تهدید، تحدید می آورد

شیوع بیماری خطرناک سارس تمام کشورهای جهان، خاصه آسیای جنوب شرقی را با بحرانی به نام بحران بهداشت مواجه کرد.

غول بی شاخ و دمی که کسی به راستی نمی دانست، چرا شیوع یافت یا از کجا برخاست بدجور مردم را به وحشت انداخت. چیزی که شاید تا پیش از سال 2004 نامش فقط در کتاب های آمار آمده بود. اولین مورد سارس کی و کجا گزارش شد؟

در 28 فوریه 2003 مردی در هانی (منطقه ای در ویتنام) با سرماخوردگی شدیدی به بیمارستان منتقل شد. از علایم این مرد بیمار درد عضله و گلو درد خفیف بود. بعد از 4روز مشکل تنفسی این مرد افزایش پیدا کرد. از علایم دیگر او این بود که شمار پلاکت های خونی اش کاهش یافت که عامل ایجاد درد تنفسی عمیق در بیمار بود و انسداد مجرای تنفسی و نیاز مفرط به دستگاه تنفسی را در بیمار افزایش می داد.

نگاه پزشکی به این بیماری حکایت غریبی دارد. سارس بیماری خطرناکی است. همانطور که پیشتر گفته شد این بیماری اولین بار در 28 فوریه 2003 در ویتنام گزارش شد و سپس گزارش های متعدد دیگری از کشورهای چین، هنگ کنگ، سنگاپور، کانادا، آمریکا و .... بروز آن را مورد تایید قرار داد.

با مطالعات متعددی که تاکنون انجام شده عامل بیماری را احتمالا ویروسی ذکر می کنند که از خانواده ویروس سرماخوردگی (کورونا ویروس) است، ولی در بعضی از مناطق هم ویروس دیگری (پارامیکسوویریده) را عامل آن می دانند، ولی قدر مسلم، ویروس عامل آن نوع جدیدی است که از نظر شکلی شبیه ویروس سرماخوردگی، اما از نظر بروز علایم کمی متفاوت است.

همان طور که ذکر شد بیماری اولین بار در ویتنام شناخته شد، اما بعدا 3 هزار و 169 مورد آن در دنیا گزارش شد که بیشترین رقم مربوط به چین (1418) بود که 144 مورد آن منجر به فوت شد. این بیماری از نظر جنسی در هر دو جنس و در هر نژاد و در هر سنی مشاهده شده است. انتقال بیماری از طریق ترشحات دستگاه تنفسی است که هنگام سرفه، عطسه، صحبت کردن و ... در هوا معلق شده و فرد غیربیمار در اثر استنشاق آن آلوده می شود. البته گزارش هایی از آلودگی با ترشحات تنفسی بیمار که باعث آلودگی فرد دیگر شد آمده بود. به این ترتیب کارکنان بهداشتی و افرادی که در تماس نزدیک و خانگی با فرد بیمار قرار دارند، در معرض بالای آلودگی هستند.

● اولین تبعات این بیماری

اولین پیامدهای این بیماری در هنگ کنگ دیده شد، جایی که بیمه گران از ترس بازگشت مجدد ویروس سارس، بیمه پزشکانی را که احتمال ابتلای آنان به سارس وجود داشت، تمدید نکردند.

بعد از اینکه بیماری سارس در زمستان 2003 صدها کشته برجای نهاد و اقتصاد آسیا را تقریبا به حال رکود درآورد، متخصصان هشدار دادند که امکان گسترش مجدد این بیماری وجود دارد.

در هنک کنگ کارفرمایان موظف بودند خدمه درمانی خویش را تحت پوشش بیمه درمانی قرار دهند و اگر از این امر سرباز می زدند، مراکز آنان، با خطر تعطیلی مواجه می شد.

هنری یانگ ، رییس اجرایی هیات پزشکان هنک کنگ اعلام کرده بود: چنانچه کارفرمایان از بیمه کردن کارکنان خود سرباز زنند، شما در اوایل سال نو شاهد تعطیل شدن چندین کلینیک و مطب های خصوصی خواهید بود و نیز پزشکان و پرستارانی را خواهید دید که در خیابان ها به علت بیکاری مشغول قدم زدن هستند.

