خصوصیات یک معلم

معلم، ایمان را بر لوح جان و ضمیرهای پاک حک می کند و ندای فطرت را به گوش همه می رساند. همچنین سیاهی جهل را از دل ها می زداید و زلال دانایی را در روان بشر جاری می سازد. دغدغه معلم همیشه این است که حیات بشر، بر مدار ارزش ها و کرامت انسانی بچرخد و شناخت خدا و مکتب و دین، همت اساسی آدمی باشد و هیچ بیگانه ای را مجال تجاوز به فرهنگ ارزشی دین و میهن فراهم نیاید. در این مسیر خطیر، بزرگانی گام نهاده اند که نامشان بر تارک زمان می درخشد. علامه شهید استاد مرتضی مطهری (رحمه الله) از همین طایفه مقدس است که در سنگر تعلیم و تعلم، به قله های رفیعی دست یافت . شرافت و مرتبت معلم، زمانی اهمیت دارد که بتواند شان خداوند و پیامبران را در وجود خود محقق کند و پیوند انسان به هدف متعالی خلقت یعنی عبادت را برقرار سازد. لذا در این تعریف، شهید مرتضی مطهری یکی از آن معلمان راستین است که تمامی تلاش های علمی و عملی را مقدمه ای برای عبادت می داند و در این راه به مرحله سوم دینداری راه می یابد.

▪ هنر معلمی: معلمی شغل و حرفه نیست، بلکه ذوق و هنر توانمندی است. معلمی در قرآن به عنوان جلوه ای از قدرت لایزال الهی است.در نخستین آیات قرآن که بر قلب مبارک پیغمبر اکرم (ص) نازل شد، به این هنر خداوند اشاره شده است:اقرا باسم ربک الذی خلق...خداوند، خود را "معلم" می خواند و جالب این که معلم بودن خود را بعد از آفرینش پیچیده ترین و بهترین شاهکار خلقت، یعنی انسان آورده است. نباید تنها با این توجیه که معلمی شغل انبیاست، از توجه به نیازها و سختی هایی که معلمان تحمل مـی کننـد چشـم پـوشیـد. اگـر معلمی شغل انبیاست، باید این را نیز به خاطر داشته باشیم که انبیا بر انسان منت گذارده اند. در آیات وحیانی نیز حقی که آنان بر گردن ما دارند گوشزد شده است، پس چرا از حق وارثان انبیا غافلیم؟ معلمی نیاز به توانایی و صرف انرژی فراوان دارد. معلم باید جامعه شناس باشد که با شناخت مقتضیات زمان، دانش آموز را برای ورود به جامعه آماده کند. باید روان شناس باشد که با درک نیازهای روحی و مسایل روانی، دانش آموز را به عنوان فردی از نظر روح و روان، سالم تحویل اجتماع دهد و معلم نیاز به مهارت های ارتباطی دارد تا بتواند با دانش آموز ارتباطی سازنده برقرارکند. معلم با انسانی سر و کله می زند که از قضا در دوران رشد و تغییر و تحول است. معلم باید به مثابه مردم شناسی که در قلمرو ناشناخته ای پا می گذارد، وارد دنیای کودک و نوجوان شود و آداب و رسوم کودکی و اقتضایات این دوران را بشناسد. معلم با ورود به قلمرو کودکی، در معرض خطر خروج از بزرگسالی قرار می گیرد و با فاصله گرفتن زیاد از فضای کودک و نوجوان، توانایی ارتباط و تاثیر را از دست خواهد داد. قرارگرفتن در چنین وضعیتی، نیازمند تمرین و سخت کوشی است. معلم باید تاثیر گذار نیز باشد و به عنوان الگویی که رفتار و گفتارش در برابر چشمان تیزبین کودک مورد ارزیابی دقیق قرار می گیرد، مسلماً او را در موضعی قرار دهد که می بایست کنترل زیادی بر کردار خود داشته باشد و این کنترل بر نفس، او را هر چه بیشتر در تنگنا قرار می دهد و چه بسا منجر می شود که معلم از بسیاری از امور مورد علاقه اش که حق شرعی و قانونی اوست محروم شود. نکات ذکر شده، تنها گوشه ای از اضطرارها و ملزومات معلمی است و مسایل بیشتری وجود دارد که این حرفه را هرچه بیشتر دشوار می کند.

