دومین سرطان زنانه، اولین قاتل مخفی - مجله زنان گوپی

● سرطان دهانه رحم و راه های شناسایی آن در گفت وگو با فوق تخصص انکولوژی زنان.

سرطان دهانه رحم سالانه جان دست کم 290 هزار زن را در سراسر جهان می گیرد. در کشورهای توسعه یافته این سرطان در رده هفتمین سرطان زنان قرار می گیرد. سرطانهای سینه، ریه، روده، رحم، تخمدان و سرطانهای سیستم لنفاوی جلوتر از این سرطان هستند ولی در کشور ما سرطان گردن رحم شایع تر است و از قضا در خانم هایی که سطح اقتصادی و سواد پایین تری دارند دیده می شود. اکثر مرگ و میرهای ناشی از این بیماری در کشورهای در حال توسعه اتفاق می افتد؛; فقط به این دلیل که راه های شناسایی و تشخیص بیماری در آنها عقب تر از کشورهای پیشرفته است.

اکثر زنان در مناطق محروم که فاقد مراکز آزمایشگاهی برای غربالگری این بیماری هستند و آگاهی نسبت به راه های شناسایی این بیماری ندارند، جان خود را از دست می دهند.

اهمیت سرطان دهانه رحم در این است که در صورت تشخیص در مراحل ابتدایی، کاملا قابل درمان است. در کشورهای غربی با غربالگری توانسته اند مرگ ومیر این بیماری را به حداقل برسانند.رعایت نکاتی که دکتر فاطمه قایم مقامی، فوق تخصص سرطان شناسی زنان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این گفت وگو بر آنها تاکید می کند، نوید بخش پیشگیری از این بیماری و داشتن یک عمر طبیعی و طولانی برای زنان خواهد بود.

● درباره ویروسی که عامل ایجادکننده بیماری است، توضیح می دهید؟

بگذارید اول توضیح بدهم که دهانه رحم کجاست. پایین ترین و در دسترس ترین قسمت رحم را گردن یا دهانه رحم می گویند . برای بارداری ترشحات دهانه رحم بسیار لازم است؛; به طوری که این ترشحات اگر طبیعی نباشد در باروری یک خانم تاثیر منفی دارد. این عضو از بدن می تواند در معرض یک سری از بیماری های مقاربتی هم قرار بگیرد.

به طوری که ثابت شده سرطان گردن رحم یک بیماری مقاربتی است که توسط ویروس پاپیلومای انسانی منتقل می شود. اگرچه زمینه ایمونولوژیک فرد نیز در بروز این بیماری موثر است ولی در 90 درصد موارد عامل ایجاد کننده این بیماری ویروس پاپیلومای انسانی است.

● چه کسانی بیشتر در معرض آلودگی این ویروس قرار دارند؟

▪ خانم هایی که تعدد ازدواج دارند و یا همسران شان تعدد ازدواج داشتند و یا کسانی که در سنین پایین تری ازدواج می کنند، در ریسک بالاتری برای ابتلا به این بیماری هستند.

▪ تعدد حاملگی ها و اعتیاد به سیگار یک خانم را بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار می دهد.

ظاهرا این سرطان تا مراحل پیشرفته علامتی ایجاد نمی کند.

-درست است. برای همین باید برنامه های غربالگری اجرا کرد. یعنی برنامه هایی که با آن ها در میان همه آدم های ظاهرا سالم، کسانی که در معرض خطرند یا در مراحل اولیه بیماری هستند را تشخیص داد. غربال گری این بیماران به این صورت است که معمولا خانم ها بعد از ازدواج از سن 21 سالگی، سالی یکبار باید تحت آزمایش سلول شناسی دهانه رحم به نام پاپ اسمیر قرار بگیرند. وقتی که این تست سه بار انجام شد و منفی بود فواصل آن را می توان طولانی تر کرد یعنی دو تا سه سال یک بار آن را انجام داد.

● واقعا دردسر انجام این تست به فوایدش می ارزد؟

ارزش این تست برای تشخیص سرطان دهانه رحم این است که این سرطان یک دوره طولانی دارد یعنی ابتدا از یک سری تغییرات سلولی شروع می شود و 10 سال طول می کشد تا این که این تغییرات به یک سرطان مهاجم تبدیل شود.

بنابراین اگر خانمی در این مراحل مورد آزمایش قرار گیرد، به راحتی می توان در مراحل اولیه بیماری را تشخیص داد و با درمانهای ساده تری که به صورت تخریب به وسیله لیزر و یا برداشتن مخاط دهانه رحم به وسیله چاقو است، آن بیماری را کاملا از بین برد.

● آیا این کارها تاثیری هم در طول عمر فرد مبتلا به سرطان دارد؟

ببینید، اگر غربال گری به درستی انجام نشود بیماری به مراحل پیشرفته خواهد رسید و طول عمر بیمار کاهش خواهد یافت. چون این تومور به طور موضعی در لگن پیشرفت می کند و روی مجاری ادراری اثر فشاری می گذارد و اکثرا این بیماران به علت اورمی یعنی افزایش اوره خون و اختلال در کارکرد کلیه جان خود را از دست می دهند تا مسیله خونریزی. گاهی نیز در مراحل پیشرفته سوراخ شدگی مثانه و روده ایجاد می شود و اختلال در دفع ادرار بوجود می آید.

