راه حل جدید برای مادران شاغل

در کشوری مانند ایران که 86 درصد زنانش تحصیلکرده هستند، حضور آنان در بازار کار و فعالیت های اقتصادی از اهمیت فراوانی برخوردار است اما زن شاغل نیاز دارد به فعالیت های شخصی و نقش دیگرش در خانواده به عنوان مادر نیز بپردازد و شرایط کاری او به نحوی هماهنگ باشد که شغلش خللی به فعالیت های خانوادگی اش وارد نسازد.از طرفی خوشبختانه رویکرد رایج مردم ایران به اشتغال زنان مثبت است و از این جنبه مشکل خاصی در جهت فعالیت زن در بازار کار وجود ندارد.

براساس گزارشی که چندی پیش از سوی بانک جهانی در زمینه وضعیت اشتغال زنان در خاورمیانه و شمال آفریقا منتشر شد، ایرانی ها از نظر نگاه مثبت به فعالیت های اقتصادی زنان در منطقه در رتبه اول قرار دارند. نمره ایران در شاخص تایید کار زنان در خارج از خانه 23/4 اعلام شده که با متوسط نمره اروپا 31/4- تفاوت فاحشی ندارد.براساس این گزارش زنان ایرانی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بالاترین جمعیت شاغلین را به خود اختصاص دادند.

در گزارش بانک جهانی که محیط کاری برای زنان خاورمیانه و شمال آفریقا نام دارد اعلام شده طی چهار سال گذشته به موازات افزایش قیمت نفت تا حدی از بیکاری در ایران کاسته شده است. ولی این کاهش بیکاری بیشتر به جمعیت مردان اختصاص داشته و نرخ بیکاری زنان رو به افزایش بوده به طوری که در حال حاضر تعداد زنان بیکار دوبرابر مردان گزارش شده است.

با این حال تعداد زنان ایرانی شاغل در بازار کار بالاترین رقم را به خود اختصاص دادند. از کل جمعیت زنان ایرانی 38 درصد در بازار کار فعالند در حالی که 76 درصد مردان ایرانی در بازار کار حضور دارند. پس از ایران زنان الجزایر با 36 درصد و زنان مراکش با 28 درصد در رتبه دوم و سوم قرار گرفته اند. از طرفی با بررسی کلیه قوانین مربوط به تجارت و سرمایه گذاری در ایران مشخص شد که این قوانین به هیچ عنوان میان زنان و مردان تبعیضی قایل نشده است. در واقع در این قوانین هیچ اشاره صریحی به زنان نشده و نشان دهنده آن است که در بخش اقتصاد ایران نگاه به زنان و مردان یکسان است.

البته در قانون کار ایران بخشی ویژه زنان وجود دارد که تا حدی در جهت تسهیل و هماهنگی اشتغال زن با فعالیت های خانوادگی او نوشته شده است. در قانون کار با اشتغال زنان در کارهای سخت مخالفت شده و زنان اجازه رسمی کار در ساعات شب را ندارند. ماده 76 قانون کار مرخصی بارداری و زایمان زن را 90 روز اعلام کرده است و عنوان کرده حداکثر 45 روز از این مرخصی را می توان به دوره بعد از زایمان موکول کرد.

پس از پایان مرخصی زایمان زن به شغل سابقش بازمی گردد، مدت مرخصی جزو سوابق خدمتش خواهد بود و حقوق این دوره بر طبق مقررات قانون تامین اجتماعی پرداخت می شود. حتی در ماده 78 قانون کار آمده که مادران شیرده شاغل تا زمانی که کودکشان دوساله شود پس از هر سه ساعت نیم ساعت فرصت شیردهی دارند و می توانند به محل نگهداری فرزندشان بروند و به او شیر بدهند. زمان شیردهی مرخصی نیست و جزو ساعت کاری زن محسوب می شود.

