دیابت را بهتر بشناسیم

دیابت شایعترین بیماری غدد درون ریز است که حدود 4 میلیون تن از افراد جامعه به آن مبتلا هستند.

روند رو به رشد و افزایش شمار مبتلایان نگرانی های را در عرصه های سلامت کشورها ایجاد کرده است. زمانی که عوارض بیماری دیابت ظاهر می شود خانواده ها و نظام سلامت کشورها برای درمان آن متحمل هزینه های هنگفتی می شوند. دراین راستا پیشگیری از این بیماری و کنترل عوارض آن مجموعه ای را تشکیل می دهند که باید حساب ویژه ای برای آن باز کرد. به گزارش ایسنا ، دیابت وضعیتی است که در آن قند به جای اینکه وارد سلولها شود، در خون باقی می ماند و در نتیجه سلولهای بدن دچار کمبود انرژی می شوند، به عبارت دیگر دیابت یک بیماری غیرواگیر است که به علت اختلال در سوخت و ساز(متابولیسم) قندها، چربی ها و پروتیین ها ایجاد می شود.

این بیماری یک اختلال چند عاملی است که با افزایش مزمن قند خون(هیپرگلیسمی) مشخص می شود، افزایش مزمن قند خون موجب تخریب اختلال عمل و نارسایی ارگانهای مختلف بدن به خصوص چشم ها، کلیه ها، اعصاب و قلب و عروق می شود.

دیابت نوع یک یا وابسته به انسولین و دیابت نوع دو یا غیروابسته به انسولین، دو نوع دیابت شیرین یا مرض قند محسوب می شوند.

● دیابت نوع یک:

در افراد مبتلا به دیابت نوع یک، تخریب سلولهای ترشح کننده انسولین با واسطه ایمنی و توسط محرکهایی مثل ویروسها، سموم یا عوامل محیطی صورت می گیرد، اما به طور کلی علت دقیق آن مشخص نیست، این بیماران اغلب جوانتر و لاغرتر از بیماران مبتلا به دیابت نوع دو هستند(سن شروع معمولا زیر 30 سال می باشد). در این نوع ازدیابت انسولین اصلا ترشح نشده و به همین علت دیابت وابسته به انسولین نامیده می شود، پس انسولین حافظ زندگی این بیماران است و درمان اصلی را شامل می شود.

دیابت نوع یک گاهی به صورت تهوع، استفراغ، دردهای شکمی، پر ادراری شدید، از دست رفتن آب بدن و حال عمومی بد تظاهر می نماید که این حالت را کتواسیدوز دیابتی می نامند و در صورت عدم درمان منجر به مرگ می شود. در این نوع دیابت علایم بالینی معمولا پر سر و صدا است چرا که در عرض مدت کوتاهی(یک تا دو ماه) کودک یا نوجوان دچار کاهش وزن قابل توجه (علیرغم اشتهای خوب)، عطش و پر ادراری می شود و گاهی نیز کودک با شب ادراری بیماری خود را نشان می دهد. به طور کلی دیابت نوع یک در بزرگسالان ممکن است علایم ضعیف تر و تدریجی تری را نشان دهد.

● دیابت نوع دو:

دیابت نوع دو معمولا در افراد مسن تر دیده می شود و اکثر مبتلایان سن بالای 40 سال دارند، این افراد اکثرا چاق هستند و استعداد ژنتیکی قویتر از دیابت نوع یک دارند و معمولا سابقه دیابت در فامیل را ذکر می کنند.

در این بیماران اغلب مقاومت محیطی نسبت به اثر انسولین وجود دارد، یعنی گیرنده هایی بر روی سلولها برای اتصال انسولین وجود ندارد. در این بیماران با وجود انسولین، فرد مبتلا به مرض قند می باشد چون مقداری انسولین در بدن این بیماران تولید می شود پس به آن دیابت غیر وابسته به انسولین می گویند. بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت نوع دو بدون علامت هستند و به صورت تصادفی و طی آزمایش بیماری آنان مشخص می شود. گاهی این بیماران برای اولین بار با عوارض مزمن دیابت ( بعنوان مثال کاهش بینایی و یا زخم پا) تشخیص داده می شوند که در این موارد نیز پنج تا ده سال از شروع دیابت در آنها گذشته است.

