زخم بستر

زخم بستر یا زخم فشاری، نواحی از پوست و یا بافت هستند که وقتی فشار روی آنها زیاد شود (به طور معمول به علت استراحت در تخت یا صندلی چرخ دار) به علت قطع جریان خون در قسمت های آسیب پذیر بدن به ویژه پوست ناحیه باسن، ران ها و پاشنه ها ایجاد می شوند و بدون جریان خون کافی، بافت مورد تأ;ثیر می میرد.

اگرچه افراد دچار فلج، بیشتر در معرض خطر هستند اما هر فرد بستری و کسی که روی صندلی چرخ دار نشسته و یا فردی که قادر به تغییر وضعیت خود (بدون کمک دیگران) نیست، ممکن است در معرض ابتلا به این عارضه باشد. اغلب زخم های فشاری خیلی سریع توسعه و پیشرفت پیدا می کنند و بهبود آنها مشکل است. اقدامات پیشگیرانه می تواند به یکپارچگی پوست کمک کرده و بهبود را سرعت بخشد.

● پیشگیری آسان تر است

پیشگیری از زخم بستر آسان تر از درمان آن است ولی این به آن معنا نیست که روند پیشگیری راحت و بدون پیچیدگی است. اگرچه باوجود درمان های دقیق هنوز هم زخم ها پیشرفت و توسعه پیدا می کنند، باز هم در خیلی از موارد می توان از آنها پیشگیری کرد. اولین قدم در پیشگیری آن است که پزشک یا پرستار برنامه ای را برای شما طرح ریزی کند که شما با مراقب بتوانید آن را اجرا و دنبال کنید. اساسی ترین چیزها در این برنامه شامل تغییر وضعیت به همراه وسایل حمایتی، بازبینی روزانه پوست و یک رژیم مغذی و غنی هستند.

● تغییر وضعیت

تغییر وضعیت مرتب و دایمی یکی از قطعی ترین راه های پیشگیری از زخم بستر است. فقط زمان کوتاهی بی حرکت بودن در صندلی چرخ دار یا تخت کافی است تا یک زخم فشاری شکل بگیرد. به همین علت، متخصصان پیشنهاد می کنند که هر ?? تا ?? دقیقه وضعیت خود را تغییر دهید و یا حداقل هر دو ساعت یک بار ( اگر روی صندلی چرخ دار هستید) این کار را انجام دهید.

اگر شما بیشتر وقت خود را در تخت سپری می کنید حتی در طول شب نیز باید جابه جایی داشته باشید و اگر خودتان به تنهایی قادر به حرکت نیستید، از اعضای خانواده کمک بگیرید. از دراز کشیدن و فشار آوردن مستقیم روی استخوان های ران خودداری کنید. موقع دارز کشیدن به پشت یک بالش را زیر قسمت نرم ساق پا قرار دهید. هیچ گاه به طور مستقیم زیر زانو چیزی قرار ندهید که به اختلال در گردش خون آن ناحیه منجر می شود. از وارد شدن ضربه به زانوها و پاشنه ها جلوگیری کنید. سرتخت را بیش از ?? درجه بالا نیاورید چرا که احتمال افتادگی و سرخوردن زیاد می شود. از تخت یا تشک هایی استفاده کنید که فشار را کاهش می دهند. البته شما می توانید از فوم، هوا، ژل و یا کیسه ها (تشک های) آبی استفاده کنید.

درباره استفاده از هریک از این وسایل حتما با پزشک مشورت کنید. هر یک از این وسایل از نظر قیمت و اثرهایی که دارند با هم متفاوت اند. در بعضی ها ممکن است که استفاده از تشک های هوای معمولی حمایت کننده و کافی باشد اما بعضی دیگر نیاز به تخت های پیچیده تر و مخصوص تر که گران تر نیز هستند، دارند مانند افرادی که زخم های فشاری عودکننده دارند. صندلی هایی وجود دارد که فشار را منتشر می کنند و نشستن برای مدت طولانی را آسان و راحت می سازند. اگر این نوع صندلی را در اختیار ندارید مراقب تان باید هر 15تا30 دقیقه وضعیت تان را تغییر دهد. اگر می توانید قسمت بالای بدنتان را حرکت دهید باید به صندلی فشار آورده و خودتان را بالا بکشید. همه صندلی ها باید بالش هایی داشته باشند تا فشار را کم کنند و راحت باشند. بالش های متفاوتی در دسترس هستند شامل فوم، ژل، آبی یا بالش های پر شده از هوا. اگرچه همه این وسایل به کاهش فشار کمک می کنند اما هیچ کدام به اندازه تغییر وضعیت و جابه جایی مداوم در پیشگیری از ایجاد زخم بستر موثر نیستند.

● بررسی پوست

بررسی روزانه پوست یکی از صحیح ترین کارها در پیشگیری از زخم های فشاری است. حداقل یک بار در روز سرتاسر پوست را بررسی کنید و اگر نیاز باشد، برای این کار از آینه استفاده کنید. اگر خودتان هم نمی توانید این کار را انجام دهید از مراقب تان کمک بخواهید. اگر شما مجبور به بودن در تخت هستید، توجه ویژه ای روی نواحی ران ها، ستون فقرات، شانه، پشت، آرنج و پاشنه داشته باشید.