چندی بعد در تایوان و سنگاپور دو مورد مشکوک به سارس دیده شد که دارای سندرم های تنفسی حاد بودند، اگر چه این بیماران در قرنطینه مخصوص نگهداری می شدند، اما شانسی برای بیمه گران وجود نداشت.

همزمان با احتمال بازگشت مجدد سارس، بیمه گران در هنگ کنگ هشدار دادند که بیمه نامه های پزشکان متخصص در سال جدید باطل خواهد شد. این بحران در مورد بیمارستان های خصوصی، خانه های سالمندان و بسیاری از کلینیک های شخصی نیز نمود پیدا کرد. بیمارستان های دولتی، قراردادهای خود را قبل از انتشار این اخبار تمدید کردند.

سخنگوی اتحادیه بیمه گران هنگ کنگ گفته بود: بسیاری از محیط های کاری، تحت تاثیر سارس قرار می گیرند. با تغییر دوره پوشش بیمه ای، بیمه گران موظف به پرداخت خسارت نیستند. شاید شما نمی دانید، ولی هزینه خسارت ناشی از این مساله آن قدر زیاد است که احتمال دارد بیمه گران زیادی با خطر ورشکستگی رو به رو شوند. وی از معرفی شرکت های مشمول خودداری کرد، ولی مکررا اظهار داشت که بیمه گران قراردادهای خود را تمدید نمی کنند.

بعد از دخالت دولت و در نظر گرفتن مبلغی به عنوان کمک به شرکت های بیمه، اوضاع رو به بهبودی نسبی رفت و سخنگوی اتحادیه خبر از تحت پوشش قرار دادن کلینیک های خصوصی داد. در حدود 12 شرکت از میان 70 شرکت بیمه ای راضی شده بودند تا قراردادهای بیمه ای خود را با کلینیک های خصوصی تمدید کنند. ولی هنوز در مورد بیمارستان های خصوصی و خانه های سالمندان امیدی وجود نداشت. کارکنان این خانه های پرستاری از شرایط موجود اظهار نگرانی می کردند، چرا که طبق گزارش های شیوع سارس، افراد سالمند بیش از همه در معرض ابتلا به این مشکل تنفسی قرار داشتند.

کریس مک که یک کارگزار بیمه بود، گفته بود: این قابل درک است که امکان بازگشت سارس وجود دارد و خسارت ناشی از آن نیز بسیار هنگفت است، ولی توجه داشته باشید که صنعت بیمه روشی برای کسب درآمد است نه یک بنگاه خیریه.

بیماری سارس بعد از آنکه برای اولین بار در جنوب چین دیده شد، بیشتر از 8 هزار نفر را در 30 کشور تحت تاثیر قرار داد که از این تعداد، بین نوامبر 2002 تا ژوین 2004 ، بیش از 800 نفر جان خود را از دست دادند و هنگ کنگ یکی از کشورهایی بود که میزان مرگ و میر در آن 17 درصد بود و 300 نفر جان خویش را از دست داده بودند.

بسیاری از کسانی که قربانی شده بودند، قبلا از بیماری های دیگر نیز رنج می بردند و تعداد زیادی از افرادی که از این بیماری جان سالم به در بردند، در نتیجه داروهای بسیار قوی که برای مقابله با سارس تجویز شده بود، بسیار ناتوان شدند.

در هنگ کنگ بیمه گران در حدود 500 اعلام خسارت ناشی از سارس داشتند و میزان غرامت های پرداختی آنان در حدود 3/105 میلیون دلار هنگ کنگ (7/7 میلیون پوند) بود.

سخنگوی دیگر اتحادیه بیمه گران هنگ کنگ هم گفته بود: اگر می بینید این مبلغ زیاد بالا نیست، دلیلش این است که همه بیماران مبتلا به سارس در بیمارستان های دولتی تحت مداوا قرار گرفته اند و خیلی از هزینه ها توسط مالیات دهندگان پرداخت شده است. بنابراین قربانیان فقط باقیمانده مبلغ را پرداخته اند که قسمتی از آن تحت پوشش بیمه قرار گرفته بود.