● در ابتدای بیماری، فرد با چه علایمی به پزشک مراجعه می کند؟

گفتم که متاسفانه بیماری در مراحل اولیه هیچ علامت خاصی ندارد و فقط با تستهای پاپ اسمیر قابل تشخیص است، ولی در مراحل پیشرفته به صورت خونریزی، ترشحات متعفن و گاهی در مراحل پیشرفته تر به صورت توده هایی که به احشاء مقابل فشار وارد می کند و باعث درد لگنی، اختلالات ادراری و اختلالات دفع گوارشی ایجاد می شود، تظاهر می کند.

معمولا خونریزی به صورت لکه بینی حین اعمال زناشویی خودش را نشان می دهد. حتی ممکن است در حین نمونه گیری و معاینه این خونریزی ایجاد شود بنابراین خانمها با دیدن لکه های غیر طبیعی و ترشحات مداوم باید برای انجام آزمایش مراجعه کنند.

● بیشتر کدام گروه سنی از زنان دچار این علایم می شوند؟

بیشتر در خانم های مسن تظاهر می کند، به دلیل آنکه خانم های مسن بعد از سن باروری دیگر مراجعه پزشکی نمی کنند، در حالی که حداکثر سن شروع سرطان تهاجمی گردن رحم 55 سالگی است. برای همین هر شش ماه یکبار انجام آزمایشهای پاپ اسمیر لازم است.

 

● به جز پاپ اسمیر آیا روش تشخیصی دیگری برای سرطان دهانه رحم وجود دارد؟

بله، البته. به جز تست پاپ اسمیر روشهای تشخیصی دیگری هم هست مثل دیدن دهانه رحم به وسیله یک میکروسکوپ سه بعدی که به آن کولپوسکوپی می گویند. وقتی که سلولهای غیر طبیعی در تست پاپ اسمیر دیده شدند، صلاح است که فرد با این میکروسکوپ مورد بررسی قرار گیرد.

این میکروسکوپ بدترین ضایعه دهانه رحم را نشان می دهد و باید از آنجا بیوپسی تهیه شود. در حقیقت با بیوپسی تشخیص بافت شناسی داده می شود. در حقیقت پاپ اسمیر تستی است که تشخیص اولیه می دهد ولی با کلوپوسکوپی و بیوپسی می توان تشخیص قطعی بیماری را داد. تست دیگر برای تشخیص این سرطان تست ویروسی است که در آن آنتی ژن ویروس مورد بررسی قرار می گیرد.

● امروزه بیشتر از کدامیک از این تستها استفاده می شود؟

امروزه بیشتر تست ویروسی استفاده می شود. به نظر می رسد دقت این تست در تشخیص این بیماری بیشتر از تستهای پاپ اسمیر است ولی فقط نوع اولیه آن در چند آزمایشگاه در ایران انجام می شود و نوع پیشرفته تر آن هنوز وارد کشور نشده.

● در مورد نحوه آزمایش پاپ اسمیر بیشتر توضیح می دهید؟

اولا بهتر است که برای انجام آزمایش پاپ اسمیر از یک هفته قبل دارویی مصرف نشود و از 48 ساعت قبل روابط زناشویی قطع شود. بهترین زمان انجام پاپ اسمیر چند روز پس از پایان یافتن دوره ماهانه است، به دلیل اینکه در این زمان دهانه رحم زخامت کافی دارد و سلولهای بیشتری برای نمونه گیری وجود دارند. قبل از آزمایش از دوش واژینال نیز نباید استفاده شده باشد.

اما آزمایش پاپ اسمیر بسیار ساده است. به طور کلی تستهای غربالگری موقعی ارزشمند هستند که ساده و غیر تهاجمی باشند. همچنین این آزمایش نسبت به هزینه پیشگیری بسیار مقرون به صرفه است. این تست دردی هم ندارد. نحوه آزمایش به این صورت است که وسایل خاصی به نام اسپاچولا را داخل دهانه رحم می گذارند و آن را360 درجه حرکت می دهند. این کار باعث می شود که از دور تا دور سوراخ دهانه رحم سلولها کنده شوند. بعد از آن این سلولها به آزمایشگاه فرستاده می شوند و پاسخ آزمایش برای پزشک یا بیمار فرستاده می شود.

● بعد از تشخیص، همیشه نیازی به برداشتن کامل رحم است؟

در خانمی که باروری اش کامل شده و نیازی به حاملگی ندارد یک روش بهتر این است که رحم به طور کامل برداشته شود به خصوص در مواقعی که سرطان تمام مخاط دهانه رحم را گرفتار کرده است.

در مورد واکسنی که به تازگی آمده هم توضیح می دهید؟

● واکسنی که اخیرا برای سرطان دهانه رحم ساخته شده تا چه حد از آن پیشگیری می کند؟

واکسن اچ پی وی که از همان ماده آنتی ژن و ویروس پاپیلومای انسانی تهیه شده، در کشورهای غربی به خانمها تزریق می شود. علاوه بر آن با تزریق واکسن، دیگر نیازی به تست پاپ اسمیر که بانوان موظف بودند به طور مرتب اجرا کنند، نخواهد بود. واکسن جدید اسمش سرداریک است و ویروس پاپیلوما را نابود می کند، ولی هنوز این واکسن وارد کشور ما نشده است.