▪ کاهش استرس در معلم ها : استخدام معلم های حق التدریس، کمبود فضای آموزشی، کمبود نیروی انسانی، سلامت دانش آموزان، مشکلات مالی و استاندارد نبودن ساختمان مدارس،همه از موضوعاتی است که در خبرها زیاد به چشم می خورد، اما به سلامت معلم ها و سختی کارشان کمتر توجه می شود. شاید تصور کنید معلمی شغل آسانی است. ساعت های کاری کم، تعطیلات زیاد، نداشتن ارباب رجوع و کار کردن با بچه ها که همه اینها باعث شده این شغل به نظر آسان بیاید، اما برخی بررسی ها نشان داده معلمی و تدریس، یکی از شغل های پُراسترس است. اما آیا واقعاً معلم ها استرس بیشتری نسبت به شغل های دیگر دارند؟هر معلمی از استرس شکایت نمی کند. اما در بررسی تعیین سطح استرس مشاغل که توسط اداره ایمنی و بهداشت کشور انگلستان انجام شد، معلمی در راس مشاغل پُراسترس قرار گرفت.

▪ استرس تدریس: آن چیزی که این شغل را سخت و پراسترس می کند، خود کار نیست، اتفاقاً این شغل، شغل لذت بخشی است، اما شرایط است که کار را مشکل می کند. کری کوپر متخصص بهداشت و روانشناسی سازمانی و عضو گروه علم و تکنولوژی دانشگاه منچستر این شغل را به بمبی در دست یک فرمانده ارتش تشبیه می کند. به عقیده او، معلمی به خودی خود استرس زا نیست، اما شرایط خاص مانند تغییرات مداوم سیستم آموزشی،تغییر نیازهای آموزشی، ساعات کار طولانی و حقوق کم، زمینه بروز استرس را فراهم می کنند. چه باید کرد؟ کم کردن وظایف اضافی مانند سرپرستی اردوها و کارهای گروهی که دیگران هم می توانند آن را انجام دهند، استفاده بیشتر و کمک گرفتن از سایر کارکنان مدرسه، استفاده از تکنولوژی برای کاهش فشارهای کاری و آزادی عمل در تغییر ساعات مدرسه برای بیشتر شدن کارآیی، استفاده از سیستم تشویق و پاداش، بالا بردن جایگاه اجتماعی و ارایه خدمات حمایتی به معلم ها، می تواند در کاهش استرس آنها موثر باشد. استفاده از تکنولوژی و امکان استفاده از شبکه های کامپیوتری و اینترنت در مدارس، یکی از اقدامات موثر در بالا بردن کیفیت تدریس و کاهش فشار کار معلم هاست. محدود شدن کارهایی مانند کپی گرفتن، بردن و آوردن جزوات از مدرسه به خانه و از خانه به مدرسه، امکان استفاده از تجربه معلم های دیگر و افزایش خلاقیت از مزایای این روش است. برای استفاده بهتر، لازم است به ازای هر 7 تا 11 دانش آموز، یک کامپیوتر با امکان اتصال به شبکه اینترنت در نظر گرفته شود.

● توصیه هایی به معلم ها:

1) بعضی معلم ها عادت کرده اند که همیشه بگویند، بله. مهارت "نه" گفتن را یاد بگیرید وهر وقت لازم است از "نه" استفاده کنید.

2) برای تدریس خوب به جز معلم، چیزهای دیگری هم لازم است. از خودتان توقع زیادی نداشته باشید.

3) کافیین، سیگار و داروهای خواب آور به شما کمک نمی کند. مراقب باشید در مصرف آنها زیاده روی نکنید.

4) ورزش را فراموش نکنید. ورزش یکی از سالم ترین و بهترین راه های رفع استرس است.

5) محیط سالم و بهداشتی در سلامت شما موثر است. نسبت به شرایط محیط مدرسه احساس مسیولیت کنید و در کارهایی که به بهتر شدن محیط مدرسه کمک می کند مشارکت کنید.

6-) وقتی را برای استراحت در نظر بگیرید. استراحت و اوقات فراغت، بخش لازم و ضروری یک زندگی سالم است.

7) موفقیت های تان را در معرض دید قرار دهید. نشان دادن و مطرح کردن موفقیت های شما علاوه بر ایجاد انگیزه در خودتان، برای دیگران هم مفید خواهد بود.