چگونه می توان از سرماخوردگی پیشگیری کرد و در صورت بروز آن را درمان نمود .

بسیــاری از مراجعین به مراکز بهداشتی درمانی و مطب پزشکان را در فصول سرد سال افرادی تشکیل می دهند که سرماخوردگی دارند. اکثر مردم ، عفونت های حاد تنفسی را در مجموع سرماخوردگی می پندارند. درصد زیادی از علل مرگ و میر اطفال به دلیل عفونت های حاد تنفسی می باشد.

سرماخوردگی شایعترین بیماری عفونی در نزد انسـان می باشد. ویروس سرماخوردگی از طریق دستگاه تنفسی وارد بدن می شود.این بیماری هم از لحاظ اقتصادی و هم از نظر عوارض احتمالی آن بسیار با اهمیت است. باعث غیبت کارگران و کارکنان از کار و وقفه و رکود در چرخ اقتصادی هر کشور می شود؛; همچنین غیبت محصلین و دانشجویان از مدارس و کلاس درس و عقب ماندن از درس از عوارض مهم این بیماری می باشد و مهمتر این که در صورت عدم بهبود سرماخوردگی عوارضی از قبیل التهاب سینوس ها ، گوش میانی، حلق، نای، و نایژه ها را در پی دارد.

بچه های کوچکتر از 5 سال مستعدترین گروه سنی را تشکیل می دهند. استعداد ابتلا به طور تدریجی از 5 سالگی تا سنین 18 تا 20 سالگی کاهش می یابد و سپس استعداد ابتلا ثابت باقی می ماند. بطور متوسط یک فرد در یک سال 3 تا 5 بار دچار سرماخوردگی می شود که این مسأ;له به تماس ها و عوامل محیطی بستگی دارد. بیماری به وسیله تماس با ذرات آلوده ای که از عطسه کردن حاصل می شوند منتشر می شود. ضعف عمومی (لرزیدن یا احساس سرماسرماکردن، خستگی)، محیط های پرتراکم و عدم رعایت بهداشت ، فصل و مکان جغرافیایی ، فراوانی ویروس آنفلوآنزا در طول ماههای فصل زمستان، شغل و گاهی مسافرت، وضع بد تغذیه و ناهنجاری های ساختمانی قسمت های فوقانی دستگاه تنفس مثل انحراف بینی و بزرگ بـــودن لوزها از عوامل زمینه ساز در ایجــاد سرما خوردگی می باشند. ایمنی نسبت به بیماری تقریباً; یک ماه دوام دارد و تا کنون واکسنی که بتواند طول دورة ایمنی را افزایش دهد یافت نشده است.

در خصوص کودکان زیر 5 سال اگر یکی از چهار علایم زیر را داشت حتما با پزشک و یا کادر درمانگر تماس بگیرید:

1) سرفه

2) تنفس مشکل

3) گوش درد

4) گلو درد

را داشته باشند، باید مطابق چارت ارزیابی و درمان شوند.

● راههای انتقال بیماری

در سرماخوردگی راههای تنفس فوقانی خصوصاً; بینی ، حلق، سینوس های ضمیمه بینی و حنجره دچار آماس و تورم می شود، بیش از 100 نوع ویروس مهلک در ایجاد سرماخوردگی دخالت می کنند که به نام ویروس های بینی رینو ویروس موســوم گردیده اند.

مهمترین راههای انتقال بیماری:

1) شایع ترین راه انتقال بیماری وارد شدن میکروب ها به ریه (آسپیراسیون) می باشد. پنومونی هایی مانند پنومونی استرپتوککی ، هموفیلوس، آنفلوآنزا و مایکوپلاسمایی از این طریق منتقل می شوند.

2) استنشاق ذرات عفونی : ویروس ها و سل از این طریق منتقل می شوند. در استنشاق ذرات عفونی انتقال یا مستقیم و یا غیرمستقیم انجام می گیرد. انتقال مستقیم در اثر تماس و یا انتشار قطره های آب دهان و انتقال غیرمستقیم به وسیله دست و اشیایی که به تازگی آلوده به ترشحات بینی و گلوی شخص آلوده شـــده است صـورت می گیرد.

3) انتشار از طریق خون: بیشتر باکتری های استافیلوکوک اوریوس از ایــن راه منتقــل می شوند.

4) تلقیح مستقیم و گسترش مجاورتی از راه لوله تراشه و زخم های قفسه سینــه به وسیله چاقو یا گلوله.

