عبور از گذرگاه درد با تغییر فعالیت

نشانگان تونل کارپال (CTS) با بی حسی و سوزش از انگشتان دست بخصوص انگشت شست، اشاره و دو انگشت میانی آغاز می شود. عموماً; بیمارانی که خواب رفتگی های مکرر در دست و این انگشتان دارند، برای درمان مراجعه می کنند.

برای پیشگیری و درمان این بیماری، مانند همه بیماری های دیگر لازم است ابتدا نوع، ماهیت، ریشه های بروز و دلایل ابتلا به آن را بشناسیم.

دکتر محمد دهقانی، متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی دست، درباره این بیماری می گوید: تونل کارپال یک فضای تونل مانند، تقریباً; به قطر انگشت شست است که در ناحیه جلویی مچ دست ـ یعنی در سمت کف دست، نه پشت دست ـ قرار دارد. این فضا به وسیله استخوان ها و لیگامان های اطراف احاطه شده و شامل 9 تاندون و یک عصب(Median) است. زمانی که این تونل به دلایلی تنگ شود، فشار روی رگ های منتهی به عصب زیاد می شود، تمام تاندون ها و عصب ذکر شده تحت فشار قرار می گیرند و زمینه ابتلا به این بیماری شروع می شود.

عصب مدین، نه تنها حس سطح کف دستی انگشتان (غیر از انگشت کوچک) را تأ;مین می کند، بلکه سیگنال های حرکتی را به برخی از عضلات مچ دست و دست می رساند و باعث حرکت آنها می شود. اگر فشار وارد بر عصب مدین طولانی مدت باشد خون برای مدت طولانی به این عصب نرسیده و در نتیجه عصب، وظیفه خود یعنی انتقال حس و حرکت و عکس العمل نسبت به عوامل محیطی را انجام نمی دهد.

● نشانه های بیماری

نشانگان تونل کارپال در 50 درصد موارد به صورت دوطرفه و در هر دو دست ظاهر می شود، اما ابتدا دست فعال افراد را تحت تأ;ثیر قرار می دهد. از هر صد نفر، دست کم سه نفر دچار نشانگان تونل کارپال می شوند. اکثر این افراد خانم های میانسال هستند که کارهای سخت و سنگین در منزل انجام می دهند و به مدت طولانی و مکرر از دست خود استفاده می کنند.

این نشانگان با علایم مختلفی بروز می کند، از جمله: انتشار درد یا تیر کشیدن از ناحیه مچ به سمت انگشتان و یا به سمت ساعد و بازو، احساس ضعف در دست و حتی افتادن اشیا از دست، از بین رفتن کامل حس انگشتان که البته در مراحل پیشرفته رخ می دهد، سوزش، گزگز و یا بی حسی در انگشت شست، اشاره، میانی و نیمی از انگشت حلقه. این احساس معمولاً; در طول شب تشدید می شود و خیلی از بیماران سعی می کنند با تکان دادن دست، این علایم را کاهش دهند.

● عوامل و محرک ها

هر عاملی که به طریقی باعث تنگ شدن این تونل شود، می تواند باعث بروز نشانگان شود. به گفته دکتر داریوش سوادکوهی جراح و متخصص ارتوپدی، این عامل ممکن است یک خار استخوانی یا یک غده یا بطور شایع تر ضخیم شدن، تورم و التهاب لایه پوشاننده تاندون ها در داخل تونل کارپال باشد. به هرحال علت دقیق ایجاد نشانگان تونل کارپال مشخص نیست، اما عوامل مختلفی می توانند در ایجاد این عارضه نقش داشته باشند. اگر یک نفر از خانواده ای سابقه ابتلا به نشانگان تونل کارپال را داشته باشد، احتمال بروز این بیماری در دیگر افراد آن خانواده نسبت به دیگران بیشتر از حد عادی است.

دکتر یحیی سخنگویی فیزیوتراپیست، معتقد است، این بیماری در افرادی بروز می کند که کارهای دستی زیادی انجام می دهند، از جمله زنانی که زیاد در منزل کار می کنند. بطور کلی زنان سه برابر بیشتر از مردان دچار نشانگان تونل کارپال می شوند که بیشتر موارد آن هم به دنبال یایسگی رخ می دهد.

در دهه های چهار، پنج و شش زندگی زنان پنج تا هفت برابر مردان دچار عوارض ناشی از درگیری عصب مدین در ناحیه مچ می شوند، که البته علت این تفاوت هنوز دقیقاً; معلوم نشده است.

به عقیده دکتر دهقانی، روماتیسم مفصلی، آرتروز، دیابت، اختلالات تیرویید و چاقی، تولید بیش از اندازه پروتیین در سلول های مغز استخوان و شرایط خاص در حاملگی از عواملی هستند که می توانند باعث ایجاد نشانگان تونل کارپال شوند. البته CTS ناشی از حاملگی معمولاً; به دنبال زایمان از بین می رود.

اگر شما از آن دسته افرادی هستید که از دست تان استفاده مکرر دارید و یا به مچ دست تان آسیب وارد شده، بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه هستید.

دکتر سوادکوهی در این باره می گوید: ضربه شدید، شکستگی و هر نوع جراحتی که باعث تورم مچ دست شود، می تواند باعث التهاب تاندون ها شود که نتیجه آن، وارد آمدن فشار بر عصب مدین است.

