آسم از انواع اختلالات تنفسی شایع در دنیای امروزی است که با توجه به افزایش عوامل خطرآفرینی نظیر آلودگی هوا، تغییرات آب و هوایی و آلاینده هایی همچون دود سیگار آمار مبتلایان به این بیماری مزمن در حال افزایش است. اگرچه این بیماری غیرواگیر بوده و به راحتی قابل کنترل است، اما باید توجه داشت در صورت توجه نکردن به علایم اولیه و کم اهمیت، زمینه بروز نوع شدت یافته آن فراهم می شود. به طور کلی آسم از جمله بیماری های مزمن محسوب شده و ممکن است سال ها طول بکشد، از این رو توصیه متخصصان به این دسته از بیماران مراجعه مداوم به پزشک و عمل به توصیه های پزشکی است.
● تعریف بیماری
آسم یک اختلال تنفسی است که در نتیجه ایجاد التهاب در مجاری تنفسی و اشکال در عملکرد ریه ها به وجود می آید، به طوری که فرآیند بازدم به سختی انجام می شود و فرد مبتلا به بیماری ، هنگام خارج شدن هوا از ریه ها دچار تنگی نفس می شود.
دکتر ابراهیم رزم پا، فوق تخصص گوش و حلق و بینی در خصوص تعریف بیماری می گوید: آسم یک اختلال مزمن ریوی درمان پذیر و قابل کنترل است. اشکال در تنفس بارزترین علامت در مبتلایان به آسم است. افراد مبتلا به آسم، دارای مجرای تنفسی حساس بوده و هنگامی که در معرض محرک ها قرار می گیرند، مجرای تنفسی مسدودتر و حساس تر می شوند.
این متخصص اضافه می کند: نفس های کوتاه، سرفه، خس خس کردن سینه از علایمی است که در اثر انقباض نایژه ها و تحریک مجرای تنفسی ایجاد می شود.
علایم بیماری آسم در افراد مختلف، متفاوت است و شیوع این بیماری در کودکان بیشتر گزارش شده است.
دکتر رزم پا در این خصوص معتقد است: احتمال ابتلا به بیماری آسم در کودکان بیشتر است، اما تشخیص آن در بزرگسالان راحت تر صورت می گیرد.
● علایم و عوامل خطر
دکتر سیدشمس الدین صابری، فوق تخصص بیماری های ریوی در خصوص علایم شایع این بیماری می گوید: تنگی نفس، سرفه و خس خس سینه از نشانه های متداول در بیماران مبتلا به آسم است که شدت آن بسته به پیشرفت بیماری در افراد مختلف، متفاوت است.
دکتر بهروز نقشین، فوق تخصص بیماری های ریوی نیز سرفه های مزمن را یکی از علایم شایع در افراد مبتلا به آسم می داند و معتقد است: احتمال ابتلا به بیماری آسم در افراد مبتلا به آلرژی با علایمی نظیر سرفه های مزمن وجود دارد. این احتمال در بیمارانی که در برخی فصول به علایم آلرژی زا مانند عطسه، سرفه و خارش چشم دچار شده و زمانی که در معرض عطر یا محرک های آلرژی زا قرار می گیرند، این علایم تشدید پیدا می کند، بیشتر است.
عوامل متعددی می تواند زمینه ساز بروز بیماری در افراد شود. شناخت عوامل خطر بیماری و کاهش آنها در صورت امکان نقش مهمی در پیشگیری و کنترل بیماری دارد.
دکتر ابراهیم رزم پا، فوق تخصص گوش و حلق و بینی در خصوص بروز بیماری آسم می گوید: احتمال انسداد مجرای تنفسی می تواند در نتیجه برخی عوامل افزایش پیدا کند. هوای سرد، انجام حرکات ورزشی شدید، گرد و خاک، استنشاق برخی عوامل آلرژی زا نظیر عطرها و لوازم آرایشی، دود سیگار، آلاینده های محیطی، ترشحات حیوانی نظیر گربه و اسب، رطوبت زیاد و حیوانات خانگی از علل زمینه ساز بروز بیماری آسم و عوامل تشدید کننده بیماری محسوب می شوند.
● آلرژی و آسم
ابتلا به آلرژی های فصلی، می تواند زمینه ساز بروز بیماری در افراد مستعد شود.
دکتر شمس الدین صابری، در خصوص ارتباط آلرژی و افزایش احتمال ابتلا به آسم می گوید: احتمال ابتلا به آلرژی در فصل بهار و با گرده افشانی گل ها و گیاهان افزایش پیدا می کند. توجه نکردن به علایم شایع آلرژی نظیر عطسه، سرفه، آبریزش بینی و مزمن شدن آنها می تواند زمینه ساز ابتلا به بیماری های رایج تنفسی نظیر آسم شود، از طرف دیگر عوامل آلرژی زا باعث تحریک پذیری و حساسیت مجرای تنفسی شده و در بیماران مبتلا به آسم، سبب تشدید علایم و پیشرفت بیماری شود.
دکتر ابراهیم رزم پا در خصوص آلرژی های شایع می گوید: درختان بلوط و افرا، گل های زردرنگ و قارچ ها از مواد آلرژی زای رایج در فصل بهار هستند که سبب ایجاد علایمی نظیر خارش، قرمزی، سوزش چشم ها، التهاب مخاط بینی و حلق، آسم آلرژیک همراه با علایم تنگی نفس و گرفتگی راه های تنفسی و تنفس همراه با خس خس سینه می شود.
