

1) رشد زبانی

میزان کم شنوایی و سن شروع آن اهمیت بسیاری در رشد زبانی کودک دارند . زیرا برای دستیابی به رشد زبانی ، یک سن بحرانی زبان آموزی داریم . به این معنا که چند سال اول زندگی هر کودک برای یادگیری زبان وی اهمیت اصلی را دارند و پس از آن زبان آموزی بسیار مشکل صورت می گیرد . بنابراین حتی یک کم شنوایی خفیف هم می تواند اثرات عمیقی بر روی گفتار کودک داشته باشد .

کودکان کم شنوا در درک زبان و دریافت گفتار دچار مشکلات عدیده ای هستند . این کودکان بیشتر روی اسامی و افعال تاکید دارند و معمولا" در درک حروف اضافه ، اشاره و ضمایر اشکال دارند و دستور زبان شان ضعیف است زیرا بخشی از اصوات گفتاری را اصلا" نمی شنوند یا بطور ناقص می شنوند .

مادران شنوا معمولا" بیشتر از آنکه روی مفاهیم و جنبه های معنایی گفتار کودک ناشنوا تکیه کنند ، روی لحن و شـکل صحبـت آنهـا تکیـه می کننـد و سبـب تاخیر در رشد گفتاری کودک خود می شوند .

2) زبان نوشتاری که خود دو امر خواندن و نوشتن را در بر می گیرد :

خواندن :

ارتباط مستقیمی بین توانایی خواندن و میزان افت شنوایی کودک وجود دارد . هر چه افت بیشتر باشد توانایی خواندن ضعیف تر است .

افراد ناشنوا درک درستی از ترکیب جملات ندارند ، در دستور زبان مشکل دارند و به خصوص جملات مجهول یا ترکیبات پیچیده را نمی فهمند . افراد کم شنوا غالبا" مطلب را جمله به جمله می فهمند .

● نوشتن :

ناشنواها در نوشتن مشکل دارند و این بدلیل اشکال در لغت معنی و ترکیب است. در کل توانایی خواندن کم شنواها بهتر از نوشتن آنان است چون در مورد خواندن ، از برخی جملات برای فهم بقیه مطلب استفاده می کنند .

برای بهبود توانایی خواندن و نوشتن لازم است کودک ناشنوا هر چه بیشتر با دیگران ارتباط داشته باشد .

● سیستمهای ارتباطی افراد کم شنوا :

در مورد روش مناسب ارتباطی افراد کم شنوا ، اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد . در کل دو روش وجود دارد :

1) روش شفاهی : که تاکید بر باقیمانده شنوایی و لب خوانی و گفتار دارد .

2) روش ارتباط کلی : که تاکید بر استفاده از هر چیزی دارد که فرد فکر می کند می تواند برای برقراری ارتباط مفید باشد یعنی روش شفاهی همراه با استفاده از علایم و اشارات .

اگر در کودکی تاکید بر ر وش شفاهی باشد ، بعدها مهارتهای کلامی بهتری پیدا می کنند .

اگر در کودکی تاکید بر ر وش دستی و اشارات باشد ، بعدها در مهارتهای درکی ماهرتر خواهند بود .

▪ نکته مهم اینست که میزان تجربه و موقعیت های موجود برای کودک جهت برقراری ارتباط مهمتر از نوع سیستم ارتباطی آنان است .

3) رشد گفتاری :

میزان مفهوم بودن گفتار کودک بستگی به این عوامل دارند :

▪ نوع و میزان افت شنوایی

▪ روش ارتباطی مورد استفاده

▪ معلولیت های دیگر

▪ محل تحصیل ( مدارس عادی یا استثنایی )

▪ پیشینه نژادی کودک

- هر چه میزان افت بیشتر باشد و سن شروع کمتر باشد ، میزان مفهوم بودن گفتار کودک کمتر است . اشکالات گفتاری مختص کم شنوایی های متوسط تا عمیق است و در کم شنوایی های ملایم گرچه ممکن است تاخیری در رشد گفتار وجود داشته باشد ولی مشکل خاصی نداریم .

- اگر کودک در فرکانس های زیر افت کمتری داشته باشد ، مهارتهای کلامی بهتری دارد .

- گفتار کودکان بزرگتر ، بهتر است .

- در مدارس عادی کودکان بزرگتـر چـون بیشتـر از گفتـار استفاده می کنند وابستگی شان به زبان اشاره کمتر می شود بنـا بـر ایــن گفتارشان مفهوم تر می شود ولی در مدارس مخصوص ناشنواها ، کودک بیشتر از اشاره استفاده می کند نه گفتار.

کودکان کم شنوا بیش از کودکان شنوا بر نشانه های بینایی تکیه می کنند و هر چه سن آنان بالاتر می رود و مهارتهای زبانی شان تقویت می شود لب خوانی شان بهتر می شود .

- روش ارتباطی ترجیـحی کودکان هم بستگی زیادی به مفهوم بودن گفتارشان دارد ( نه به میزان افت شنوایی ) .

آنهایی که توانایی گفتاری بهتری دارند بیشتر علاقه به گفتار دارند نه اشاره .

البته بیشتر ناشنواهای پیش از زبان آموزی به نوعی از اشاره استفاده می کنند و بیشتر ناشنواهای پس از زبان آموزی از گفتار . کودکانی که در مدارس عادی تحصیل می کنند و با کودکان شنوا همکلاس هستند و ارتباط دارند ، بیشتر از گفتار استفاده می کنند .

