سیر تکوینی فمنیسم در طول تاریخ ـ بخش دوم

در نوبت قبل، با بررسی مکاتب مختلف فمینیستی، سیر تکوینی این جنبش در طول تاریخ مورد مطالعه قرار گرفت. همان طور که پیش تر ذکر شد به طور کلی فمینیست ها در پنج گروه اصلی دسته بندی می شوند که با خواسته های مختلف برای نیل به آرمان خود تلاش کرده و می کنند. به طور کلی خواسته های گرایش های فمینیستی در طول تاریخ را می توان این گونه بیان کرد: موج اول در پی اثبات زن به عنوان یک انسان کامل بود. موج دوم از میان برداشتن تضادها و دستیابی به حقوق برابر را دنبال می کرد. موج سوم خواهان تعادل میان نقش های خانوادگی و فعالیت های اجتماعی بود. موج چهارم در پی جایگزینی قدرت زنانه به جای نظام مردسالاری است و در موج پنجم، فمینیست های پست مدرن با اعتقاد به ساختار شکنی از تمرکز به موضوع های سیاسی و اقتصادی به سوی مباحث فرهنگی و روان شناختی و زبان شناختی سوق یافته اند.

سوالی که در اینجا مطرح است اینکه چرا در طول تاریخ خواسته های فمینیست ها متغیر بوده است و گروه هایی با اهداف و آرمان مشترک دغدغه های متفاوتی داشته اند. شاید با بررسی دگرگونی های ژرف محیط جهانی، بتوان پاسخی در خور برای این سوال ارایه کرد. بشر در مسیر پیشرفت تمدن خود، تاکنون دو موج کشاورزی و صنعت را پشت سر گذاشته است و امروز با انقلاب عظیمی که در عرصه ی اطلاعات به وقوع پیوسته، ما در آستانه ی ورود به جوامع اطلاعاتی هستیم که تافلر از آن به عنوان موج سوم یاد می کند.

تافلر در کتاب موج سوم خود محور هر تمدن را انرژی می داند. بنابراین در موج اول یا جامعه ی کشاورزی نیروی عضلانی مهم ترین منبع انرژی به شمار می رفت و با توجه به برتری نسبی مردان در این زمینه، طبیعی است که زن جنس فرودست شمرده شده و جامعه ی مردسالار پدید آید. در موج دوم با ورود تدریجی صنعت به زندگی مردم، تمدن مدرن پایه گذاری شد. در چنین تمدنی، نیروی عضلانی به تدریج جای خود را به انرژی فسیلی ـ نفت، گاز، ذغال سنگ و نظایر آن داد و با توجه به افزایش چشم گیر حجم تولید و مصرف از یک سو و کمبود نیروی انسانی از سوی دیگر، به تدریج با ورود زنان به بازار کار نخستین زمزمه های برابری حقوق زنان و مردان به گوش رسید. از آنجا که در چنین جامعه ای مردان دیگر برتری سابق را نداشتند و از سوی دیگر نیاز روزافزون به کارگران جدید و ارزان، سبب شد با گذشت زمان برخی از خواسته های زنان مورد توجه قرار گیرد.

در موج سوم نیز که ما در آستانه ی ورود به آن قرار داریم، اطلاعات به عنوان ملاک برتری مورد توجه قرار گرفته است و بشر دوران جدیدی از حیات خویش را تجربه خواهد کرد. ویژگی چنین جوامعی که از آنها با عنوان "جامعه ی اطلاعاتی" یاد می شود، تولید و جابجایی حجم انبوه اطلاعات است. اگرچه در جامعه ی اطلاعاتی یا پسامدرن هم چنان انرژی های فسیلی و دیگر انرژی های نو به عنوان منابع تأمین انرژی به شمار می آیند ، اما تغییر ارزش ها و ملاک های برتری، فرصت های تازه ای را پیش روی زنان جهان قرار داده است. از آنجا که در جامعه ی اطلاعاتی مردان و زنان برتری خاصی نسبت به یکدیگر ندارند، پیگیری حقوق برابر و رهایی از سلطه ی تاریخی مردان، در دستور کار طرفداران فمینیسم قرار گرفته است. تلاشی که حتی در برخی گرایش های فمینیستی رادیکالی، حذف مردان از کلیه ی شیون اجتماعی را هدف گرفته است.

با آگاهی از این موضوع بسیاری از مسایل را می توان واکاوی کرد. مسایلی همچون اتهامات غربی ها در مورد بی توجهی حقوق زنان در کشورهای شرقی و به ویژه اسلامی. ادعای پیش رو بودن کشورهای غربی در توجه به حقوق زنان و بسیاری دیگر از مسایل روز جامعه ی جهانی. در این باره با هم بیشتر سخن خواهیم گفت. منتظر مقالات بعدی ما باشید.