خم و راست کردن مکرر مچ دست، بویژه اگر با فشار همراه باشد و مدت زمان زیادی بدون استراحت ادامه یابد نیز باعث افزایش فشار در درون فضای تونل کارپال می شود.

علایم نشانگان تونل کارپال ممکن است ابتدا قابل تحمل باشد، ولی اگر بیماری به حال خود رها شود در طول زمان عصب مدین و عضلات ناحیه مچ دست دچار آسیب های دایمی می شوند و شاید حتی پس از عمل جراحی هم به وضعیت اول خود برنگردند. بنابراین مانند هر بیماری دیگری، پس از توجه به پیشگیری، اقدام بموقع برای درمان نیز ضروری است.

● تشخیص و درمان

دکتر دهقانی مراحل تشخیص این نشانگان هنگام مراجعه به پزشک را این گونه توضیح می دهد: پزشک متخصص در اولین قدم با گرفتن یک شرح حال از بیمار، ابتلا به بیماری هایی مثل دیابت، روماتیسم و ورم مفاصل و کم کاری تیرویید، وجود سابقه شکستگی در ناحیه مچ دست و مشکل اضافه وزن را بررسی می کند. در مرحله بعدی به منظور تأ;یید تشخیص، بررسی الکترودیاگنوستیک در خصوص سرعت هدایت عصب صورت می گیرد. انگشتان و مچ دست از نظر وضعیت حسی و حرکتی توسط پزشک معاینه می شوند.

روش درمانی مناسب هر بیمار بر اساس میزان آسیب وارده به عصب، برای او انتخاب می شود که ممکن است از یک بی حرکتی ساده و مصرف مسکن تا عمل جراحی باشد.

جراحی، اولین راه کاهش فشار بر اجزای درون تونل کارپال نیست و فقط در موارد پیشرفته به کار می رود. در واقع اولین راه درمان، همواره درمان های غیر جراحی است.

دکتر سوادکوهی درباره روش های درمانی نشانگان تونل کارپال می گوید: در مراحل اولیه، بیمار با تغییر نوع فعالیت یا دادن استراحت های مکرر به مچ دست در حین کار، مشکل خود را کاهش می دهد. وقتی این روش ها جواب ندهد، باید به سراغ درمان های جدی تر مانند استفاده از آتل یا گچ مچ دست، مصرف مسکن های غیرکورتونی و تزریق کورتون رفت.

استفاده از گچ یا آتل باعث ثابت ماندن مچ دست و کاهش علایم می شود و بیشتر در کسانی کاربرد دارد که بیماری خفیف تا متوسط دارند: اگر علت ایجاد نشانگان تونل کارپال نوعی بیماری التهابی باشد، مسکن های غیر کورتونی (نظیر پروفن، آسپرین، ناپروکسن و ایندومتاسین) در کاهش درد بیمار مؤ;ثر خواهند بود اما معمولاً; آخرین قدم قبل از اقدام به جراحی، تزریق کورتون به درون فضای تونل کارپال است که باعث کاهش التهاب و تورم و در نتیجه کاهش فشار بر عصب مدین می شود.

اگر هیچ یک از اقدامات فوق جواب ندهد و بی حسی و درد، دایمی شده یا عصب مدین آسیب دیده باشد، چاره ای جز انجام عمل جراحی باقی نمی ماند. انجام جراحی معمولاً; دردهای شبانه را به سرعت از بین می برد، اما محل عمل چند هفته ای حساس است و در صورت لمس دردناک می شود. بهبود احساس سوزش و گزگز و حس انگشتان نیز زمان بیشتری نیاز دارد و بر اساس میزان فشار بر عصب مدین و درجه آسیب ممکن است سه تا شش ماه طول بکشد.

● مدارا و پیشگیری

برای پیشگیری از ابتلا به نشانگان تونل کارپال می توانید به نکات زیر عمل کنید:

هنگام خواب و استفاده از وسایل تا حد ممکن مچ دست تان را خم نکنید و از خم و راست کردن مکرر آن بپرهیزید. اگر شغل تان به گونه ای است که دایماً; مشغول نوشتن هستید، از یک روان نویس یا خودنویس استفاده کنید تا کمتر به دست تان فشار بیاورید.

اگر دچار بیماری ای هستید که احتمال ابتلا به این سندرم را در شما بیشتر می کند، سعی کنید وزن متعادل و ثابتی داشته باشید، با مشورت پزشک ورزش کنید و سیگار نکشید.

هر 15 تا 20 دقیقه با یک کشش ملایم به مچ دست خود امکان بدهید کمی استراحت کند. هرچه کار شما نیاز به فشار بیشتری داشته باشد، استراحت اهمیت بیشتری دارد.

با در نظر گرفتن جریان روزمره کار و زندگی تان، فعالیت هایی که خطر بروز این نشانگان را افزایش می دهند، بشناسید. بهترین حالت برای مچ دست وضعیت خنثی و غیرخمیده است. اگر از صفحه کلید کامپیوتر استفاده می کنید، میز شما باید طوری باشد که صفحه کلید در موازات آرنج تان یا کمی پایین تر باشد.