مهارت نه گفتن را به کودکان بیاموزید

یکی از مهم‌ترین اصول تربیت، یادگیری مهارتنه گفتن به کودک است. گاهی اوقات کودکان خواسته‌هایی دارند که قابل‌قبول نیست، باید در این شرایط به آنها نه بگوییم، اما نه گفتن روش خاصی دارد که درصورتی‌که درست از این روش‌ها استفاده کنیم زودتر به نتیجهٔ مطلوب خواهیم رسید. نه گفتن زیاد باعث می‌شود که کلمه نه بی‌اثر شود. بعضی از متخصصان معتقدند کودکانی که زیاد کلمه نه را از زبان بزرگ‌ترها می‌شنوند کم‌کم این کلمه را ناشنیده می‌گیرند و یا تنها به‌صورتِ خشمگینِ شما در هنگام به زبان آوردن این کلمه توجه می‌کنند. پس یک مادر چه باید بکند؟ آیا  به کودکش اجازه دهد تا دیوانه‌وار بدود و هیچ محدودیتی برای او قائل نشود؟ نه نیازی به گفتن این‌همه «نه» نیست. والدین می‌توانند با روش بهتری برای کودکان محدودیت تعیین کنند بدون اینکه به آنها این‌همه نه بگویند. می‌توان با بله گفتن هم همان کار را کرد بدون اینکه پاسخ منفی به کودک دلبندتان بدهید. البته در بله گفتن هم باید تعادل داشت.

 مهم ترین مهارت های لازم برای کودکان

اهمیت محیط مناسب برای کودکان

کودکان نوپا دوست دارند راه بروند، بدوند، از پله بالا و پایین بروند و خلاصه محیط خود را بشناسند و چیزهای تازه را تجربه کنند. اگر شما دکوراسیون منزلتان را طوری بچینید که وسایل شکستنی و خطرناک در دسترس باشد، طبیعی است که مجبورید مرتب به فرزندتان نکن، ندو، دست نزن و جملات منفی دیگر را بکار ببرید.  بنابراین بهترین راه برای اینکه خود را از نه گفتن‌های مکرر و بیهوده خلاص کنید این است که محیط منزل و دکوراسیون اتاق‌ها را طوری بچینید که برای بازی و حرکات کودک امن و مناسب باشد.

کودکتان را برای خرید برده‌اید و او مدام دامان شما را می‌کشد و شکلات می‌خواهد. شما هم به او می‌گویید قبل از شام نمی‌شود شکلات بخوری. او پاهایش را بر زمین می‌کوبد و شما دوباره نه می‌گویید. او این بار محکم‌تر پا می‌کوبد و بلندتر جیغ می‌زند. تا شما به راهروی چهارم برسید او پنج بار قشقرق به راه می‌اندازد تا به خواسته‌اش برسد. شما هم یا تسلیم خواسته او می‌شوید تا از شر سروصدا و آبروبری‌های او در فروشگاه خلاص شوید و یا محکم بر سر حرف خودتان می‌ایستید و سرخ و سفید می‌شوید. که در هر دو حالت شرایط برای شما و کودک سخت می‌شود. بعضی از کودکان تنها با شنیدن کلمه نه نمی‌توانند علت بعضی از قوانین را بفهمند. متخصصان روانشناسی خانواده معتقدند می‌توانید با این کودک به گونه مثبت حرف بزنید و به همان نتیجه برسید. مثلاً به‌جای اینکه بگویید قبل از شام نمی‌توانی شکلات بخوری می‌توانید به او بگویید بله تو اجازه داری شکلاتت را بعد از شام بخوری.

 

حق انتخاب برای آموزش مهارت نه گفتن

کودک شما توپش را به سمت اتاق نشیمن شوت می‌کند و شما درحالی‌که خودتان را برای شنیدن صدای شکستن آماده می‌کنید داد می‌زنید: نه توپ‌بازی در خانه ممنوع است اما در عوض بهتر است بگویید پسرم می‌توانی در خانه با توپت قل‌قل بازی کنی روی زمین تا چیزی نشکند یا اینکه بروی در حیاط. با دادن حق انتخاب به کودک خود القا می‌کنید که بر شرایط مسلط است و می‌تواند به خواسته‌اش برسد. حتی کودکان ۱ تا ۳ ساله هم با داشتن موارد ساده برای انتخاب می‌توانند حس استقلال و شایستگی را تجربه کنند. البته یادتان باشد در این سن گزینه‌های انتخاب نباید خیلی زیاد باشد تنها انتخاب از بین ۲ مورد کافی است.