● دوران نهفتگی

دوران نهفتگی بیماری کوتاه بوده و از 2 تا 4 روز متغیر است. شروع بیماری معمولاً; ناگهانی و با احساس خارش و سوزش در حلق و بینی و گوش شروع و به دنبال آن علایم عطسه، آبریزش از بینی و حالت کوفتگی و خستگــی ظاهـر می شود، معمولاً; تب خفیف و ضعف هم دیده می شود که در شیرخواران و بچه های کوچک شایعتر است . بیمار احساس سرما می کند، ولی به ندرت ممکن است لرز نماید. بیماران دچار سردرد هستند ولی سردرد خیلی شدید معمولاً; نشانه وجود بیماری دیگری است. حس بویایی و چشایی در بسیاری از موارد دچار اختلال می شود. بیمار ممکن است از دردهای مبهم در ناحیه کمر و دست و پا شکایت داشته باشد. در مراحل ابتدایی ناخوشی، بیمـار سرفه می کند و این سرفه در موارد مختلف ، شدت های متفاوت دارد. با پیشرفت بیماری مخاط گلو و بینی پرخون می شود و مجاری بینی مسدود می گردند. سوراخ های بینی و پوست لب فوقـــانی حساس و کم و بیش متورم و خراشیــده می شود. در مراحل آخر بیماری ترشح مخاطی بینی غلیظ و چرکی می شود.

● درمان سرماخوردگی

متأ;سفانه در بسیاری موارد مردم اقدام به خود درمانی و مصـرف آنتی بیوتیک های مختلف می کنندکه هم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست و باعث بارآوردن خسارت مالی زیادی می شود و هم باعث ایجاد مقاومت دارویی در برابر آنتی بیوتیک ها می شود؛; در این زمینه باید دانست، بسیاری از علایم اولیه بیماری ها درست شبیه سرماخوردگی می باشد و این اقدامات مــــانع از تشخیص و درمان به موقــع آن بیماری می شود، بنابراین تشخیص و درمان سرماخوردگی به عهده پزشک یا پرسنل بهداشتی (کـاردان بهداشت ـ بهورز ) می باشد که بیشتر روی مراقبت در منزل تأ;کید می شود. درمان سرماخوردگی درمان شکایات بیمار است. تأ;ثیر استراحت، مایعات کافی و رژیم غذایی مرتب به همان اندازه داروهای شناخته شده می باشد. باید از گرم شدن بیش از حد و لرزیدن بیمار جلوگیری کرد. استامینوفن و سایر داروهای ضد درد ممکن است به بهبــود حالت ضعف عمومی کمک کنند. گاهــی استفـــاده از آنتی هیستامین ها چند روز اول بیماری برخی از شکایات را بهبود می بخشد. هیچ گونه موردی جهت استفـــاده از آنتی بیوتیک ها در مورد یک سرماخوردگی بدون عارضه وجود ندارد. می توان برای برطرف ساختن انسداد بینی، قطره بینی تجویز نمود، اما باید از این گونه قطره ها تنها گاه به گاه و فقط برای مدت کوتاه استفاده کرد.

آنفلوآنزا به سرماخوردگی معمولی شباهت تام دارد، به طوری که حتی گاه اصطلاح سرماخوردگی را برای آنفلوآنزا و اصطلاح آنفلوآنزا را برای سرماخوردگی معمولی به کار می برند. آنفلوآنزا همیشه شدت بیشتری نسبت به سرماخوردگی دارد.

● پیشگیری

برای پیشگیری از بروز سرماخوردگی و انتشار آن اقدامات زیادی انجام شده است که مهمترین آنها عبارتند از تجویز واکسن های پولی والان، مصرف مواد قلیایی ، مرکبات و به کار بردن مقادیر زیادی از برخی ویتامین ها و اشعه ماورای بنفش. باید توجه داشت که هیچ کدام از این اقدامات و روش ها به طور کامل مؤ;ثر واقع نگردیده است،. اما باز هم اقداماتی به شرح زیر توصیـه می شود:

1) اجتناب از تراکم جمعیت در محل های زندگی و خواب بخصوص در مؤ;سسات، سربازخانه ها، کشتی ها و

2) آموزش به مردم برای رعایت نکات بهداشت شخصی مثل پوشاندن دهان به هنگام سرفه و عطسه، دفع صحیح ترشحات بینی و دهان و شستشوی مکرر دست ها.

3) چون ویروس از راه تماس نزدیک توسط قطرات بزرگ، ترشحات بینی و دهان منتقل می گردد، لذا به حداقل رساندن تماس با فرد بیمار مهم می باشد.

4) به علت تماس مکرر انگشتان با ترشحات بینی حاوی ویروس معمولاً; انگشتان فرد مبتلا به سرماخوردگی آلوده بوده و موجب می شود ویروس از طریق دست دادن و یا دست زدن به وسایلی که در تماس با دست بیمار آلوده شده اند (نظیر دستگیره در ) به افراد حساس منتقل گردد.

5) ایزوله کردن بیمار (جداسازی) در صورت امکان توصیه می شود. معمولاً; شکایات آنقدر شدید نیستند که مانع کار بیمار در طی 2 یا 3 روز اول بیماری شوند. اگر بتوان جداسازی را به مرحله اجرا درآورد، ممکن است وقوع سرماخوردگی در جمعیت به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کند