اگر روی صندلی چرخ دار هستید، به زخم های نواحی باسن، ساق پا، پاشنه و نواحی پایین کمر توجه کنید. با مشاهده هر گونه آسیب پوستی و یا هر علامتی از عفونت مانند ترشح از زخم ، بوی بد، افزایش حساسیت، قرمزی و گرما در اطراف پوست فورا به پزشک اطلاع دهید. از پزشک خود راجع به راه های ترک سیگار بپرسید. سیگار اکسیژن رسانی به پوست را کم کرده و موجب دفع ویتامین C می شود و روند بهبود زخم را کند می سازد. ورزش روزانه گردش خون را تسریع کرده، موجب ساخت بافت ماهیچه ای می شود. اشتها را زیاد می کند و موجب تقویت بدن می شود. یک کارشناس ورزشی می تواند ورزش مناسبی را که مورد نیاز شماست برایتان توصیه کند.

● چه کسانی در خطرند؟

افراد نخاعی بسیار مستعد ابتلا به زخم فشاری قرار دارند.آمار نشان می دهد که 80 درصد افراد آسیب نخاعی در طول دوره زندگی خود حداقل یک بار و 30 درصد افراد بیش از یک بار زخم بستر را تجربه کرده اند. فاکتورهایی که خطر ایجاد زخم بستر را بیشتر می کنند به شرح زیر است: محدودیت حرکت یا کاهش حرکت که موجب می شود فشار روی یک ناحیه از بدن زیاد شود. رطوبت ناشی از شستن بعد از هر بار اجابت مزاج موجب ضعیف شدن پوست و در نتیجه آسیب زودتر پوست می شود. یک برش یا یک خراش در منطقه بی حس پوست می تواند به یک مشکل بزرگ تر مانند زخم دچار شود. اسپاسم یا جابه جا شدن که سبب اصطکاک روی پوست شده و موجب آسیب پوست می شود.

● مراحل ایجاد زخم بستر

معمولی ترین علامت شروع زخم بستر، ظهور یک ناحیه قرمز یا لکه های قرمز پوست است. به طور معمول قرمزی پوست باید در عرض 30 دقیقه بعد از فشار از بین برود در غیر این صورت، شروع ایجاد زخم بستر است. اشخاصی که پوست تیره دارند رنگ پوست شان تغییر می کند. این ناحیه ممکن است روشن، خشک، پوست پوست یا خاکستری بشود. از علایم دیگر شروع زخم بستر، گرم تر شدن یک ناحیه ازپوست یا تغییر در بافت پوست نسبت به بافت طبیعی است.

● راه های پیشگیری از زخم بستر

پوست تان را دو بار در روز بررسی کنید، یک بار صبح و یک بار شب. به دقت آسیب پوستی یا قرمزی پوست را به خصوص در نواحی استخوانی بررسی کنید. اگر سطح آسیب شما پایین است، با استفاده از آینه می توانید پوست تان را ببینید. اگر سطح آسیب بالاست از اعضای خانواده و یا از پرستاری که مراقبت شما را به عهده دارد، کمک بخواهید. بعضی از قسمت های بدن افراد ضایعه نخاعی که احتمال بیشتری در به وجود آمدن زخم فشاری دارد عبارتند از: روی استخوان خاجی، استخوان دنبالچه، پاشنه پا، نواحی نشیمن گاه و نواحی استخوانی پا. هنگام نشستن یا دراز کشیدن، از تجهیزات و لوازم مناسب که مورد تایید پزشک معالج هم باشد، استفاده کنید. بالشتک مورد استفاده باید با ویلچر و بدن شما هماهنگ و تنظیم شده باشد. برای کمک به محافظت بعضی از نواحی بدن که فشار خیلی زیادی را تحمل می کند، از بالش ها یا چرم گوسفند استفاده کنید.

اغلب تحرک داشته باشید. نشستن یا دراز کشیدن به مدت طولانی موجب قطع جریان خون می شود. پوست یا بافت زیرین پوست می میرد و به ایجاد زخم بستر منجر می شود. وقتی روی ویلچر می نشینید، هر 15 تا 20 دقیقه جا به جا شوید. وقتی در رختخواب هستید، توصیه می شود که حداقل هر دو ساعت تغییر وضعیت بدهید. پوست را خشک و تمیز نگه دارید. پوست مرطوب نرم و ملتهب می شود و رطوبت مقاومت پوست را در برابر آسیب پایین می آورد. رطوبت پوست را ضعیف می کند و موجب آسیب پذیرتر شدن پوست می شود. شستن و خشک کردن فوری پوست بعد از هر بار تخلیه مثانه، رعایت رژیم غذایی رژیم غذایی متعادل و مناسب ضروری است. غذای حاوی پروتیین بالا، ویتامین ها و مواد معدنی به سالم ماندن پوست کمک می کند و موجب بهبود سریع تر زخم می شود. برای سالم ماندن پوست مقدار مایعات توصیه شده را میل کنید. حداقل 8 تا 10 لیوان در روز آب میل کنید.

نوشیدنی های کافیین دار همانند چای و قهوه کمتر میل کنید. مواظب باشید که هنگام حرکت یا فعالیت، پوست تان دچار خراشیدگی، اصطکاک یا بریدگی نشود. لباس ها و کفش های خیلی تنگ و خیلی گشاد نپوشید. از پوشیدن لباس هایی که درزهای ضخیم دارد و دارای دکمه و زیپی است که به بدن فشار می آورد، خودداری کنید. موقع جابه جا شدن یا تمرین فعالیت های ورزشی توجه خاص داشته باشید. سیگار نکشید زیرا سیگار اکسیژن پوست را کاهش می دهد و موجب تاخیر در بهبود زخم می شود. الکل یا دارو مصرف نکنید زیرا این مواد به پوست آسیب می رسانند و موجب مشکلات دیگر در سلامت پوست می شوند.