 مهارت های لازم برای کودکان

جایگزین برای کودک پیدا کنید

کودک ۲ ساله شما دارد دست و یا سر خواهر کوچک‌ترش را فشار می‌دهد. شما به او می‌گویید نکن اما او نمی‌تواند دست از این کار بردارد چون نمی‌داند در عوض این کار چه بکند و چگونه محبت خود و علاقه‌اش برای بازی با خواهر کوچکش را نشان بدهد. شما می‌توانید با گفتن یک جمله کوتاه راه جایگزین را به او نشان دهید. و به‌جای نکن بگویید: خواهرتو ببوس، نازش کن! با این کار او یاد می‌گیرد که برای بازی با یک نوزاد می‌تواند چه بکند. برای اینکه کودکان کوچک‌تر بتوانند خواسته شما را درک کنند بهتر است خودتان عملی به آنها نشان دهید که چه می‌خواهید. مثلاً وقتی کودک شما جوجه‌ای را می‌زند و در دستانش فشار می‌دهد می‌توانید به او نشان دهید که به‌جای این کار چگونه می‌تواند حیوان را آرام بدون اینکه فشارش دهد ناز و نوازش کند و به او دانه بدهد.  وقتی او چندین بار ببیند شما این کار را به‌آرامی و بدون آزار حیوان انجام می‌دهید یاد می‌گیرد.  این را بدانید که خیلی از کارهای کودکان عمدی نیست مثلاً وقتی در ماشین پشتی صندلی شمارا با لگد فشار می‌دهد، قصد او آزار شما نیست بلکه بسیاری از کودکان که فعال هستند نیاز دارند این انرژی خود را به طریقی خالی کنند و تکان دادن یکی از اندام‌ها بدون توجه و قصد خاص یکی از راه‌های تخلیه این انرژی است.  در این موارد کافی است توجه کودک را به کاری که می‌کند جلب کنید تا آرام بگیرد یا اینکه راه جایگزین به او نشان دهید مثلاً به‌جای اینکه سرش داد بزنید: پاهاتو تکون نده می‌توانید به او بگویید یک مسابقه! ببینم دخترم می‌توانی به پاهات دایره‌های کوچک روی زمین بکشی طوری که پاهات به صندلی‌ها نخورند؟ آگه پات به صندلی بخوره می‌بازی! در مورد بچه کوچک‌تر می‌توانید به‌جای اینکه دستورتان را مدام تکرار کنید دستتان را آرام روی پاهایش بگذارید و به‌سادگی بگویید: پاها مجسمه بشن!

اگر کودک شما با این کارها آرام نمی‌گیرد و مدام در خانه هم این‌طرف و آن‌طرف می‌دود بهتر است به‌جای نکن گفتن‌های مکرر ساعاتی از روز او را به محلی امن و مناسب برای بازی و دویدن ببرید تا بتواند انرژی‌اش را خالی کند وگرنه نشستن در خانه و مرتب نکن گفتن تنها کودک را لجباز و شما را خسته می‌کند.  می‌توانید به کودکتان کمک کنید به‌جای کاری که نباید انجام دهد یک فعالیت لذت‌بخش دیگر انجام دهد.

مثلاً اگر کودک نوپای شما یک جعبه برشتوک را روی زمین خالی کرده و دارد با آن بازی می‌کند، می‌توانید حواس او را به یک سرگرمی یا بازی موردعلاقه‌اش پرت کنید. وقتی شما با کودک در ارتباط باشید و به لذت و کنجکاوی او اهمیت بدهید او هم بهتر با شما همکاری خواهد کرد و به خواسته‌ها و دستورات شما توجه بیشتری نشان خواهد داد. با این کار وقت کافی هم خواهید داشت که زمین را سر فرصت تمیز کنید.

لحن و حرکات مناسب داشته باشید. نکته مهمی که کلاً در حرف زدن و بیان دستورات به کودک باید رعایت کنید این است که همیشه برای اینکه کودک به حرف شما توجه کند باید در فاصله یک متری او و در سطح چشمان او قرار بگیرید و به چشمانش نگاه کنید و آرام، محکم و شمرده حرف خود را بزنید.  کودکان بسیاری از حرف‌های شما را از روی لحنی که بیان می‌کنید می‌فهمند. بنابراین می‌توانید با یک لحن محکم بدون گفتن کلمه نه با کودک حرف بزنید. البته یادتان باشد این لحن محکم را برای مواقعی نگه‌دارید که می‌خواهید کودک حتماً حرف شما را گوش کند. با یک نگاه معنی‌دار و نافذ به کودکتان بگویید اصلاً از این کارت خوشم نمیاد بهتره ادامه ندی! نه گفتن را با داد زدن، تهدید کردن، یا داد زدن همراه نکنید و آن را تبدیل به جنگ قدرت نکنید. فرزندتان باید بداند با نادیده گرفتن شما، شما را کنترل نخواهد کرد. بنابراین محکم اما مهربان بمانید.

 

روی حرف خود بایستید

اگر کودک خواسته‌ای داشت که شما نمی‌توانید و یا صلاح نمی‌دانید به او جواب مثبت بدهید، بر سر نه خود بایستید. اگر کودک ببیند که بعد از اصرار و گریه و قشقرق می‌تواند شما را تسلیم خواسته خود کند یاد می‌گیرد که دفعات بعد هم از همین روش برای رسیدن به خواسته‌اش استفاده کند.  بنابراین تنها زمانی به فرزندتان نه بگویید که مطمئنید از حرف خود برنمی‌گردید. اگر موقع شنیدن جواب منفی شما دست به مانور زد، خودزنی کرد، سرش را به زمین کوبید یا خودش را به زمین انداخت، تا زمانی که میدانید خطری ندارد مطلقاً بی‌اهمیت باشید.