حصبه یا تیفویید

حصبه یا مطبقه یک بیماری عفونی است که متآسفانه در کشور ما خیلی زیاد دیده می شود بطوریکه ما در برابر هر تب طولانی ابتدا بفکر آن می افتیم .

▪ علت : میکروب حصبه در آبهای گل آلود تا یکماه و در یخ تا 3 ماه زنده میماند ، در اثر گرمای 60 تا 100 درجه بزودی بیجان می شود و بخصوص نور آفتاب بسرعت سبب انهدام میکروبهای حصبه می شود . در برابر خشکی هم مقاومت دارد ( تا دو ماه )

● علل آماده کننده و همه گیر شناسی :

حصبه ممکن است بشکل تک گیر یا همه گیر درآید در فصل پاییز و تابستان بیشتر بصورت همه گیر در میآید ، این همه گیری بخصوص در اجتماعات مانند سربازخانه ها و مدارس دیده می شود .

این بیماری متأ;سفانه در کشور ما در تمام فصول فراوان است ولی ما آمار صحیحی در تمام کشور از شیوع این ناخوشی نداریم . از آمار بخش عفونی چنین برمی آید که تعداد بستری شدگان در تابستان و پاییز بیشتر است .

در زمان جنگ که تمام شرایط بالا جمع است کثرت این مرض قابل ملاحظه است . افراد غریب و تازه وارد که بمناطق آلوده وارد میشوند بیشتر از افراد بومی مبتلا میگردند ، کم شدن ترشح معده هم در آلودگی مؤ;ثر است زیرا شیره معده ضدمیکروب قوی است و میتواند در موقع ورود میکروب را بیجان سازد .

● راه های سرایت بیماری :

میکرب بیماری تیفویید از راه دهان وارد دستگاه گوارش شده و از آنجا به سایر نقاط بدن میرسد و نشانه های بیماری را پدیدار میسازد ، میکروب باسیل از راه مدفوع به خارج راه می یابد مدفوع و صفرا در دوران استقرار بیماری آلوده میباشند . گاهی در ادرار و استفراغ بیماران نیز باسیل وجود دارد . بیشتر حصبه ای ها در دوران نقاهت هم خاستگاه پخش میکروب بشمار می روند .

▪ سرایت مستقیم :

پرستاران و مراقبان بیماران از راه دستهای خود آلوده میگردند . آنهایی که لگن بیمار را برمیدارند و یا لباس و ملحفه های ویرا عوض میکنند و در معرض آلودگی مستقیم قرار دارند . بنابراین اگر کمال نظافت بعد از تماس با مریض رعایت شود آلودگی ناچیز خواهد شد . برخی از پزشکان حصبه را بیماری دستهای کثیف نامیده اند .

▪ سرایت غیرمستقیم :

آب - بهترین منبع آلودگی را تشکیل می دهد و این مطلب درآلودگی های لوله های آب یک محله یا یک قنات و آلوده کردن تعداد زیادی از افراد با ثبات میرسد ، گذشته از آب ، مواد غذایی ، شیر و سبزیجات و نرم تنان دریایی(صدفهاو میگوو...) نیز ممکن است توسط آب آلوده گردند .

سابقاً; یخ غیربهداشتی یک عامل انتقال بیماری در ایران بشمار میرفت . آلودگی شیر ، پنیر تازه توسط آب آلوده یا دستهای آلوده دیده شده است . سبزیجات ، سبزیجاتی را که با کود انسانی میکارند احتمال آلودگی آن زیاد است .

نرم تنان دریایی و صدفها و میگو غیره یکی از منابع آلودگی در کشورهای اروپایی محسوب می گردد . صدفهایی که در مسیر فاضل آب و رودخانه های کثیف قرار می گیرند آلوده می شوند .

مگس هم عامل مهمی در پخش بیماری است .

در آزمایشگاهها افرادی که با کشت و مطالعات این میکروبها سروکار دارند ممکن است تصادفاً; آلوده گردند ، پزشکان بخش های عفونی هم بدلایل بالا بیشتر در معرض آلودگی میباشند .

پودر گوشت ، تخم مرغ و سایر مواد غذایی هم ممکن است عامل سرایت بیماری باشند .

نشانه های حصبه : بیماری به آرامی شروع می شود : تب مختصر ، خستگی ، سرگیجه ، کوفتگی ، خواب مختل ، دهان تلخ و یبوست . بتدریج این علایم شدت مییابد ، بعلاوه سردرد شدید ، درد پیشانی بوجود می آید ، درد کمر و گردن و بیحالی عارض میشود ، شکم نفخ پیدا کرده کمی دردناک می شود مخصوصاً; در پهلوی راست و پایین شکم درد محسوس میباشد یا بجای یبوست اسهال فرا می رسد .