یانگ رییس هیات مدیره کانون پزشکان هنگ کنگ هم گفته بود: هر چند که اینک کارفرمایان کلینیک های خصوصی قادر به خرید بیمه نامه های عمر برای کارکنان خویش هستند، ولی باز هم وضعیت برای آنان رضایت بخش نیست. آنها مجبور به خرید بیمه نامه ای هستند که 20 برابر قبل است و برخی از آنا با 50 درصد افزایش مواجه بوده اند، ولی باز هم خواهان تمدید قرارداد هستند.

در مقابل سخنگوی نخست اتحادیه بیمه گران هم گفته بود: افزایش حق بیمه منطقی است، چرا که در نتیجه رقابت های شدید پیشین، ما در حدود 150 دلار هنگ کنگ به ازای هر فرد در سال کاهش حق بیمه عمر داشتیم .

● چرا سارس سانسور شد؟

تجربه تلخ سانسور خبری و تاخیر در اطلاع رسانی به موقع، هنگام همه گیر شدن سارس خسارات قابل ملاحظه ای برجای گذاشت، هرچند که دولت چین سعی بر کوچک شمردن صدمات ناشی از آن می کرد، ولی تبعات برجای مانده در ابعاد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی چین خصوصا خدشه ای که به اعتبار بین المللی چین وارد آورد، غیرقابل کتمان بود. اژدهای مهار نشدنی زرد که قبل از شیوع بیماری سارس هیچ گونه عامل بازدارنده را در روی خود نمی دید، به ناگاه ضربه ای برپیکر خود وارد دید که برای خیزش مجدد انرژی فراوان، هزینه گزاف و زمان نسبتا طولانی را پیمود.

در اینجا نکته قابل توجه این است که با درس عبرتی که از تجارب تلخ خود آموختند بعید است در صورت بازگشت مجدد بیماری همه گیر سارس، دولت چین اقدام به سانسور خبری کند. یقینا این بار شاهد شفافیت مقامات چین در اطلاع رسانی به موقع خواهیم بود، چون مقامات چین به این نتیجه رسیده اند که سانسور شاید وسیله کارآیی در کنترل مردم باشد، اما در مهار یک بیماری واگیردار ابدا سودی نخواهد داشت.

اخباری که در آن مدت از طریق رسانه های چین مخابره می شد حاکی از عزم دستگاه حاکمه در مبارزه جدی با بیماری سارس بود. تخصیص بودجه های فراوان و نگاه کلان و اعلام آماده باش عمومی نمایانگر درایت دولت چین به قصد پذیرش واقع بینانه شیوع مجدد سارس و آماده سازی مردم برای سازماندهی منظم در انجام حمله سراسری به هدف کسب پیروزی در کنار موفقیت های سیاسی و اقتصادی دیگر بود که با بالیدن بر این موفقیت روند توسعه را هموارتر و سرعت رشد اقتصادی را با انگیزه ای قوی تر افزایش داد.

کنترل مجدد درجه حرارت بدن کسانی که قصد ورود به کشور یا خروج از کشور را داشتند، طی بخشنامه ای که از سوی اداره بازرسی کیفیت اجناس به تمام ادارات بازرسی و قرنطینه نواحی مرزی و گمرکی صادر شد، گزارش میزان حرارت بدن افراد توسط مراکز قرنطینه و بازرسی در نواحی مرزی و گمرکی مخصوصا بنادر از سرگرفته شد و هر مسافری که دمای بدنش بیش از 38 درجه بود باید تحت معاینات پزشکی قرار می گرفت و به مقامات مربوطه گزارش می شد.