این متخصص تأ;کید می کند: در صورتی که آلرژی بویژه در سنین پایین، درمان نشود، می تواند بین 10 تا 20 درصد منجر به آسم شود از این رو درمان آلرژی و پیشگیری از قرار گرفتن در معرض عوامل آلرژی زا بویژه در فصل بهار توصیه می شود.
● آسم در کودکان
دکتر محمد نصیری فوق تخصص اطفال، آسم را یکی از اختلالات شایع کودکان معرفی می کند: آسم در کودکان روندی است که در آن به دلیل انسداد موقتی جریان هوا ناشی از التهاب مزمن مجرای تنفسی، تحریک پذیری راه های هوایی بیشتر شده و علایم آن به صورت سرفه های خشک، خس خس سینه هنگام بازدم و گرفتگی سینه و خستگی زودهنگام از انجام فعالیت های کوتاه مدت ورزشی تظاهر می کند.
این متخصص ادامه می دهد: علایم بیماری به شدت و میزان گستردگی آن بستگی دارد و می تواند به صورت نشانه های ابتلا به یک سرماخوردگی ساده تا ایجاد خفگی هنگام خواب پدیدار شود.
دکتر نصیری تصریح می کند: محیط هایی که احتمال سرایت ویروس در آنها بیشتر است، دود سیگار، آلاینده هایی نظیر دی اکسید سولفور، ازن و O2، هوای سرد و خشک، برخی آلرژن های خانگی نظیر سوسک حمام، گرده های گل ها و بازگشت اسید معده به مری از عوامل شایع بروز یا تشدید آسم در کودکان است.
آمارها نشان می دهد سبک زندگی و زندگی شهرنشینی آمار مبتلایان به آسم را در چند سال اخیر در کودکان افزایش داده است.
دکتر نصیری شیوع این بیماری را در کودکان ایرانی 30 درصد ذکر می کند که این مقدار در مقایسه با آمارهای جهانی رقم قابل توجهی بوده و زنگ خطری برای والدین و جامعه بهداشت به حساب می آید.
آسم در کودکان می تواند در اثر عفونت های ویروسی شایع دستگاه های تنفسی یا آلرژی های مزمن ایجاد و شدت پیدا کند.
دکتر محمد نصیری تأ;کید می کند، در صورتی که دفعات ابتلا به سرماخوردگی و عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی در کودکان، سالانه بیش از 10 تا 12 بار رخ دهد، لازم است که با مراجعه به پزشک احتمال وجود بیماری آسم در آنها بررسی شود.
این متخصص اضافه می کند: منشأ; چنین عفونت هایی می تواند از التهاب بینی، سینوزیت آلژیک بوده یا مربوط به اختلالات مجرای تنفسی و عملکرد ریه باشد.
به گفته دکتر محمد نصیری، خواب های آشفته، بی قراری هنگام خواب، تنگی نفس پس از خندیدن یا گریه کردن کودک می تواند علایم ابتلا به آسم باشد که اغلب والدین آن را جدی نمی گیرند و توجه نکردن به این علایم موجب پیدایش عوارض متعددی در آینده می شود.
انجام تست تنفسی، تجویز داروهای درمانی و تشخیص و پیشگیری از قرار گرفتن در معرض محرک ها و آلرژن از جمله روش های تشخیص و کنترل بیماری است.
متخصصان معتقدند: انجام رادیولوژی و عکسبرداری از ریه، روش تشخیصی مناسبی در کودکان محسوب نمی شود و در اکثر مبتلایان، نتیجه طبیعی است.
توصیه دکتر محمد نصیری، فوق تخصص بیماری های اطفال به والدین برای پیشگیری کودکان از ابتلا به آسم، از بین بردن آلرژن های خانگی و جلوگیری از قرار گرفتن کودک در معرض عوامل آلرژی زاست.
این متخصص اضافه می کند: مایت های خانگی حشراتی که در ملحفه ها، فرش، لوازم خواب و مکان های مرطوب تجمع می کنند، از عوامل بروز آسم در کودکان به شمار می آید. از این رو توصیه می شود والدین از قرار دادن فرش های مصنوعی، پتو، لحاف و تشک، بالشت تهیه شده از پر و مواد مصنوعی در اتاق کودک خودداری کنند. باز کردن در و پنجره اتاق کودک هنگام صبح، قرار دادن عروسک های کرک دار و قدیمی، استفاده از مواد آرایشی و عطرها (بویژه عطرهای طبیعی)، حیوانات خانگی، مواد ضدعفونی کننده و سفیدکننده از علل تشدید آسم در کودکان است.
دکتر نصیری معتقد است: با کاهش عوامل آلرژی زا، می توان 80 تا 85 درصد از بروز بیماری پیشگیری کرد.
این متخصص استفاده از اسپری های استنشاقی را بهترین روش درمان و کنترل بیماری در کودکان معرفی می کند.
واکسیناسیون سالانه آنفلوانزا بعد از سن شش ماهگی و استفاده از روش های ایمنی درمانی در طول زمان از دیگر راهکارهای کنترل بیماری است.
مریم بهریان
روزنامه ایران www iran newspaper com