همچنین کارفرما مکلف است متناسب با تعداد کودکان و در نظر گرفتن گروه سنی آنها نسبت به تاسیس مراکز نگهداری کودکان همچون شیرخوارگاه، مهد کودک و غیره اقدام کند. این اقدامات اگر چه مفید است ولی کافی نیست. مگر چند شرکت، کارخانه و اداره هستند که امکان تاسیس مهد کودک را داشته باشند؟ با سیاست های جدید خانواده ها مبنی بر نداشتن فرزند یا تک فرزندی آیا در همه ادارات آنقدر کودک و نوزاد هست که کارفرما برایشان مهدکودک و شیرخوارگاه تاسیس کند؟

آیا محل نگهداری نوزاد آنقدر به محل کار مادر نزدیک است تا بتواند ظرف نیم ساعت خود را به آنجا برساند، فرزندش را شیر دهد و برگردد؟ و نهایتا آیا چندین ساعت غیبت مادر در روز صدمه ای به مادر و کودک نمی زند و فقط اگر به او شیر بدهد کافی است و هیچ کدام نیاز احساسی دیگری ندارند؟

در همین راستا تعدادی از زنان شاغل آمریکا دست به اقدام جالبی زدند که تا حدی هم مورد تایید صاحبان سرمایه و کارفرمایان قرار گرفته و روز به روز بیشتر رایج می شود. آنان فرزندان نوزادشان را با خود سرکار می برند.

شاید حضور بچه در محیط کاری به نظر بسیاری باعث شلوغی است و در انجام کار مداخله می کند، ولی امروزه برنامه های بسیاری در آمریکا به اجرا درمی آیند که به والدین اجازه می دهند، فرزند نوزادشان را همراه خود سر کار ببرند.

از طرفی انستیتوی پرورش کودکان در محیط کار تاسیس شده تا از حقوق مادران شاغل دفاع کرده، کارفرمایان را به صدور اجازه نگهداری نوزاد در محیط کار تشویق کند.

بر طبق اعلام انستیتو در حال حاضر 70 کمپانی آمریکایی به زنان شاغل این اجازه را می دهند و کارلاماکوین ـ بنیانگذار انستیتو ـ هر روز نام چندین کمپانی را به فهرستش اضافه می کند. او می گوید: بردن نوزاد سرکار از آنچه تا به حال فکر می کردم مرسوم تر شده است. البته بسیاری از شرکت ها برای جهت گیری و سیاستگذاری رسمی عجله ای ندارند، اما در عوض اغلب با کارمندانشان تک تک در این زمینه به توافق می رسند و توافق های غیررسمی است که راه را برای سیاست های رسمی باز می کند، مخصوصا هر چه زنان بیشتر در اشتغال پیشرفت می کنند و به سمت انجام توافق در وظایف شغلی شان حرکت می کنند، این قضیه بیشتر جا می افتد.

کاتلین سیبلیوس ـ فرماندار کانزاس ـ در سال هایی که فرزندانش نوزاد بودند، مدیر مرکز وکلای ایالت کانزاس بود. او دو پسر نوزادش را سر کار می برد و هیچ وقت از انجام شغلش هم باز نماند. به همین دلیل او همواره از طرفداران پر و پا قرص نگهداری از نوزادان در محل کار بوده است. فعالیت های او برای امکان نگهداری فرزندان در محل کار باعث شد که امروزه 21 اداره دولتی در کانزاس به مادران اجازه دهد در محل کار از فرزند نوزادشان نگهداری کنند.

سیبلیوس که در حال حاضر کوچک ترین فرزندش 26 ساله است، می گوید: ما امروزه در جامعه ای زندگی می کنیم که زن شاغل را مجبور می کند از بین این دو مورد یکی را انتخاب کند. می خواهی کارمند خوبی باشی یا مادر خوبی؟

البته طرفداران این مساله می دانند که نگهداری از نوزاد در محل کار راه حلی نیست که آن را بتوان به کل جهان تعمیم داد و در همه موارد نمی توان آن را به اجرا گذاشت. حتی برای بسیاری از شغل ها غیرممکن است؛ شغل هایی مثل پزشکی و معلمی. یا مثلا مادرانی که فرزند نوزادشان ناآرام است و زیاد گریه می کند، عملا نمی توانند از او در محل کار نگهداری کنند، اما حتی مخالفان از دیدن نتایج تحقیق مری سیکرت در این زمینه متعجب خواهند شد. مری سیکرت پژوهشگر و استاد جامعه شناسی دانشگاه ویرجینیاست.