● نگرانی از بازگشت احتمالی بیماری سارس

افت ناگهانی دمای هوا در بیشتر مناطق چین، نگرانی از بازگشت احتمالی بیماری کشنده سارس را باعث شد و کشور را برای مقابله با شیوع مجدد این بیماری بسیج کرد. در همین ارتباط مقامات بندر تیان جین سیستم گزارش میزان حرارت بدن افراد را از سرگرفتند و بر این اساس هر مسافری که دمای بدنش بیشتر از 38 درجه بود باید تحت معاینات پزشکی قرار می گرفت و نتیجه به مقامات مربوط گزارش می شد. یک مقام مرکز کنترل بیماری چین گفته بود: این که ویروس سارس به طور طبیعی از بین رفته باشد غیرممکن است و یقینا برخواهد گشت، اما میزان همه گیر شدن آن بستگی به اقدامات پیشگیرانه ما دارد. تمام توان و تلاش خود را برای جلوگیری از بازگشت مجدد بیماری سارس به عمل خواهیم آورد.

این مطلب را معاون سازمان بهداشت شهر پکن در کنفرانس خبری دفتر شورای اخبار دولتی شهر پکن اعلام کرده بود. وی اذعان داشت دولت شهر پکن مصمم است با تشکیل کنفرانس های خبری منظم، اخبار و اطلاعات مربوط به بیماری سارس را در اختیار عموم قرار دهد. در همان زمان شبکه نظارت بر وضعیت بیماری سارس با مشارکت واحدهای اداری- بهداشتی و مراکز کنترل و پیشگیری بیماری های واگیردار شهری، بخشی و منطقه ای، کادر درمانی، واحدهای قرنطینه و واحدهای مرتبط دیگر تشکیل شده بود. مراکز کنترل و پیشگیری بیماری ها وظیفه اعلام روزانه تعداد مبتلایان را بر عهده داشتند که در این راستا نمایندگان واحد مذکور در تمام کلینیک های تب حضور داشتند و بر وضعیت بیماران مبتلا مستقیما نظارت کردند. اخبار صحیح شهرها توسط کمیسیون مناطق و روستاها و به وسیله کمیسیون روستایی اعلام شد.

شهر پکن در آن زمان تیم های فوریت های پزشکی پیشگیری از شیوع بیماری های واگیردار شهری و منطقه ای را تشکیل داد. این تیم ها به محض دریافت گزارشی مبنی بر شیوع سارس، سریعا برای ضدعفونی و جداسازی به محل اعزام می شدند. همچنین اقدامات پیشگیرانه نسبت به محل های پر رفت و آمد، مدارس، ساختمان های در حال احداث، ایستگاه های اتوبوس و قطار برای ضدعفونی مکرر، تهویه هوا و بهبود شرایط زندگی کارگران به عهده این تیم ها بود. هواپیمای کشوری و واحدهای قرنطینه نیز موظف بودند با جدیت امور مربوط به ضدعفونی و تعیین درجه حرارت مسافرین را در مبادی ورودی فرودگاه ها انجام دهند. 66 کلینیک تب با امکانات کامل راه اندازی شده بود. براساس قوانین مصوبه، رعایت امور فوق با دقت و جدیت توسط مسوولان مربوطه انجام شد.

تجهیزات پزشکی، مواد ضدعفونی کننده، دارو، دستگاه های تنفس مصنوعی، لباس های یک بار مصرف و کیت تشخیص هم به اندازه کافی فراهم شده بود. بیمارستان شیاتانگ شان (ویژه بیماران مبتلا به سارس) نیز تا پایان نوامبر همان سال جاری آماده بهره برداری شد.

معاون سازمان بهداشت شهر پکن لیانگ وان در پاسخ به خبرنگاران درخصوص اقدامات اولیه در صورت شیوع مجدد سارس گفت: با تمام توان سه اقدام جدی برای کنترل بیماری سارس انجام خواهد شد.

1) اطلاع رسانی سریع به مردم.

2)بالا بردن سطح معلومات کادر درمانی بهداشتی و آموزش مسوولان واحدهای مربوطه و نظارت و بازرسی مکرر به هدف شناسایی و کنترل سریع اولین مورد بیمار مبتلا به سارس.

