افسردگی مادر در دوران بارداری و پس از زایمان

در ادامه مباحث روانشناسی درباره اختلالات شایع افسردگی، به افسردگی در دوران بارداری و پس از زایمان Pregnancy-related Depression)) می پردازیم، زیرا تقریبا از هر ده خانم باردار، یکی از آنها دچار درجاتی از افسردگی در هنگام بارداری و به خصوص پس از زایمان می گردد. مشکلات معمولا یک تا دو ماه پس از زایمان شروع می شوند، اگرچه علائم بیماری در یک سوم خانمها در دوران بارداری شروع گردیده و پس از زایمان ادامه می یابند.

 

علائم افسردگی پس از زایمان چیست؟ فرد ممکن است همه یا تعدادی از علائم زیر را داشته باشد:
· افسردگی و احساس نارضایتی و تمایل به بغض یا گریه که معمولا در زمان خاصی از روز تشدید می گردد.
· زود رنجی و عصبانی شدن سریع از رفتار همسر، کودک و یا دیگران.
· احساس خستگی مفرط و نداشتن انرژی که به طور همزمان با بیخوابی و شب بیداری همراه است.
· از دست دادن اشتها و یا فراموش کردن زمان غذا خوردن.
· لذت نبردن از بودن با کودک یا در آغوش گرفتن او و نداشتن علاقه برای رفتن به مهمانی، گردش و انجام سایر فعالتیهای مفرح.
· از دست دادن علاقه به رابطه جنسی.
· داشتن افکار منفی و احساس گناه از این که فرد مادر خوبی نمی باشد و یا کودکش او را دوست ندارد که تاثیر منفی بر اعتماد به نفس فرد می گذارد.
· احساس نگرانی برای سلامت کودک و اضطراب از این که مثلا چرا کودک بسیار آرام است و ممکن است دیگر نفس نکشد، چرا کودک خیلی مریض است و یا به اندازه کافی وزن نمی گیرد، چرا کودک بسیار گریه می کند و مادر نمی تواند او را آرام کند و حتی نگرانی فرد از این که به کودک خود آسیب برساند و به همین دلیل تمایل نداشته باشد که با کودک خود تنها بماند. اضطراب می تواند همراه با نبض سریع، تپش قلب، تنگی نفس، تعریق و ترس از حمله قلبی و یا غش کردن همراه باشد.
· اجتناب از ارتباط با دیگران حتی دوستان و اقوام، پرهیز از رفتن به مکانهای شلوغ و امتناع از حضور در گروه های حمایت پس از زایمان.

 

چه افرادی در خطر افسردگی پس از زایمان می باشند؟ خانمهای بارداری که سابقه قبلی ابتلا به مشکلات سلامت روانی مانند افسردگی یا اضطراب را داشته اند، حمایت کافی ازطرف خانواده یا دوستان را ندارند و یا اخیرا حادثه پر تنشی نظیر مرگ یکی از عزیزان، پایان یک رابطه عاطفی و یا از دست دادن شغل را تجربه کرده اند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. بعضی بیماری ها مانند کم کاری تیروئید هم می توانند باعث شروع افسردگی در دوران بارداری و پس از زایمان گردند.

چگونه می توان از افسردگی پس از زایمان جلوگیری کرد؟ جلوگیری از این بیماری زیاد ساده نیست، زیرا نمی توان بروز آن را به راحتی پیش بینی کرد. از این رو شاید دستورات کلی زیر بتوانند به پیشگیری کمک نمایند.
· سعی نکنید که یک زن خارق العاده باشید که بار همه کارها و مشکلات را به دوش می کشد. کمتر کار کنید و خود را بیش از حد خسته ننمایید.
· تلاش کنید با سایر خانم های باردار و یا کسانی که به تازگی صاحب فرزند شده اند، دوست شده و ضمن ارتباط با آنها از تجربیاتشان استفاده نمایید. داشتن یک دوست و هم صحبت صمیمی می تواند از شروع افسردگی جلوگیری نماید.
· اگر احساس می کنید علائم افسردگی در حال شکل گرفتن می باشند، از گروه های حمایتی محلی که خدمات قبل و بعد از زایمان را فراهم می کنند، درخواست مشاوره و کمک نمایید.
· در کلاسهای قبل از زایمان به همراه همسر خود شرکت کنید. اگر مادر تنها هستید، یکی از دوستان و یا اقوام نزدیک را به همراه خود به کلاس ببرید.
· اگر برای شما داروهای ضد افسردگی تجویز شده اند، آنها را بدون نظر پزشک قطع نکنید. حدود هفتاد درصد خانم های بارداری که داروهای ضد افسردگی برای دوره حاملگی را خودسرانه قطع می نمایند، دچار بازگشت افسردگی می گردند. تصمیم در مورد قطع دارو باید با نظر پزشک و با توجه به شدت بیماری و با در نظر گرفتن منافع و مضرات آن اتخاذ گردد. پزشک شما ممکن است میزان داروی شما را کاهش دهد و یا گفتاردرمانی و گروه درمانی را جایگزین آن نماید.
· پیشنهاد کمک اقوام و دوستان را رد نکنید. اجازه دهید که دیگران به شما در انجام کارهای خانه، خرید و نگهداری از سایر فرزندانتان کمک نمایند.

چرا پیشگیری و درمان مهم است؟ اگرچه بسیاری از مادران بدون هیچ درمانی در طی سه تا شش ماه پس از شروع علائم بهبود می یابند، متاسفانه مشکل یک چهارم مادرانی که افسردگی پس از زایمان دارند، تا زمانی که فرزندشان یک ساله شود، ادامه می یابد. این تجربه به خصوص می تواند در حاملگی اول بسیار دردناک و رنج آور باشد، تجربه شیرین مادر شدن را برای همیشه از بین ببرد و بر روی رابطه مادر با شریک زندگیش و کودک اثر بسیار بدی بگذارد. افسردگی پس از زایمان می تواند بر چگونگی مراقبت مادر از کودک و بر رشد جسمانی و سلامت روانی او در آینده تاثیر منفی بگذارد. پس شایسته است که از افسردگی در دوران بارداری و پس از زایمان جلوگیری گردد ودر صورت وقوع تا حد امکان دوره این بیماری کوتاه گردد.

منبع:
http://www.rcpsych.ac.uk/healthadvice/translations/persianfarsi/pnd.aspx