باید توجه داشت که شیوع دیابت نوع دو به طرز فزاینده ای در حال افزایش است چون طول عمر مردم زیاد شده و همانطور که می دانیم این بیماری در سنین بالا بروز می کند، همچنین بعلت مصرف بیشتر رژیم غذایی غربی با کالری زیاد که منجر به چاقی در دوران کودکی می شود شیوع بیماری دیابت نوع دو در سنین جوانی نیز بیشتر شده است.

● عوارض دیابت:

معمولا بعد از 15 سال از شروع بیماری دیابت، در 20 تا 50 درصد بیماران مبتلا مشکل کلیوی به صورت میکروآلبومینوری ظاهر می گردد. باید در نظر داشت در صورتی که بیماری در این افراد زود تشخیص داده شود و با داروهای مخصوص کاهنده قند خون و انسولین تحت درمان قرار گیرند و فشار خونشان تنظیم شود این بیماری کلیه یا اصلا ایجاد نمی شود یا بسیار خفیف تر و دیرتر ایجاد می شود.

به هر ترتیب بعد از شروع درگیری کلیه حدود ده سال طول می کشد تا بیمار به مرحله دیالیز برسد، در تمام این مدت نیز اگر بیمار قند خونش کنترل شود، فشار خونش 120 روی 75 آورده شده و داروهای ACE Inhibilor و ARB دریافت نماید، داروهای کنترل کلسترول و اسپیرینولاکتون نیز دریافت کند، بیماری کلیوی اش کنترل شده و گاها حتی درمان نیز می گردد و در صورت ادامه بیماری حداقل سیر به سمت نارسایی کلیه، کند می شود، لذا احتیاج به دیالیز و پیوند در سطح جامعه به مراتب کاهش می یابد زیرا این بیماری در سنین کهنسالی قبل از رسیدن به دیالیز به علل دیگر فوت می کنند، در نتیجه هزینه فوق العاده زیاد این بیماران که فشار اقتصادی زیادی بر بودجه درمانی کشور وارد می نماید را کاسته و این بودجه می تواند صرف گسترش بهداشت عفونی در سطح جامعه گردد. بنابر آنچه ذکر شد علایمی که می تواند درفرد مبتلا به دیابت ( چه نوع یک و چه نوع دو) دیده شود خستگی پذیری زودرس، عطش، ادرار زیاد، کاهش وزن علیرغم اشتهای خوب، عفونتهای تناسلی( بخصوص عفونتهای قارچی) و تاری دید است.

● درمان دیابت:

درمان دیابت بر چهار رکن اساسی آموزشی بیماران و خانواده آنها، رژیم غذایی، ورزش و دارو استوار است. علیرغم پیشرفتهای مهم که در درمان دیابت صورت گرفته، بدلیل عدم شناخت و آگاهی از آموزش و اهمیت آن بطور کلی کیفیت مراقبت از بیماران دیابتی هنوز در اکثر کشورها بخصوص کشورهای در حال توسعه ضعیف مانده است. آموزش، موجب درک بهتر بیمار ازماهیت دیابت و اهداف درمانی و در نتیجه انگیزه بیشتر او برای پذیرش بیماری، رژیم غذایی و پیگیری مستمر و دراز مدت می شود.

درمان در دیابت نوع یک به صورت استفاده مادام العمر انسولین می باشد (انسولین بصورت زیرجلدی زیرپوستی تزریق می شود). درمان در دیابت نوع دو بخصوص در افراد چاق به صورت تغییر رژیم غذایی و تعدیل فعالیتهای ورزشی است که البته اکثر بیماران در این کار موفق نبوده و مجبور به شروع درمان با قرصهای خوراکی هستند که در بین این قرصها، کلی بن کلامید و مت فورمین از بقیه معروفترند.