4) رشد درکی و هوشی :

بیشتر جنبه های هوشی ناشی از تجربه افرادند و افراد کم شنوا یک حس مهم یعنی شنوایی را که عامل مهمی در کسب تجربه است از دست داده اند. اما ناشنواها بر عکس اعتقاد قدیمی ، کم هوش تر از کودکان عادی نیستند .

در واقع نوع دید و طرز عمل افراد ناشنوا و نوع دریافت شان با افراد شنوا فرق می کند .

5) پیشرفتهای تحصیلی:

رشد درسی کودکان کم شنوا، معمولا" ضعیف تر از کودکان طبیعی است و به خصوص در خواندن ، زبان و ریاضی مشکل دارند.

البته اگر کم شنوایی زود تشخیص داده شود و تقویت صوت و اقدامات ادیولوژیکی به موقع آغاز شود ، ممکن است از لحاظ زبانی به کودکان طبیعی برسند.

- این کودکان در مدارس عادی بازده بیشتری دارند اما محیط مدارس ناشنواها برایشان آشناتر و راحت تر است . انتخاب نوع مدرسه بستگی به خود کودک، توانایی ها و علایقش دارد.

6) رشد روانی اجتماعی:

معمولا" کودک ناشنوا در خانواده شنوا بدنیا می آید که آگاهی به دنیای ناشنواها ندارند و قادر نیستند ارتبـاط مناسبـی بـا کودک خود برقرار کنند و توانایی های بالقوه اش را شکوفا کنند . همچنین معمولا" دیگر افراد از معلم و مربی گرفته تا دوست و فامیل به دلیل ذهنیت خاص در مورد کم شنوایی ، رفتارهایی ناخوشایند با آنان دارند و هر نوع مشکل رفتاری را به کم شنوایی کودک نسبت می دهند . اینها سبب می شود کودک به این جنبه های محیطی منفی عکس العمل نشان داده و بعدها در روابط اجتماعی اش دچار مشکل شود و خودخواه یا عقب افتاده قلمداد شود .

- همچنین برخی از عوامل ایجاد کننده کم شنوایی مثل مننژیت ، سرخجه یا عدم تطبیق Rh خون مادر و نوزاد ممکن است مشکلات دیگری هم برای کودک ایجاد کند که در روابط اجتماعی اش تاثیر گذارد .

در واقع والدین باید واقع بینانه عمل کنند و با قبول کم شنوایی کودک خود ، زمینه های اجتماعی پیشرفت کودکشان را ایجاد کنند .

7) اشکالات رفتاری و شخصیتی :

میزان اشکالات رفتاری در بین کودکان کم شنوا و دیگر کودکان تقریبا" یکسان است . گر چه احتمال وجود اشکالات رفتاری در این گروه بیشتر است ولی این به دلیل موقعیت خاص آنها و وضعیت دشواری است که برایشان بوجود آمده و همچنین شیوه برخورد نامناسب همسالان شنوا و بزرگسالان و اطرافیان آنهاست .

برای از بین بردن چنین اشکالاتی ، مشاوره وحمایت روانی والدین از همان ابتدا لازم و ضروری است و بهتر است والدین اینگونه کودکان با یکدیگر ارتباط داشته باشند .

● کودکان کم شنوای پس از دوره زبان آموزی :

این گروه افرادی هستند که پس از 3 سالگی ، ناشنوا می شوند و عده آنان خیلی کمتر از گروه قبلی است .

خیلی وقتها این کودکان هیچگاه تشخیص داده نمی شوند و به عنوان کودکان تنبل یا کند به شمار می روند .

- این کودکان بر اساس زبان شنیداری که پیش از کم شنوایی کسب کرده اند ، عمل می کنند بنابراین هر چه کم شنوایی دیرتر ایجاد شود ، رشد زبان و گفتارشان بهتر است .

- اما بتدریج این افراد اشکالات تلفظی پیدا کرده ، کیفیت صدایشان بدتر می شود ، از این رو حتما" باید گفتار درمانی شوند .

- قبول کم شنوایی اولین قدم در کسب هویت واقعی این افراد است اما چون به راحتی تشخیــص داده نمی شونـد ، گاهـی خـودشان هم این موضوع را قبول نمی کنند و سعی در پوشاندن آن دارند . از این رو این افراد مشکلات خاص خود را دارند .

● ضایعات شنیداری در بزرگسالان :

به دو دسته تقسیم می شوند :

1) ضایعات پیش از شروع به کار

2) ضایعات پس از سن شروع به کار ( 18 سال به بالا ) .

● سن شروع کم شنوایی خیلی مهم است :

- اگر فردی در جوانی و پیش از شروع به کار مبتلا شده باشد بهتر است چون از توانایی هایش آگاه است اما در سنین بالاتر ، لطمه زیادی به اقتصاد ، استقلال و حرفه فرد وارد خواهد شد .

- ضایعه شنوایی پس از 18 سالگی ، اشکالات رشدی ایجاد نمی کند اما مشکلات اجتماعی روانی زیادی به بار می آورد .

میزان اثری که کم شنوایی روی زندگی این افراد می گذارد بستگی به این عوامل دارد :

- سن شروع کم شنوایی

- نوع و میزان آن

- نوع زندگی و شغل فرد

- معلولیتی که فرد خود احساس می کند .