3) همکاری فعالانه مردم در زمان شناسایی اولین مورد با مسوولان بهداشتی و دولت بسیار حایز اهمیت است. پاییز و زمستان دو فصل شیوع بیماری های دستگاه تنفسی است، لذا درخواست دولت از مردم این است که به جز افزایش مقاومت بدن، لازم است نسبت به تهدیدات و خطرات سارس اهمیت بیشتری قایل شوند. در این زمینه لازم است به محض مشاهده علایم و عوارض بیماری در خود و اطرافیان، در سریع ترین زمان ممکن به نزدیکترین بیمارستان مراجعه کنند. همچنین توصیه می شود سالمندان، کودکان و تمامی کادر درمانی بهداشتی بیمارستان اقدام به زدن واکسن آنفلوآنزا نمایند. در این صورت امکان اشتباه در تشخیص سارس با آنفلوآنزا کمتر خواهدشد.

● اعلام وضعیت اضطراری در ماه نوامبر

وزارت بهداشت چین با اعلام وضعیت اضطراری درخصوص بازگشت مجدد بیماری سارس در ماه نوامبر برای دستگاه های بهداشتی، درمانی سراسر کشور اعلام آماده باش کرد و دولت این کشور نیز یازده میلیارد یوآن برای امور مربوط به مبارزه با بیماری سارس اختصاص داد.

● خسارت سارس بر اقتصاد چین

معاون اداره آمار کشور چین گفت: شیوع ناگهانی سارس هرچند در توسعه اقتصادی چین اثرات منفی ایجاد کرد، ولی این اثرات موضعی و کوتاه مدت بوده و صدمه اساسی بر اقتصاد چین وارد نکرده و به هیچ وجه روند رو به رشد سریع اقتصاد چین را تغییر نخواهدداد. وی پیش بینی کرد صدمه وارده بر اقتصاد چین در همان سال هشت دهم درصد باشد و اثرات منفی مربوط به ماه های آوریل و مه بود که مربوط به صنعت توریسم، حمل و نقل و خرده فروشی می شد که در فصل سوم همگی به حالت اولیه بازگشتند.

نان ژونگ آکادمیسین معروف چینی گفته بود: با توجه به تجارب کسب شده و اقدامات بسیار موثری که دولت پیش بینی کرده، بعید به نظر می رسد سارس به طور گسترده شایع شود. وی در بخش دیگری از سخنان خود نسبت به استفاده مجدد از گوشت حیوانات وحشی گربه نقابدار در رستوران های استان گوانجو هشدار داد.

وی که در چهاردهمین کنفرانس آکادمیسین های آکادمی های علوم جهان سوم شرکت کرده بود، اظهار داشت که سارس مجددا بازخواهد گشت، ولی دامنه وسعت آن به طور پراکنده خواهدبود، ولی باتوجه به اقدامات دولت، همه گیری سارس مهار و دامنه سرایت آن به سرعت کنترل شد.

در همین حال نایب رییس بیمارستان نظامی 302 ارتش آزادی بخش چین گفته بود: بیمارانی که در مرحله اولیه ابتلا به سارس به سر می برند، در صورتی که تب داشته، ولی ناراحتی های دستگاه تنفسی در آنان بروز نکرده باشد، قابلیت انتقال سارس را به دیگران نخواهند داشت.

● آماده باش در هنگ کنگ

روزنامه SCMP در آن مقطع زمانی گزارش داد، مقامات بیمارستانی هنگ کنگ با توجه به آغاز فصل سرما و نظریه دانشمندان و پزشکان مبنی بر احتمال بازگشت بیماری سارس خود را برای مقابله به موقع و موثر با این بیماری آماده می کنند. با توجه به شکایت خانواده های قربانیان شیوع سارس در اوایل سال جاری میلادی از مقامات بهداشتی و بیمارستانی و بحث و جدل های فراوان در این زمینه و تشکیل کمیته های تحقیق و تفحص در شورای قانونگذاری، انتظار می رود مقامات ذیربط با دقت بیشتری به وظایف خود در زمینه پیشگیری و اعلام خطر به موقع به مردم عمل کنند.

این البته پایان مطبوعاتی سارس بود، اما حقیقتا می توان پذیرفت این بیماری دیگر کسی را تهدید نمی کند؟