طحال بزرگ می شود گاهی خون دماغ وجود دارد . بسیاری از بیماران در چند روز اول بیماری سرفه کرده و نشانه های یک برونشیت حاد را دارند . صبحها تب کم بوده و شبها بالا می رود تا اینکه در ظرف 4 تا 5 روز تب به 41 درجه میرسد ، نبض نسبت به تب کندتر میباشد .

5 تا 8 روز علایم شدت می یابد یعنی استقرار بیماری فرا میرسد بیمار در رختخواب خود بیحرکت می افتد و نسبت به اطرافیان بی اعتنا می باشد و یا اینکه در بیحالی و کوفتگی عمیقی غوطه ور میباشد گاهی هذیان و بی خوابی وجود دارد ، بیمار اشیاء مبهمی را در هوا جستجو می کند ، عطش زیاد دارد لبها و زبان خشک است ، اشتها کم است نفخ شکم زیاد و در لمس پهلوی راست و پایین شکم درد وجود دارد . در حصبه سخت ، اسهال آبکی وجود دارد . تب دایماً; در 40 درجه سانتیگراد باقی مانده ، صبح و شب کمی با هم اختلاف دارد یعنی صبحها کمتر و شبها زیادتر است .

● عوارض حصبه :

بسیار متعدد است - خونریزی روده ، سوراخ شدن روده ها ، ورم آپاندیس ، ورم کیسه صفرا ، یرقان ، ورم غده بناگوشی عوارض دیگر از قبیل نارسایی قلبی ، عارضه استخوانی ، تنفسی ، ادراری ، پوستی ، ورم بیضه ، مننژیت ، آماس کلیه ها ( پیلونفریت ) و پستانها و تورم مفصلی ملاحظه می شود .

● تشخیص آزمایشگاهی :

آزمایشهایی که از نظر تشخیص تیفویید مورد استفاده قرار میگیرد بترتیب اهمیت عبارتند از : کشت خون ، کشت ادرار و خلط ، کشت مغز استخوان و آزمایشهای سرمی ( ویدال فلیکس ) ؛; کشت مدفوع ( در کشور ما که مرض بومی است کشت مثبت مدفوع را باید با امتحانات دیگر تکمیل کرد ) .

● درمان :

رژیم غذایی و الکترولیت : امروزه دیگر انتخاب رژیم غذایی خاصی برای بیمار تیفوییدی مفهومی ندارد بهتر است که به بیماران مقادیر کافی مایع رسانده شود و برای این منظور تشویق بیماران به نوشیدن مایعات زیاد لازم است . توجه به تعادل آب و الکترولیت هنوز مهمترین و فوری ترین اقدام است .

درمان با آنتی بیوتیکها با توصیه پزشک

● پیشگیری :

تیفویید حاد بصورت همه گیر و تک گیر بروز میکند و بیشتر اوقات مسیول آنها ناقلان سالم یا بیماران می باشند . این بیماری مخصوص انسان است و دو نوع پیشگیری را ایجاب می کند :

1) پیش گیری دسته جمعی

2) پیش گیری انفرادی

در پیش گیری دسته جمعی میباید بیماران و حاملان سالم را مشخص کرده و آنها را معالجه نمود و خلاصه خاستگاه سرایت را از بین برد .

در پیش گیری انفرادی باید افرادیکه در معرض آلودگی به بیماری هستند ایمنی بخشید و آنهم بوسیله مایه کوبی امکان پذیر است . ولی باید دانست که هر دو این وسایل برای جلوگیری از تیفویید ضرورت دارند و یکی بدون دیگری امکان پذیر نیست .

▪ پیشگیری دسته جمعی :

در پیش گیری دسته جمعی پزشک معالج و اداره بهداشت وظیفه عمده ای دارند : پزشک معالج باید هر چه زودتر بیماری را تشخیص داده و نوع آن را بمراکز بهداری گزارش دهد ، بعلاوه در جریان ناخوشی به اطرافیان مریض طرز سرایت وگندزدایی ادرار و مدفوع را بیاموزد . همچنین ملحفه و لباس زیر و یا وسایل دیگر آلوده بیمار را بهتر است با آب ژاول و جوشاندن و بخار آب و غیره گندزدایی کنیم ، بعد از بهبود بیماری میباید گندزدایی نهایی انجام شود . در صورت امکان بهتر است پزشک معالج خاستگاه سرایت را جستجو کند . بعلاوه مراقبت و بازرسی دقیق مواد خوراکی ، صدفها ، شیر ، آب ، مشروبات غیرالکلی و غیره ، این مواد را چه از نظر تهیه و توزیع و فروش باید تحت کنترل دقیق قرار داد ، تهیه آب قابل شرب و فاضلآب هم در پیشگیری بسیار مهم است . غدغن کردن کاربرد کود انسانی در سبزیکاری ، از بین بردن مگس در نقاط آلوده و آموختن بهداشت عمومی بمردم ارکان پیشگیری دسته جمعی را تشکیل می دهد .