او 55 کمپانی را که سیاست هایی به نفع نوزادان در پیش گرفته بودند، مورد بررسی قرار داد و متوجه شد که حضور نوزاد در محل کار اگر چه به نظر بسیاری فاجعه آمیز است، ولی به ندرت اثری منفی بر دیگر همکاران و راندمان کار داشته است. مساله جالب توجه این است که حضور بچه به همه کارمندان روحیه می دهد.

سیکرت می گوید: ما همواره سعی داشته ایم به غلط بین کار و خانواده فاصله ایجاد کنیم و آن دو را دو مقوله جدا بخوانیم. در حقیقت چنین فاصله ای هرگز وجود نداشته است.

البته مطالعه در مورد چگونگی تاثیر نوزاد بر محل کار یک چیز است و تجربه کردن این فضا چیز دیگر. نظرات بعضی از افرادی که حضور نوزاد در محیط کار را تجربه کرده اند، می خوانیم:

● مادر شاغل

سوزان گودی کنتز، 42 ساله و پزشک متخصص پوست است که در دپارتمان بهداشت و سلامت عمومی آریزونا در فینیکس کار می کند. او اغلب مواقع 3 تا 4 فرزندش را با خود سر کار می برد.

گودی کنتز می گوید: احساس می کنم تجربه جدیدی با فرزندانم پیدا کردم و می توانم وقت بیشتری در کنارشان باشم. این کار حتی از نظر مالی هم بسیار منفعت دارد و هزینه نگهداری از کودکان در مهدکودک و گرفتن پرستار را می توان پس انداز کرد. البته هنوز آنطور که باید در جامعه جا نیفتاده است و باید بیشتر مرسوم شود. البته مشکلات خاص خودش را هم دارد؛ مثلاً در مواقعی مشغول صحبت با تلفن هستم و فرزندم هم می خواهد با من حرف بزند.

● کارفرمای زن

دبرا پیرسن، 40 ساله رییس شرکت مهندسان مشاور پیرسن در لس آنجلس کالیفرنیاست.او براساس موارد مختلف به کارمندانش اجازه می دهد از نوزادانشان سرکار نگهداری کنند.

او می گوید: فکر نمی کنم آوردن بچه به محل کار به اندازه صحبت راجع به برنامه های تلویزیونی یا تعطیلات آخر هفته در انجام کار اختلال ایجاد کند. به نظر من این کار برای مادر شاغل هم منافع مادی دارد، هم معنوی. یکی اینکه می توانند با وجود داشتن فرزند نوزاد کار کنند و درآمدی داشته باشند و دیگر اینکه از انجام کار و دوری از فرزندشان عذاب وجدان نمی گیرند، برای فرزند دلتنگ نمی شوند و در نهایت مجبور نمی شوند برای نگهداری از فرزند و رسیدگی بیشتر به او شغلشان را از دست بدهند. داستانی که همه روزه در جامعه شاهد آن هستیم.

● مخالف

کولت لایانتونیو، 58 ساله رییس شرکت تولیدات تلویزیونی کانسپتس در بونتن نیوجرسی است. او که خود مادر 3 فرزند است، اعتقاد دارد امکان نگهداری از کودک در محل کار به شکل تاسیس مهدکودک توسط کارفرما فکر خوبی است ولی حضور کودکان در محیط کار اصلاً درست نیست. لایانتونیو می گوید: به نظر من، به هیچ عنوان کار درستی نیست. گناه دیگر کارمندان چیست که باید سر و صدا را تحمل کنند و حواسشان پرت شود.

● به نظر من این کار احترام نگذاشتن به حقوق دیگران است.

مخالفی که تغییر عقیده داد

دان هرینگتن، مردی 50 ساله و رییس سازمان اپیدمیولوژی و کنترل بیماری در دپارتمان بهداشت و سلامتی آریزونا در شهر فینیکس است. او فرزندی ندارد و در آغاز با این برنامه مخالف بود.

هرینگتن می گوید: من کاملاً مخالف بودم. شاید هیچ کس به اندازه من با انجام این کار مخالف نبود اما در حال حاضر نه تنها مخالف نیستم، بلکه از طرفداران پر و پا قرص این طرح هستم. حضور بچه در محل کار منبع فوق العاده ای برای دادن روحیه مثبت به کارمندان بود. همه از دیدن بچه ها خوشحال بودند و محیط کار به فضایی بسیار شاد و پرانرژی تبدیل شد.